foutieve samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Formuleren 

Foutieve samentrekking 

Foutieve samentrekking

In zinnen kunnen woorden twee keer voorkomen 

Het feest duurde lang en het feest was erg gezellig. 

Soms kun je die woorden de tweede keer weglaten.

Het feest duurde lang en was erg gezellig.

Dat heet een samentrekking

Voorwaarden samentrekking

(1) Het feest duurde lang en (2) het feest was erg gezellig

Dezelfde functie: In beide zinnen is het feest het onderwerp

Dezelfde betekenis: het feest heeft dezelfde betekenis

Hetzelfde getal: het feest heeft hetzelfde getal

Welk(e) woord(en) zijn weggelaten?
Carol heeft gisteren deze berg beklommen en Wietze die berg.

Een foutieve samentrekking krijg je als je een woord weglaat dat niet weggelaten mag woorden. Dus je laat een woord weg dat niet aan de bovenstaande drie voorwaarden (zie vorige slide) voldoet.

 

GOED

FOUT

De clown trok zijn kleren uit en zich niets van zijn publiek aan.

Ze stak de sigaret met een aansteker en de kaars met een lucifer aan.

Mijn les Nederlands was vandaag weer geweldig en zal ik daarom niet snel vergeten.

In het eerste deel van de zin is ‘Mijn les Nederlands’ het onderwerp, in het tweede deel van de zin is dat een lijdend voorwerp. Goed = Mijn les Nederlands was vandaag weer geweldig en die zal ik daarom niet snel vergeten.

goed

fout

GOED

FOUT

De hond werd voortdurend gepest en werd tenslotte ziek.

Kees slaat de voetbalwedstrijd gade en zijn vriend op zijn schouder op het moment dat de bal in het doel vliegt.

GOED

FOUT

De ambulance bracht het slachtoffer naar het ziekenhuis en de agenten de dader naar het politiebureau. 

De docenten Nederlands geven les in het Nederlands en de docenten Engels in het Engels

In onze straat wordt een verkeersdrempel aangelegd en huizen gebouwd.

‘Worden’ (meervoud) is weggelaten. Goed = In onze straat wordt (enkelvoud) een verkeersdrempel aangelegd en worden huizen gebouwd.

goed

fout

Samentrekking controleren

1. Noteer de weggelaten woorden.
2. Bepaal de functie, betekenis en getal van de samengetrokken woorden in het eerste deel.
3. Bepaal de functie, betekenis en getal van de weggelaten woorden in het tweede deel. 
4. Controleer of ze in beide gevallen hetzelfde zijn: functie, betekenis en getal. 

Foutieve samentrekking -getal

Foutieve samentrekking betekenis

Foutieve samentrekking gram. functie

Jerry keek naar een hond en daardoor niet uit bij het oversteken. 

Marcel heeft zijn vriendin gefeliciteerd en een cadeau gegeven.

Paul is ziek en naar huis gegaan.

Stappenplan om een foutieve samentrekking te verbeteren:

Stap 1: Noteer de woorden die in het tweede deel zijn weg gelaten.

Stap 2: bepaal van het eerste woord de functie, de betekenis en het aantal (getal)

Stap 3: bepaal van het tweede woord de functie, de betekenis en het aantal (getal).

Stap 4: Kijk of de samentrekking goed of fout is. Gebruik hierbij de drie voorwaarden.

Stap 5: Wanneer het tweede woord niet aan alle drie de voorwaarden voldoet, voeg je dit woord in het tweede deel van de samengestelde zin weer in.

VOORBEELD:

Emma is misselijk en daarom in de pauze naar huis gegaan.

Stap 1: Noteer de woorden die in het tweede deel zijn weg gelaten.

Emma, is

Stap 2: bepaal van het eerste woord de functie, de betekenis en het aantal (getal)

Emma: onderwerp / meisje / enkelvoud

Emma: onderwerp / meisje / enkelvoud

Stap 3: bepaal van het tweede woord de functie, de betekenis en het aantal (getal).

Is: persoonsvorm in naamwoordelijk gezegde (koppelwerkwoord) / geen kenmerk / enkelvoud

Is: persoonsvorm in werkwoordelijk gezegde (hulpwerkwoord) / geeft voltooide tijd aan / enkelvoud

Stap 4: Kijk of de samentrekking goed of fout is. Gebruik hierbij de drie voorwaarden.

Emma: juist

Is: onjuist

Stap 5: Wanneer het tweede woord niet aan alle drie de voorwaarden voldoet, voeg je dit woord in het tweede deel van de samengestelde zin weer in.

Emma is misselijk en is daarom in de pauze naar huis gegaan

Bepaal of de samentrekkingen correct zijn. Zijn het foutieve samentrekkingen, geef dan aan waarom het fout is en verbeter de zin. 

Let op niet alle zinnen zijn fout.

In de stad werd een avondklok ingesteld en op alle kruispunten militaire wachtposten geïnstalleerd.

Deze klok heeft Ellen in Engeland gekocht en deze klok heeft Ellen naar Nederland laten transporteren.

In het park zijn enkele picknicktafels geplaatst en ook een vijver aangelegd.

taalboom.nl

www.cambiumned.nl

Tip

Het kan zijn dat je niet meer precies weet hoe het zit met het benoemen van de zinsdelen. Er zijn heel veel uitlegvideo's te bekijken op youtube. Zoek op grammatica zinsdelen.

huiswerk deze week

Lezen theorie blz. 221/222

Maken opdr. 13 en 14 blz. 221/222

Kijken naar instructievideo over incongruentie.