Verhaalanalyse havo 4 2022 zonder vragen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

literatuur

Verhaalanalyse

Hst.6 uit de reader

Drie verschijningsvormen

1. proza: romans, korte verhalen, novelle
2. poëzie: gedichten
3. toneel: teksten om gespeeld te worden

Proza

Schrijver gebruikt structuurelementen

• Vorm
• Samenhang

Ook wel literaire aspecten genoemd

Proza

• Bij proza gebruikt het hele papier.

• De tekst is altijd verdeeld in hoofdstukken en alinea's.

• Schrijver gebruikt structuurelementen, ook wel literaire aspecten genoemd

Wat zijn die structuurelementen

• Vertelperspectief: wie vertelt het verhaal
• Volgorde/opbouw verhaal: in welke volgorde wordt het verhaal verteld
• Verteltijd en vertelde tijd
• De verhaalruimte: in welke ruimte en sfeer speelt het verhaal zich af
• Personages: hoe zien ze eruit en hoe veranderen ze
• Thema, motieven en visie: waar draait het verhaal om, hoe wordt het thema ondersteund en welke visie spreekt heieruit?

Na vandaag kan je...

• De verschillende vertelperspectieven benoemen 
  
• Bij teksten (en films) benoemen vanuit welk perspectief het wordt verteld 
  
• Het verschil tussen de vertelperspectieven benoemen.

Vertelperspectief

Vanuit wiens ogen je het verhaal meemaakt is van:

•  invloed op het verhaal.
• invloed op betrouwbaarheid verhaal

Er zijn meerdere vertelperspectieven

De vertelperspectieven zijn:

• alwetende verteller of auctoriaal vertelperspectief
• personaal vertelperspectief of hij/zij-vertelsituatie
•  ik-perspectief 
• meervoudig perspectief

Alwetende/auctoriale verteller

• Verteller richt zich rechtstreeks tot de lezer;
• Door de schrijver bedacht om het verhaal te presenteren;
• Speelt geen rol in het verhaal, maar kan commentaar leveren.
• Afstandelijk

De verteller is geen personage is het boek, maar bekijkt de gebeurtenissen van 'bovenaf'. Hij weet alles van iedereen en wat er gebeurt is of gaat gebeuren. De verteller is objectief.

Personaal perspectief

• Het verhaal is in de hij/zij-vorm geschreven; 
• de hij/zij-figuur staat centraal; 
• vanuit zijn visie maakt de lezer alles mee; 
• de lezer weet wat deze figuur denkt, doet, voelt. 

Ik-perspectief

• Het verhaal is in de ik-vorm geschreven;
• de ik-figuur staat centraal;
• vanuit zijn visie maakt de lezer alles mee; 
• de lezer weet wat de ik-figuur denkt (ook over anderen), doet, voelt; 
• Je leert 'de ander' kennen via de ik-figuur.

Vertellend en belevend ik

Als gebeurtenissen zich lang geleden hebben afgespeeld, ook onderscheid maken in:

• belevende ik vertelt over gebeurtenissen in het verhaalheden. 
• vertellende ik vertelt over gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden in het verleden. Hij kan terugkijken en er commentaar op leveren.

Meervoudig perspectief

Er zijn ook mengvormen of variaties mogelijk:

• jij- of wij perspectief;
• perspectief vanuit meerdere personen geschreven: meervoudig ik-perspectief of meervoudig personaal perspectief (hij/zij);
• meerdere visies op de gebeurtenissen🡪 objectiever; 
• beeld van de gebeurtenissen is vollediger;
• lezer betrokken bij meerdere personages. 

Voorbeelden

1. Ze stapte uit de auto, maar bleef met haar jas aan de gordel hangen. Ze viel recht vooruit met haar kin op de stoep. Dat gaat er niet mooi uitzien, dacht ze, terwijl ze probeerde weer overeind te krabbelen. 
2. Ik loop naar de achterdeur, draai hem op slot en sluit de gordijnen. Net als ik me om wil draaien, hoor ik iemand aan de deurklink rammelen.
3.  Hij wist nog niet dat, op datzelfde moment, driehonderd kilometer verderop, de koning bezig was een executiebevel op te stellen.

