Samentrekkingen en fouten in samentrekkingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

      Nederlands  samentrekkingen

Lesprogramma en lesdoelen

1. Samentrekkingen herkennen en benoemen: 

klassikaal oefenen in deze LessonUp

2. Herhaling alliteratie, contaminatie

3. Goede of foute samentrekking:

LESDOEL/ leerdoel:

Ik kan foute samentrekkingen opsporen én uitleggen.

Herhaling; leerdoelen

- alliteratie

- contaminatie

Alliteratie

De beklemtoonde beginmedeklinkers zijn hetzelfde.

Lotje leerde Liesje lopen langs de lange Lindelaan.

Maar ook: 

Donald Duck

Kant-en-Klaar

Handige Harry

Op woordniveau; woorddeel

land- en tuinbouw – hier is het woorddeel bouw weggelaten; het is een samentrekking van landbouw en tuinbouw;

donkerblauw en -groen – hier is het woorddeel donker weggelaten; het is een samentrekking van donkerblauw en donkergroen;

Op woordniveau; heel woord

oude en nieuwe boeken – hier is een heel woord weggelaten, namelijk boeken; daarom komt er geen streepje;

aardige artsen en verpleegkundigen – hier is een heel woord weggelaten, namelijk aardige; daarom komt er geen streepje.

Kort samengevat

- Als je bijvoorbeeld basisonderwijs en middelbaar onderwijs samentrekt, het woorddeel onderwijs uit basisonderwijs weglaat, wordt het: basis- en middelbaar onderwijs.

- Maar als het omgekeerde het geval is, als je middelbaar onderwijs en basisonderwijs samentrekt, is het weggelaten stuk geen woorddéél maar een volledig woord: het gaat  om het woord onderwijs uit de woordgroep middelbaar onderwijs. Daarom wordt de samentrekking zonder streepje geschreven: middelbaar en basisonderwijs.

Hoe kun je dit korter schrijven?
landsgrenzen en provinciegrenzen

Waar zie je een samentrekking?

1. keukenstoel en keukentafel
2. zon- en feestdagen
3. dure ringen en dure armbanden
4. hoge bergen en lage bergen

dames- en herenschoenen

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

Hidde mailde en Luuk belde het bestuur.

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

kleine en grote landen

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

dames- en herenschoenen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Hoe kun je dit korter schrijven?
nationale wedstrijden en internationale wedstrijden

feestmutsen en -neuzen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

beroemde zwemmers en schaatsers

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Hidde mailde en Luuk belde het bestuur.

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

in voor- en tegenspoed

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Samentrekking op zinsniveau: voorwaarden

Het feest duurde lang en het feest was erg gezellig.

Dezelfde functie: In beide zinnen is 'het feest' het onderwerp

Dezelfde betekenis: 'het feest' heeft dezelfde betekenis

Hetzelfde getal: 'het feest' heeft hetzelfde getal

--> samentrekking op zinsniveau:

Het feest duurde lang en was erg gezellig.

Samentrekking op zinsniveau: voorwaarden

De clown trok zijn kleren uit en hij trok zich niets van zijn publiek aan.

Dezelfde functie: In beide zinnen is 'trok' de persoonsvorm.

Dezelfde betekenis: 'trok' heeft NIET dezelfde betekenis

Hetzelfde getal: 'trok' heeft hetzelfde getal

--> samentrekking op zinsniveau is NIET mogelijk, want 'trok'' heeft in het 2de deel van de zin een andere betekenis!

GOED

FOUT

De clown trok zijn kleren uit en zich niets van zijn publiek aan.

Ze stak de sigaret met een aansteker en de kaars met een lucifer aan.

Samentrekking controleren

1. Noteer de weggelaten woorden.
2. Bepaal de functie, betekenis en getal van de samengetrokken woorden in het eerste deel.
3. Bepaal de functie, betekenis en getal van de weggelaten woorden in het tweede deel. 
4. Controleer of ze in beide gevallen hetzelfde zijn: functie, betekenis en getal. 

Foutieve samentrekking -getal

Foutieve samentrekking betekenis

Foutieve samentrekking gram. functie

Jerry keek naar een hond en daardoor niet uit bij het oversteken. 

Marcel heeft zijn vriendin gefeliciteerd en een cadeau gegeven.

Paul is ziek en naar huis gegaan.

Foutieve samentrekking -getal

Foutieve samentrekking betekenis

Foutieve samentrekking gram. functie

Jerry keek naar een hond en daardoor niet uit bij het oversteken. 

Marcel heeft zijn vriendin gefeliciteerd en een cadeau gegeven.

Paul is ziek en naar huis gegaan.

Na koffie te hebben gedronken in Hamburg, reed de bus richting Denemarken.

1. Goed
2. Fout

Net op tijd in het stadion aangekomen, liepen de supporters snel naar hun plaatsen.

1. Goed
2. Fout

Na drie uur gewacht te hebben, gingen de hekken eindelijk open.

1. Goed
2. Fout

GOED

FOUT

De hond werd voortdurend gepest en tenslotte ziek.

Schaatsen is gezond en doe ik regelmatig.

GOED

FOUT

De ambulance bracht het slachtoffer naar het ziekenhuis en de agenten de dader naar het politiebureau. 

De docenten Nederlands geven les in het Nederlands en de docenten Engels in het Engels

Les- en leerdoel behaald?

Kan je een foutieve samentrekking opsporen en uitleggen?

Ga verder in je reader met de opdrachten;