Psychofarmaca

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 2

Les 4  Psychofarmaca

Aan het einde van de les..

• Kan ik een casus analyseren en op basis van de geleerde theorie over psychofarmaca een passende interventie of behandelstrategie voorstellen.
•  Kan ik verschillende soorten medicatie gericht op psychofarmaca benoemen en uitleggen waarvoor ze worden gebruikt.

Terugblikken om vooruit te kunnen kijken ;) 

• Wat is je bijgebleven van de vorige les? 
• Heb je nog vragen? 

Welke 3 benamingen heeft een medicijn?

Met sublinguale medicatie wordt bedoeld toediening via

1. de neus
2. de slijmvliezen onder de tong
3. het oor
4. de huid

Op verschillende plekken kan via de slijmvliezen de medicatie worden opgenomen.
Welke plek valt hier NIET onder?

1. Oculair
2. Sublinguaal
3. Nasaal
4. Dermaal

Hoe noem je het als twee medicijnen elkaar beïnvloeden?

1. complicatie
2. interactie
3. allergie
4. bijwerking

Als een cliënt geestelijk en lichamelijk afhankelijk is van een medicijn dan is er sprake van...

1. complicatie
2. interactie
3. gewenning
4. verslaving

Medicatie dat op de huid wordt aangebracht, zoals zalf, noemen we..

1. transdermaal
2. sublinguaal
3. dermaal of cutaan
4. oraal of per os

Wat is een contra-indicatie?

1. een reden om een medicijn te geven
2. een reden om het medicijn NIET te geven
3. verslaving
4. giftige hoeveelheid

Maak een mindmap van de werking van psychoactieve stoffen

Gebruik thema 20.1 Mensen psychoactieve stoffen

Benodigdheden: vel papier/potloden/pen/stiften

Maak een mindmap van de werking van psychoactieve stoffen

Benodigdheden:

vel papier

pen/potloden/stiften

Bron: Mensen thema 20.1 psychoactieve stoffen

Psychofarmaca

Is een vorm van medicatie die kan worden voorgeschreven bij psychische klachten. ​

Deze medicatie beïnvloed het: ​

• Denken​
  
• Voelen​
  
• Handelen​
  

​

Psychofarmaca mag alleen door een arts of psychiater worden voorgeschreven.

Psychofarmaca

Psychofarmaca worden in vier hoofdgroepen onderverdeeld. Te weten: ​

• kalmerende medicijnen​
  
• stimulerende medicijnen​
  
• medicijnen die de stemming beïnvloeden​
  
• anti psychotische medicijnen.

Individuele opdracht

Tijd	20 min
Hoe	Op papier
Hulp	Boom licentie: Mensen thema 20
Uitkomst	De vier verschillende psychofarmaca groepen zijn uitgewerkt.

Kalmerende medicijnen worden vaak voorgeschreven bij....

1. Duizeligheid
2. Slaapproblemen​
3. Centrale zenuwstelsel
4. Parkinson

Antwoord: B

Kalmerende medicijnen

Deze medicijnen worden vaak voorgeschreven bij:​

• Angststoornissen​
  
• Slaapproblemen​
  
• Ze verminderen angstgevoelens en helpen met in en doorslapen. ​
  
• De officiële naam hiervan is "benzodiazepines" maar ze worden ook wel "pammetjes" of "bezo's"genoemd

Wat is de werking van kalmerende medicijnen?

Werking

1. Geeft rust​;
2. Remt angst​;
3. Werkt slaapverwekkend​;
4. Vertragen de hersenactiviteit​.

​

Ze mogen maar tijdelijk, zo'n veertien dagen, worden gebruikt omdat ze verslavend zijn

Bijwerkingen

• verminderd reactievermogen​;
• afvlakking van gevoelens​;
• depressie​;
• vermoeidheid​;
• minder zin in seks​;
• duizeligheid.
  

Stimulerende middelen worden ook wel stimulantia genoemd

1. Waar
2. Niet waar

Stimulerende middelen

Ook wel stimulantia genoemd worden voorgeschreven bij:​

• ADHD​
  
• Nacrolepsie; dit is een ziekte die zich kenmerkt door grote vermoeidheid, slaapaanvallen en verlies van controle over de spieren.