Opdracht

Nu volgen er een aantal fragmenten, lees ze rustig door. Let op het perspectief. Na afloop van ieder fragment, krijg je de vraag in welk perspectief het fragment is geschreven.

Perspectief?

1. Ik-verteller
2. Hij/zij-verteller
3. Alwetende verteller
4. Meervoudig perspectief

Ver, ver weg in de Tweede Wereldoorlog woonde een zekere Anton Steenwijk met zijn ouders en zijn broer aan de rand van Haarlem. Aan een kade, die over een lengte van honderd meter langs het water liep en dan met een flauwe bocht weer een gewone straat werd, stonden vier huizen niet ver van elkaar. Elk omgeven door een tuin hadden zij met hun kleine balkons, erkers en steile daken de allure van villa's, ofschoon zij eerder klein waren dan groot; op de bovenverdieping hadden alle kamers schuine muren. Zij stonden er verveloos en enigszins vervallen bij, want ook in de jaren dertig was er niet veel meer aan gedaan. Elk droeg een brave, burgerlijke naam uit onbezorgder dagen: Welgelegen, Buitenrust, Nooitgedacht, Rustenburg

Bron: Harry Mulisch, De aanslag, De Bezige bij, Amsterdam 1983

Perspectief?

1. Ik-verteller
2. Hij/zij-verteller
3. Alwetende verteller
4. Meervoudig perspectief

Perspectief?

1. Ik-verteller
2. Hij/zij-verteller
3. Alwetende verteller
4. Meervoudig perspectief

Perspectief?

1. Ik-verteller
2. personale verteller
3. Alwetende verteller
4. Meervoudig perspectief

Perspectief?

1. Ik-verteller
2. personale verteller
3. Alwetende verteller
4. Meervoudig perspectief

Perspectief

Objectief vs. subjectief

Betrouwbaar vs. onbetrouwbaar

Volgorde/structuur

Er zijn meerdere manieren /volgordes om een verhaal te vertellen.

Spelen met tijd wekt spanning, nieuwsgierigheid en aandacht op!​

Volgorde/structuur

• Verhaalstructuur;

       Beginsituatie – ontstaan probleem – verslechtering situatie –                                 dieptepunt – langzame verbetering - ontknoping

• Sprongen in de tijd:

       * terugverwijzing: Een personage denkt aan iets wat eerder gebeurd is. 
       * vooruitwijzing: een sprong vooruit in de tijd maken (bv door: fantasie                 over  de toekomst, 

       * flashback: In het verhaal wordt een sprong terug in de tijd gemaakt.

Chronologie (tijd in het verhaal)

• Chronologische volgorde: een schrijver vertelt het verhaal in de volgorde waarin alles gebeurd is.
• Fabel: Alle gebeurtenissen in chronologische volgorde. 
  
• Sujet: De volgorde zoals jij leest in het boek. 

Een verhaal heeft altijd een fabel en een sujet. Bij een chronologisch verhaal vallen fabel en sujet samen. 

Fabel =

verhaal op chronologische volgorde

John is in een winkel om een laptop te kopen.

Hij ziet een vrouw die zich raar gedraagt.

Hij koopt een laptop en gaat naar buiten.

De vrouw rent achter hem aan de winkel uit.

Met gierende sirenes komt er een politieauto aan.

Ze slaan de vrouw in de boeien en voeren haar af.

Sujet = 

volgorde van het verhaal

John ziet hoe politieagenten een vrouw in de boeien slaan en afvoeren.

Hij herkent de vrouw. Net was hij in een winkel om een nieuwe laptop te kopen en toen viel hem op dat ze zich vreemd gedroeg.

Toen hij de winkel uitliep met zijn nieuwe laptop, rende ze ineens achter hem langs naar buiten. Op dat moment hoorde hij de politieauto met loeiende sirenes aankomen.

Verteltijd en vertelde tijd

Verteltijd = tijd nodig om het verhaal te vertellen 

Vertelde tijd 🡪 tijd die in het verhaal verstrijkt

• Tijdsverdichting: twintig jaar later… (verteltijd korter dan vertelde tijd)
• Tijdrekking/tijdsvertraging: weinig tijd laten verstrijken in veel bladzijden (verteltijd langer dan vertelde tijd)

Spanning in verhalen

te gebruiken technieken voor opbouw:

• open plekken
• vermoedens
• uitstel van informatie
• informatievoorsprong

Spanning

• Geen enkele verhaal kan zonder spanning.
• Spanning roept vragen op en maakt de lezer nieuwsgierig naar de antwoorden op die vragen.
• Als schrijver kan je op verschillende manieren 'spelen' met spanning.

