H2 Leesvaardigheid les 1 Tekstdoel en publiek taalweetjes Etymologie

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Hoofdzaken en hoofdgedachte

Hoofdzaken en hoofdgedachte

Hoofdzaken en hoofdgedachte

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Lesdoelen

Leesvaardigheid H2: Tekstdoelen en publiek

• Aan het einde van de les kun je uitleggen wat een tekstdoel is
• Aan het einde van de les kun je uitleggen wat verschillende tekstdoelen herkennen en benoemen, 
• Aan het einde van de les kun je voorbeelden geven van tekstsoorten die bij elk tekstdoel passen, 
• Aan het einde van de les kun je uitleggen wat het belang is van het publiek bij het schrijven van teksten benoemen
• Aan het einde van de les kun je uitleggen aan de hand van onderwerp, bron, lay-out en taalgebruik bepalen voor welk publiek een tekst bedoeld is.

Hoofdstuk 2 Vroeger

Taalweetjes

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

• Woorden ontstaan niet zomaar. 
• Elk woord heeft zijn eigen geschiedenis. 
• Een loodgieter wordt bijvoorbeeld niet voor niets loodgieter genoemd. Vroeger moest hij stroken lood gieten om lekkende buizen waterdicht te maken. Al giet de loodgieter geen lood meer, hij is nog steeds degene die de waterleiding repareert.
  

• Wat is volgens jou de geschiedenis van het woord spijkerbroek? Vul het kort in.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Bekijk het filmpje over de spijkerbroek. 

Lijkt jouw antwoord op het verhaal uit het filmpje?

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord

Ooit ontdekte een Amerikaanse modeontwerper hoe je oude roestige spijkers kon recyclen tot een stevige, stoere stof: spijkerstof. 

Hij maakte er de populaire spijkerbroek van.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Vreemde hangmat

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

• Verhalen achter woorden zijn niet altijd logisch. 
• Het verhaal van de hangmat bijvoorbeeld: dat lijkt te gaan over een mat die tussen twee bomen hangt. 
• Dat is echter niet zo. Ooit is de hangmat uit het Caribisch gebied naar het noorden gekomen. 
• De echte naam was amaca en veranderde onderweg in hamac. In het Nederlands werd hamac al snel hangmat. Dat klinkt een stuk normaler!

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Waar komen woorden vandaan?

Test je kennis over de herkomst van woorden.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Hagelslag heet hagelslag omdat …

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord:

De bedenker van de hagelslag, bij de chocoladekorrels aan een hagelbui dacht.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Het woord robot komt van…

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord:

Het Tsjechische woord robota, dat 'gedwongen werk' betekent.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Welk woord komt van het Spaanse woord mascara (= masker)?

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord:

Mascara - make-up

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Een boodschap heet boodschap omdat…

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord:

Vroeger een dienaar (bode) de bestelde artikelen (schappen) bij mensen langs kwam brengen.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Een portemonnee heet portemonnee omdat …

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord:

Lang geleden in de Franse haven Port de Monnaie een zakje met gouden munten werd gevonden.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Verborgen geschiedenis

• Bedrijfsnamen lijken soms net fantasiewoorden. 
• Toch kan het zijn dat achter die namen een geschiedenis verborgen zit. 
• Zo is ‘HEMA’ geen fantasiewoord, maar een afkorting van ‘Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam’ en is ‘Haribo’ opgericht door Hans Riegel uit Bonn.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Wat is het verhaal achter deze bedrijfsnaam?

Andrélon

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord

• Andrélon: Ongeveer tachtig jaar geleden bracht kapper André de Jong dit bekende shampoomerk op de markt. Hij kwam op het idee zijn shampoo Andrélon te noemen door de naam van zijn kapperszaak, Andrés Kapsalon, samen te trekken.
  
• Een ander verhaal is dat het merk is vernoemd naar de oprichters André en Lonneke de Jong.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Wat is het verhaal achter deze bedrijfsnaam?

Aviko

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord

Aviko: In 1962 werd het bekende merk Aviko opgericht in de Gelderse plaats Hoog-Keppel. Aviko is een afkorting, die wordt uitgesproken als een woord. Iedere letter betekent iets, namelijk: Aardappel verwerkende industrie Keppel en omstreken.

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Wat is het verhaal achter deze bedrijfsnaam?

KING

Taalweetjes

Hoofdstuk 2 Vroeger

Antwoord

KING: Familie De Vries uit Sneek begon in 1902 in haar bakkerij met het maken van pepermunt. Twinitg jaar later was het pepermuntje zo populair dat de bakkersfamilie besloot om er de merknaam KING aan te geven: Kwaliteit In Niets Geëvenaard.

Vroeger

Leesvaardigheid

Hoofdzaken en hoofdgedachte

Huiswerk nakijken

Nakijken opdracht 4

1 eigen antwoord, bijvoorbeeld: Een zaterdag waarop er in het verkeer veel

   ongelukken gebeuren door grote drukte.