Werking

• Het middel werkt in op het centrale zenuwstelsel. Bij mensen met narcolepsie voorkomt dit slaapaanvallen en worden ze alerter. ​
  

• Bij mensen met ADHD werkt dit middel ook in op het centrale zenuwstelsel maar vermindert het juist de prikkelgevoeligheid en remt het impulsen waardoor de cliënt zich beter kan focussen​.

• Als iemand met ADHD al rustig is en dan een stimulant krijgt kan dit wel leiden tot onrust/slapeloosheid. Daarom geeft dit middel niet in de avond.

Gevolgen

Stimulantia hebben interacties met andere stoffen zoals:​

• Alcohol​
  
• Antipsychotica​
  
• Antidepressiva ​
  
• Middelen tegen een hoge bloeddruk

Werking met MAO remmers

MAO-remmers zijn middelen die worden gebruikt tegen:​

• Depressie​
  
• De ziekte van Parkinson​
  
• Angststoornissen​
  

​

Als je MAO-remmers in combinatie met stimulantie gebruikt kan dit acuut gevaarlijk zijn. Bij elk middel moet een arts weten wat men gebruikt, bij dit middel geldt dat in het bijzonder

Remt de werking van monoamine oxidase. Enzym dat een rol speelt bij de afbraak van neurotransmitters

Bijwerkingen MAO remmers

• slapeloosheid​
  
• nervositeit​
  
• hoofdpijn​
  
• hartkloppingen​
  
• verminderde eetlust​
  
• misselijkheid​
  
• droge mond.

Medicijnen die de stemming beïnvloeden ​

Zijn twee soorten van:​

1. Antidepressiva​
   
2. Stemmingsstabilatoren

Bijwerkingen

• maag- en darmklachten​;
• misselijkheid​;
• hoofdpijn.​
  

​

Deze bijwerkingen treden vaak snel op. ​

• Het verminderen van de depressive klachten is pas na verloop van tijd merkbaar. Antidepressiva zijn niet verslavend. ​
  
• Als men wil stoppen moet dit geleidelijk worden afgebouwd. Men kan last ervaren van ontwenningsverschijnselen

Stemmingsstabilsatoren wordt voorgeschreven bij:

1. Bipolaire stemmingsstoornis​
2. Cyclothyme stemmingsstoornis
3. Manie (veel energie, euforisch gevoel, soms psychoses)

Stemmingsstabilsatoren

• Maken de stemming weer gelijkmatig. De stemming van de cliënt schiet niet meer alle kanten op. ​
  

Wordt voorgeschreven bij:​

• bipolaire stemmingsstoornis​
  
• cyclothyme stemmingsstoornis (milde vorm van een bipolaire stoornis)​
  
• Manie (veel energie, euforisch gevoel, soms psychoses)

Bijwerkingen

• gewichtstoename​
• misselijkheid​
  
• tremor (zoals trillende handen)​
  
• irritaties aan de huid​
  
• problemen met lever en nieren​
  
• vermoeidheid​
  
• lusteloosheid​
  
• stijve spieren​
  
• en soms zelfs depressiviteit en suïcidaliteit.

Stemmingsstabilsatoren

De meest bekende stemmingsstabilisator heet "Lithium"​
Het gebruik van dit middel is niet zonder risico's​
Er bestaat een mogelijkheid tot lithiumvergiftiging. ​
Dit ontstaat geleidelijk. ​

Je kunt dit herkennen aan:​
​beven, misselijkheid, braken, buikkramp en diarree​
concentratieverlies, sloomheid, sufheid en slaperigheid​
een zwaar gevoel in armen en benen, spierzwakte​
een ‘dronkemansgang' en/of ‘dronkemansspraak'​
verwardheid, spiertrekkingen en toevallen.

Risico's

Het risico op lithiumvergiftiging neemt toe als:​

• Men onvoldoende drinkt​
  
• Men teveel sport​
  
• Men braakt​
  
• Men diarree heeft​
  
• Men andere medicatie gebruikt zoals:​
  
• Antibiotica​
  
• Plasmiddelen​
  
• Sommige medicatie tegen een hoge bloeddruk

 Lithiumvergiftging 

Om lithiumvergiftging te voorkomen moet men bloedtesten afnemen.​

• In het begin wekelijks​
  
• Later maandelijks​
  
• Daarna elke drie tot maximaal zes maanden.​
  

​

Als je ziet dat iemand een lithiumvergiftiging heeft dan:​

• Waarschuw je de psychiater.​
  
• Geef je cliënt te drinken​.
• Geef je een middel met veel zout. ​

Afbouwen van het gebruik doe je altijd in overleg met een arts. 

