20230928 Mask BASHAVOLJ4 en 5HK havo leerjaar 1 Thema's 2.1-2.2

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

BASHAVOLJ4 en 5HK

Maatschappijleer

David Lindenaar

Docent burgerschap en maatschappijleer & - kunde bij de afdelingen:

Zorg, Vavo en Educatie

[e-mail]

Maatschappijleer

AFSPRAKEN 

1. Kom op tijd.

2. Neem altijd jouw spullen mee. Je neemt elke les een opgeladen laptop, boek en pen mee.

3. Telefoon in de tas, dopjes uit, smartwatch verbinding uit.

4. Jas uit, tas van tafel en niet eten in de les.

5. Ben je er een les niet? Maak het huiswerk dan thuis. Gebruik de e-mail die ik elke les verstuur.

6. Sla geen vragen over en antwoord altijd met uitleg.

Planning

Wat is maatschappijleer?

14-09: 1.1: Wat is maatschappijleer?

14-09: 1.2: De maatschappij onderzoeken

21-09: 1.3: Media en nepnieuws

21-09: Themales: Kunstmatige intelligentie: kans of risico

28-09: 2.1 Wat is een rechtsstaat?

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

05-10: 2.3 Criminaliteit en opsporing

12-10: 2.4 Rechtspraak en straffen

19-10: 2.5 Conflicten oplossen

2.6 Blik over de grens

02-11: 2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

09-11: Opdracht en afronden 

13-11 t/m 17-11: Toetsweek 1

Lesdoel 28-09

We leren:

2.1:

• Wat een rechtsstaat is.
• Wat publiek- en privaatrecht is en kunnen daar voorbeelden van geven.
• Over het ontstaan van onze rechtsstaat

2.2:

• Over de onafhankelijkheid van de rechtsspraak.
• Over het legaliteitsbeginsel.
• Over klassieke- en sociale grondrechten.

DEZE WEEK MOET JE HET VOLGENDE AFRONDEN:

2.1 Wat is een rechtsstaat? Opdracht 1 – 13

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat. Opdracht 1 - 16 

Checks and balances:

Verschillende machten controleren elkaar en ‘houden elkaar scherp’.

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 9 bij 2.2 (bladzijde 31)

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 1-3

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Centrale vraag van de paragraaf:

Wat is een rechtsstaat precies?

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Wat is een rechtsstaat precies?

Rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur.

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 4

2.1 Wat is een rechtsstaat?

2.1 Wat is een rechtsstaat?

• Rechten
  
• Plichten
  
• Ongeschreven
  
• Geschreven
  

Nut van regels:

• Laten het maatschappelijk leven geordend verlopen.
• Sluiten aan bij waarden en normen die we met elkaar delen.
  

Het recht

Het totaal van alle wettelijk vastgelegde regels.

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Publieksrecht: Rechtsregels over de relatie tussen overheid en burger (en organisaties/bedrijven).

Privaatrecht: Rechtsregels over de relatie tussen burgers (en organisaties/bedrijven) onderling, ook wel rechtspersonen genoemd.

 

 

Publiekrecht  (o.a strafrecht)

• Zowel kleine overtredingen (door rood rijden) als zware misdrijven (moord).
  
• Altijd een zaak tussen Openbaar Ministerie en burger (of bedrijf / organisatie).
  

Privaatrecht  

(o.a personen- en familierecht)

• Wetsregels met betrekking tot
  familiaire (of relationele) verhoudingen
  tussen mensen. Bijvoorbeeld:

1. Huwelijk
   
2. Scheiding
   
3. Erfenis
   

Kerntaken van de overheid 

in een rechtsstaat

Rechtshandhaving (geweldsmonopolie)

Rechtsbescherming

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 5-7

Ontstaan van onze rechtsstaat

Ontstaan van de rechtsstaat

Eeuwenlang had de bevolking nauwelijks rechten.

Mensen werden zomaar opgepakt en gevangengezet.

Tijdens de Verlichting kwam er verzet tegen dit onrecht, dat leidde in Frankrijk tot de Franse Revolutie (1789).

Met de opgestelde ‘Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger’ was het idee van de rechtsstaat geboren.

Ontstaan van de Grondwet

Voorwaarden rechtsstaat

• Legaliteitsbeginsel: Alles wat de overheid doet, gebaseerd zijn op de wet. (in het strafrecht ook bekend als het nulla poena-beginsel) De overheid mag alleen de vrijheid van burgers beperken als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd. Dit zorgt voor rechtszekerheid: je weet als burger wat de overheid wel en niet mag doen.
  