2 Uittocht, vakantie, hoogtepunt, topdrukte

3 Alinea 1 t/m 3

Huiswerk nakijken

4 Dat de incheckbalies nauwelijks nog zichtbaar zijn, de tegelvloer evenmin.

5 Ze zien alleen maar rijen, heel veel rijen.

6 ‘Het wordt steeds drukker onderweg, maar we gaan uitgebreider  

     geïnformeerd op reis.’

7 In alinea 6 staat: ‘de eerste ‘zwarte zaterdag’ van het seizoen’. Er staat ‘de

    eerste’ dat betekent dat er meer zijn.

Huiswerk nakijken

8 Ga bij voorkeur rond het middaguur op weg.

9 eigen antwoord, bijvoorbeeld: Vakantie ligt vast, gebonden aan

    schoolvakanties, met familie op stap.

Huiswerk nakijken

Nakijken opdracht 5

1 Er staat: En wat als het je droom is om wetenschapsjournalist te worden?

   Dan weet de interviewer al dat dat een droom van Mare is.

2 als wetenschapsjournalist in spe een blog bijhouden voor Wageningen

    Universiteit (waar haar moeder werkt), en daarnaast assisteren bij het

     veldwerk

Huiswerk nakijken

3 kleine hoeveelheid voorbeeldmateriaal uit de grond

4 Mijn moeder wil met dit project achterhalen hoe vervuild de bodem en het

    water in het poolgebied zijn..

5 ze mocht geen geweer hebben en geen schiettraining volgen

Huiswerk nakijken

6 In hoeverre hebben lokale omstandigheden gezorgd voor kwikvervuiling?

7 C De vlo-kreeftjes gaan vrijwel allemaal dood bij een laag zoutgehalte en

        een temperatuur van 12 graden Celsius.

Huiswerk nakijken

8 wegvallen van een voedingsbron voor andere dieren.

9 De tekst sluit af met een advies van Mare aan scholieren om zoals zij

    veldwerk te doen, omdat je zo inzicht krijgt in wat er allemaal bij 

    wetenschappelijk onderzoek komt kijken.

Vroeger

Leesvaardigheid H2

Tekstdoel en publiek

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Lees tekst 1. Het is een brief in een krant uit 1920.

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

1. Wat wil de schrijver bereiken?
2. Wat valt je op aan het taalgebruik?
3. Zou de veerdienst naar aanleiding van deze brief een extra boot inzetten? Leg je antwoord uit.

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Antwoord

1. Het doel is overtuigen. De schrijver wil dat er iets veranderd wordt aan de hoeveelheid boten.
2. Ouderwets (menschen, den), netjes en beleefd, duidelijk taalgebruik.
3. Ja, want het is een verzoek waar ze best op in kunnen gaan, de argumenten zijn helder.

       Of: nee, want via een krant kan de directeur niet op zo’n verzoek

       ingaan/ze kunnen niet voor één persoon de hele veerbootdienstregeling

       gaan wijzigen.

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Betekenis: tekstdoel

De schrijver van een tekst wil bij de lezer iets bereiken. De tekst die hij schrijft, heeft dus een doel. De schrijver van een tekst heeft een bepaald doel voor ogen, zoals informeren, overtuigen, waarschuwen, activeren, instrueren, adviseren of amuseren. 

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Er zijn veel verschillende tekstdoelen, bijvoorbeeld:

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Publiek

Om het tekstdoel te bereiken, moet de schrijver rekening houden met de groep voor wie hij schrijft, het publiek. Aan het onderwerp, de bron, de lay-out en het taalgebruik kun je zien voor welk publiek de tekst bedoeld is.

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Tekstdoel: Wat de schrijver met de tekst wil bereiken bij de lezer. 

Publiek: De groep mensen voor wie de tekst is geschreven.

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Maak opdracht 1 blz. 41

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

Antwoorden opdracht 1

1 Het onderwerp van deze tekst is ‘tandenpoetsen/tandenborsteldag’.

2 Deze tekst is een krantenbericht. Dat zie je aan de bron; Sevendays.

3 C voor lezers tussen de 12-17 jaar

4 A door een aantal voorbeelden bij het onderwerp te noemen

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

5 Bedorven zuurkool, kattenvoer, ontbindende muizenlijken, de adem van       

    Shrek.

6 De werkelijke reden dat mensen vroeger gepaste afstand hielden, was het

    feit dat ze geen vieze adem van de ander wilden ruiken/inademen.

7 Mensen met een schoon gebit hebben 65% minder kans om dement te

    worden. “Mooi meegenomen … te worden!”(Alinea 5)

8 Met ‘de simpele burger’ worden gewone mensen bedoeld die niet

    rijk/beroemd zijn.

Leesvaardigheid

Tekstdoel en publiek

9 B Informeren, want de schrijver wil je meer laten weten over tanden-

        borsteldag.

10 In de tekst staat: “Het is dus niet meer nodig om iemand af te schrikken

     met je slechte adem.” En: Dus vier de frisse adem en poets je tanden op

     Tandenborsteldag extra vaak!” Hier wordt dus advies gegeven aan de

      lezers: afschrikken is niet nodig als je vaak poetst en slechte adem is niet

     meer aanwezig als je vaak poetst.

Huiswerk

Maak opdracht 2 en 3