Havo 4 - Basis Onderwerp, hoofdgedachte, publiek en tekstdoel

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Waarom beginnen we met de basis?

Om goed te kunnen schrijven, moet je ook goed kunnen lezen. Begrippen uit de cursus 'Basis' pas je toe wanneer je zelf een tekst schrijft. Daarnaast moet je je tekst baseren op bronnen (die moet je dus eerst lezen).

In deze les: onderwerp, hoofdgedachte, publiek en tekstdoelen (paragraaf 1 en 6 van cursus Basis)

1: Onderwerp en hoofdgedachte

Wat weet je nog over 'onderwerp van een tekst'?

Onderwerp

Het onderwerp van de tekst is een woord dat, of een woordgroep die aangeeft waarover de tekst gaat; het is géén zin.

Wat weet je nog over 'hoofdgedachte van een tekst'?

Hoofdgedachte

De hoofdgedachte is een mededelende zin (dus géén vraag!), die het belangrijkste weergeeft wat in de tekst over het onderwerp gezegd wordt.

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
Vrouwenvoetbal

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
De salarissen van voetbalvrouwen zouden net zo hoog moeten zijn als die van de mannen.

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
Salarissen van voetbalvrouwen

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
Verdienen vrouwen genoeg in vergelijking met de mannen?

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Onderwerp, hoofdgedachte of geen van beide?
De salarissen van voetbalvrouwen zouden net zo hoog moeten zijn als die van de mannen.

1. Onderwerp
2. Hoofdgedachte
3. Geen van beide

Wat is het onderwerp van een tekst met de volgende hoofdgedachte? 'Het is verstandig om na de havo-opleiding door te stromen naar het vwo.'

Wat is het onderwerp van een tekst met de volgende hoofdgedachte? 'Er moet statiegeld voor petflessen worden ingevoerd.'

Wat is het onderwerp van een tekst met de volgende hoofdgedachte? 'In Nederland komen steeds meer soorten roofvogels voor.'

Als het onderwerp van een tekst 'goedkope vliegreizen' is, wat zou dan een hoofdgedachte kunnen zijn?

2: Publiek en tekstdoelen

Rekening houden met het publiek

• Je wilt met je tekst altijd iets bereiken, dat is je tekstdoel. Als je rekening houdt met je publiek, dan is de kans groter dat je je doel bereikt. 
• Als je zelf een tekst schrijft, dan houd je rekening met de voorkennis en het niveau van het publiek. Je past ook je toon aan (serieus, formeel bij een sollicitatiebrief of luchtig, humoristisch bij een column).

Hoe zou je het lezerspubliek van De Telegraaf kunnen omschrijven?

1. Mensen die graag nieuws lezen, maar ook sensationele teksten
2. Mensen die graag droog nieuws lezen
3. Mensen die graag sensationele teksten lezen

Een stukje tekst van De Telegraaf van 13 okt

Amsterdam - Tegen twee verdachte autohelers, die een Audi RS5 als vluchtauto zouden hebben geleverd voor de aanslag op De Telegraaf, is in hoger beroep drie maanden celstraf geëist. Samir A. en Abdul T. bleven woensdagmorgen weg bij hun zaak op het Amsterdamse gerechtshof.

  

In de vroege morgen van 26 juni 2018 - rond een uur of vier - werd een Volkswagen Caddy tot twee keer toe hard in de gevel van het Telegraafgebouw aan de Amsterdamse Basisweg geramd.

De auto, gevuld met brandbare stoffen, bleef wonderwel steken op de gevel. Bij het aansteken van de stoffen ontstond een ontploffing en een grote brand. Een deel van het gebouw raakte zwaar beschadigd. Niemand raakte gewond.

Herschrijf de tekst van De Telegraaf
zodat het publiek bestaat uit
kinderen uit groep 8 (Tekst staat bij 'uitleg')

Wat is het publiek van een tekst met de titel 'Waar ga jij naartoe deze zomer?' van de bron tienertoerkaart.nl?

Van publiek naar tekstdoel

Als je een tekst schrijft, moet je toon passen bij het publiek van jouw tekst. Hier heb je mee geoefend. Je toon moet ook passen bij het doel van jouw tekst. Hier ga je nu mee aan de slag.

Wat is het tekstdoel van een nieuwsbericht denk je?

1. Overtuigen
2. Opiniëren
3. Amuseren of ontroeren
4. Informeren

Wat zijn twee voorbeelden van een overtuigende tekst?

1. Betoog
2. Motivatiebrief
3. Reclame
4. Moppenboekje

Wat zijn twee voorbeelden van een activerende tekst?

1. Oproep
2. Schoolboek
3. Reclame
4. Betoog

Wat zijn twee voorbeelden van een amuserende/ontroerende tekst?

1. Nieuwsbericht
2. Gedicht
3. Reclame
4. Moppenboekje

Alle tekstdoelen op een rij

• amuseren: het publiek vermaken
• informeren:  het publiek uitleggen hoe iets in elkaar zit
  
• opiniëren: het publiek zelf een mening laten vormen
• overtuigen: het publiek een mening laten overnemen
• activeren: het publiek aanzetten iets te gaan doen (of juist niet te doen)

Tekstdoel van de hele tekst

Een tekst kan meer dan één doel hebben. Om iemand te overtuigen, moet je soms eerst informatie geven. Om iemand te activeren, moet je hem eerst overtuigen. Als je moet bepalen welk doel een hele tekst heeft, kies je altijd het 'hoogste' doel. Een tekst die informatie geeft én daarna iemand probeert te activeren, is een activerende tekst. 

Wat is het tekstdoel van een tekst met de volgende hoofdgedachte? 'De salarissen van voetbalvrouwen zouden net zo hoog moeten zijn als die van de mannen.'

1. Opiniëren
2. Overtuigen
3. Informeren
4. Activeren