  
• Proportionaliteitsbeginsel: Straf moet in verhouding moet staan tot
  
• Subsidiariteitsbeginsel: Hogere instanties niet iets moeten doen wat door lagere instanties kan worden afgehandeld
  
• Vlagbeginsel: Het strafrecht van een land ook geldt buiten de grenzen van dat land
  
• Territorialiteitsbeginsel: In het recht houdt in dat het recht van het land waar een persoon zich bevond of waar een handeling werd verricht van toepassing is.
  
• Opportuniteitsbeginsel: Een officier van justitie kan beslissen dat een strafbaar feit niet vervolgd wordt op grond van het algemeen belang

• Détournement de pouvoir: (Frans voor machtsverdraaiing) is een verbod voor een bestuursorgaan om bevoegdheden te gebruiken voor een ander doel dan waarvoor ze gegeven zijn.
  

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 8 - 10

Recht in beweging

Regels veranderen; ze worden afgeschaft, en er komen nieuwe regels bij.

Voorbeelden:

Slavernij

Rassenscheidingswetten

Doodstraf

Homohuwelijk

Recht in beweging

Landen zonder rechtsstaat

Nauwelijks vrijheden, rechten voor de inwoners. 

Dit is het geval in:

Autoritaire staten

Dictaturen

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 11 - 13

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Wat is een rechtsstaat precies?

Rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur.

2.2 Voorwaarden voor 

een rechtsstaat

Onafhankelijke rechtspraak

Waarom is onafhankelijke rechtspraak belangrijk?

• Zorgt voor een eerlijk proces.
• Beschermt tegen de overheid.
• Voorkomt dat mensen voor eigen rechter spelen.

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 1-3

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

Centrale vraag van de paragraaf:

Wat zijn de voorwaarden voor een rechtsstaat en wat houden die precies in?

Basis van de rechtsstaat

• Bescherming
  
• Gelijke behandeling
  
• Leven in vrijheid
  

Voorwaarden rechtsstaat

• Grondrechten vastgelegd in grondwet
  
• Verdeling van macht
  
• Legaliteitsbeginsel
  

Grondrechten

Grondrechten/mensenrechten: basisrechten voor een menswaardig leven.

Deze rechten staan in de grondwet en in internationale verdragen en verklaringen.

Onderscheid tussen klassieke en sociale grondrechten.

Grondrechten

Klassieke grondrechten

Grondrechten die de overheid moet garanderen. Kosten niets. Bijvoorbeeld:

• Gelijkheidsbeginsel (Art. 1)
  
• Kiesrecht (Art. 4)
  
• Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging (Art. 6)
  
• Vrijheid van meningsuiting (Art. 7)
  
• Recht op vergadering en betoging (Art. 9)
  

Sociale grondrechten

Grondrechten waarbij de overheid een zorgplicht heeft. Kosten (veel) geld. Bijvoorbeeld:

• Recht op werkgelegenheid. (Art. 19)
  
• Recht op sociale zekerheid. (Art. 20)
  
• Recht op onderwijs. (Art. 23)
  

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 4

Aanpassingen grondwet

1e grondwet Nederland: 1798.

1917: Kiesrecht voor alle mannen.

1919: Kiesrecht voor alle vrouwen.

1983: Sociale grondrechten toegevoegd, zoals recht op wonen

Grondwetwijzigen is ingewikkeld:

er moet twee keer over gestemd worden (1e keer gewone meerderheid van stemmen, 2e keer een twee derde meerderheid), met tussendoor verkiezingen.

Zelfwerktijd 28-09

Vraag 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15 en 16

Terugblik 28-09

We weten nu wat:

2.1:

• Wat een rechtsstaat is.
• Wat publiek- en privaatrecht is en kunnen daar voorbeelden van geven.
• Over het ontstaan van onze rechtsstaat

2.2:

• Over de onafhankelijkheid van de rechtsspraak.
• Over het legaliteitsbeginsel.
• Over klassieke- en sociale grondrechten.

DEZE WEEK MOET JE HET VOLGENDE AFRONDEN:

2.1 Wat is een rechtsstaat? Opdracht 1 – 13

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat. Opdracht 1 - 16