Erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Erfelijkheid

Doelen van deze les

• De leerling is in staat om te beschrijven wat een fenotype is.

• De leerling is in staat om te beschrijven wat een genotype is.

• De leerling is in staat om te beschrijven wat een dominant en recessief gen is.

• De leerling is in staat om een kruisingsschema te maken.

Herhaling van de vorige les

Kahoot

DNA

DNA: stof waaruit je chromosoom bestaat
DNA bevat alle informatie om jou te maken
De informatie op het DNA is verdeeld in stukjes: de genen. Bijv voor haarkleur, oogkleur, etc.

Genotype en fenotype

Op het DNA staat informatie over verschillende onderdelen: de genen. Bijv. haarkleur, oogkleur, etc.

Een gen wordt gebruikt om een specifiek eiwit te maken.

Het eiwit wordt gebruikt om iets te maken. Bijv. een pigment voor jouw haarkleur.

Genotype en fenotype

De informatie op het gen kan net een beetje verschillen.

Daardoor wordt er een ander eiwit gemaakt.

Hierdoor kan je een andere haarkleur hebben.

De verschillende versies van een gen, noem je een allel of allelen.

Heb je al je eigenschappen van je ouders geërfd?

• Eigenschappen als oog- en huidskleur worden door je chromosomen (dus je DNA) bepaald.  Dit zijn erfelijke eigenschappen.
• Ergens heel erg goed in zijn, zoals voetbal is gedeeltelijk erfelijk. Dit noem je aanleg.
•  Niet-erfelijke eigenschappen  worden helemaal bepaald door je omgeving.
  

Fenotype of genotype?

Fenotype of genotype?

Genotypes

AA

Aa

aa

Betekenis

Dominant heterozygoot

Recessief homozygoot

Dominant homozygoot

Zelf kruisingsschema's maken

Bijvoorbeeld:

Een dominant bruinogige heterozygote moeder krijgt kinderen met een recessief blauwogige homozygote vader.

Wat zijn de twee letters van de genotypes van de vader en de moeder? 

                                                                               Gebruik de letters A en a

Oefenen: Kruisingsschema nr. 1

Het gen voor een normale sinaasappel is dominant over het gen voor navelsinaasappel

a. Een sinaasappel heeft genotype Bb. Is het dan een normale sinaasappel of een navelsinaasappel?

b. Geef het genotype van een navelsinaasappel

c. Een homozygote gewone sinaasappel wordt gekruist met een navelsinaasappel. 

    Hoe zien de genotypen van de nakomelingen er uit?

d. Je gaat de nakomelingen onderling weer kruisen.

     Hoeveel % van de nakomelingen zijn gewone sinaasappelen?

a) Je ziet een

                 normale sinaasappel

antwoord opdracht 1

Oefenen: Kruisingsschema nr. 2

Het gen voor de paarse bloemen is Dominant over het gen voor witte bloemen.

Een tuinder kruist paarse bloemen die homozygoot zijn voor de bloemkleur met witte bloemen. 

Gebruik de letter R en r.

a. Wat zijn de genotypen van de ouders?

b. Maak een kruisingsschema

c. Wat is het genotype van F1?

d. Hoeveel procent is er aanwezig van dit genotype?

e. Wat is het fenotype (Welke kleur heeft de bloem)?

antwoord opdracht 2

Oefenen: Kruisingsschema nr. 3

Bij cavia’s is het gen voor zwarte vacht dominant over het gen voor witte vacht.

Een witte cavia paart met een zwarte heterozygote cavia.

a. Schrijf de genotypen van de ouders op

b. Maak een kruisingsschema.

c. Hoeveel % van de kinderen is wit?

d. Hoeveel % is homozygoot?

antwoord opdracht 3

Oefenen: Kruisingsschema nr. 4

De voorbeelden over de oogkleur van de mens zijn een versimpeling, omdat daar

meer genen bij betrokken zijn dan alleen het gen voor bruine of blauwe ogen.

Blauw/bruin is wel de basis voor de oogkleur. Andere genen beïnvloeden die kleuren in de richtingen goudbruin, groen, grijs violet. We beperken ons echter tot bruin/blauw.

Bij de mens is de bruine oogkleur Dominant (B) over b (blauwe oogkleur). 

Een man met bruine ogen met genotype BB krijgt kinderen met een vrouw die blauwe ogen heeft. 

a) Maak het kruisingsschema. 

b. Welke oogkleur(en) zullen hun kinderen hebben?

antwoord opdracht 4

Oefenen: Kruisingsschema nr. 5

Een man met blauwe ogen krijgt met zijn vriendin die bruine ogen en genotype Bb heeft, kinderen. 

a. Maak het kruisingsschema. 

b. Welke kleur(en) ogen zullen die kinderen hebben?

antwoord opdracht 5