Spanning 

Spanning  kan op verschillende manieren opgewekt worden:

• Bedreigende situatie of gevaarlijke omgeving
• Onverwachte wending
• Cliffhanger
• Open plekken
• Vermoedens
• Uitstel
• Informatievoorsprong

Verhaaleinde

De meeste verhalen eindigen met een gesloten einde. Je hebt antwoorden gekregen op alle vragen in het verhaal en weet hoe het met de personen afloopt. 

Bij een open einde wordt de afloop niet verteld. Aan het einde van het verhaal weet je dan niet op alle vragen het antwoord. 

Ruimte

De achtergrond waartegen het verhaal speelt:

• Plaats
• Weersgesteldheid
• Sociale of politieke situatie

Ruimte geeft ook info over personages

Personages

Personages zijn in elk verhaal aanwezig.

Je leert ze kennen:

• Door de dingen die ze doen en zeggen
• Via de verteller
• Via andere verhaalfiguren (subjectief!)

Hoofdpersoon

Uitgewerkt personage:

• Ontwikkelt zich in de loop van het verhaal (karakter)
• Identificatie of niet
• Antipathie
• Sympathie

Hoofdpersoon: om wie het verhaal draait, heeft een doel om na te streven​.

Andere personages zijn tegenstanders of helpers​. Of soms zelfs 'behang'.

Thema

• Het thema is een korte samenvatting van het verhaal in hoogstens één of twee zinnen waarin het centrale probleem van het verhaal wordt gevat. 
• De titelverklaring en uitleg van het motto kunnen vaak helpen bij het bepalen van het thema van het verhaal. 
• Ook de motieven zijn belangrijk bij het bepalen van het thema. 
• Per persoon kan het thema van het verhaal verschillen. Het gaat erom dat het gekozen thema met meerdere argumenten verdedigd kan worden.

Thema

• een korte samenvatting van het verhaal in hoogstens één of twee zinnen waarin het centrale probleem van het verhaal wordt gevat. 
• Motieven zijn belangrijk bij het bepalen van het thema. 
• Per persoon kan het thema van het verhaal verschillen. Het gaat erom dat het gekozen thema met meerdere argumenten verdedigd kan worden.

Voorbeelden thema:

• Dood 
• Schuld en boete/goed en slecht
• Eenzaamheid
• Ouder-kindrelatie

Thematiek

Verhaallaag: dat wat er gebeurt in een verhaal, de gebeurtenissen​

Betekenislaag/thematische laag: wat er eigenlijk met het verhaal wordt bedoeld​

Thematiek: de betekenis van een verhaal in één zin​

Motieven: herhalingen van voorwerpen, gebeurtenissen, situaties die een betekenis dragen.​

Motieven

• Een motief is een element of gegeven dat herhaaldelijk terugkeert; 
• Een kleiner onderwerp of kenmerk dat past bij het hoofdthema; 
• Het zijn als het ware bouwstenen van grotere en kleinere elementen, die het thema  ondersteunen; 
• Soms een symbolische betekenis

Dus:

• Motieven (patronen) zorgen voor eenheid in een verhaal.
  
• De motieven in een verhaal leiden samen tot het thema: de boodschap die de auteur wil overbrengen.
  

Thematiek

Verhaallaag]=

Welke terugkerende elementen (motieven)
zag je in de video?

Wat is volgens jou het thema van dit korte verhaal?

Visie

Wat wil de schrijver uitdragen?

Politiek

Mens en maatschappij

Moralistisch enz.

Achtergrond informatie schrijver

NU:

Vul de begrippenlijst in op pagina 57 en 58 uit je reader. Ook te vinden in Classroom

Hier hebben jullie .............. een so over.

Huiswerk

De begrippenlijst (blz. 57/58 en in Classroom) is ingevuld.

In de les lezen we een verhaal en analyseren dat.