Casus Jan

Jan is een 45-jarige man met schizofrenie die in een begeleid woonproject verblijft. Hij gebruikt dagelijks psychofarmaca om zijn psychische klachten te stabiliseren, waaronder een antipsychoticum en een antidepressivum. Jan heeft soms moeite met het onthouden van zijn medicatieroutine en is zich niet altijd bewust van het belang van het trouw innemen van de medicatie.

Vragen bij Casus Jan

Antipschoticum valt onder het categorie: anti-psychotische medicijnen

Antidepressivum valt onder het categorie: medicijnen die de stemming beïnvloeden

Beantwoord de volgende vragen (individueel): 

Vraag 1:  om welke redenen worden deze medicaties voorgeschreven? 

Vraag 2: Wat zijn de meest voorkomende bijwerkingen van deze middelen?

Antwoordblad casus Jan

Vraag 1: om welke redenen worden deze medicaties voorgeschreven? 

Antwoord: 

• Anti-psychotische medicijnen: Zijn medicijnen die worden gegeven ter onderdrukking van psychoses. ​
• Medicijnen die de stemming beïnvloeden: Antidepressiva​ en Stemmingsstabilatoren

Vraag 2: Wat zijn de meest voorkomende bijwerkingen van deze middelen?

• Anti-psychotische medicijnen: stijve spieren​, trillen​ en onbedoelde spierbewegingen​ (blijvende klachten)
• Medicijnen die de stemming beïnvloeden: maag- en darmklachten​, misselijkheid​ en hoofdpijn komen het vaakst voor

Antipsychotica

Zijn medicijnen die worden gegeven ter onderdrukking van psychoses. ​

Er zijn twee soorten antipsychotica: ​

• Klassieke antipsychotica: ​
  
• Atypische antipsychotica. ​
• De klassieke onderdrukken de "positieve symptomen". Dit zijn de symptomen die optreden als iemand psychotisch is. ​

​

De atypische antipsychotica onderdrukken de positieve en de negatieve symptomen. Negatieve symptomen horen bij gedrag dat afneemt. Bijvoorbeeld; verminderde concentratie. 

Werking antipsychotica

Na verloop van tijd, dus niet direct, nemen de psychoses af. ​

Verminderd waandenkbeelden

Bijwerkingen antipsychotica

Bij klassieke antipsychotica: ​

• stijve spieren​
  
• trillen​
  
• onbedoelde spierbewegingen.​
  

​

Deze kenmerken zijn blijvend. Ook als men is gestopt met het middel

Bijwerkingen antipsychotica

Bij atypische antipsychotica​

• gewichtstoename​
  
• somberheid​
  
• Obstipatie.​
  
• stijfheid van de spieren​
  
• seksuele problemen​
  
• trillingen (tremoren)​
  
• vervlakking van emoties​
  
• sufheid.​
  

​

​

Bij het stoppen van dit middel nemen de bijwerkingen af. 

Risico's bij gebruik van atypische antipsychotica: ​

Stofwisseling kan verstoord raken. Er ontstaat een combinatie van de volgende klachten: ​

• ​hoge bloeddruk​
• diabetes​
  
• verhoogd cholesterol​
  
• overgewicht.​
  
• extra risico op het ontwikkelen van hart en vaat ziekten.

Tweetal opdracht

Tijd	15 min
Hoe	Ga samen met je klasgenoot in gesprek over de casus van Amira en bespreek met elkaar hoe je het beste de situatie kan oppakken
Hulp	Mensen thema 20
Uitkomst	In je tweetal heb je besproken hoe je de situatie het beste kan oppakken

Casus Amira

Je loopt stage op een afdeling van een woonzorgcentrum. Tijdens je dienst merk je dat mevrouw Amira Benali, een 62-jarige bewoonster met narcolepsie, tijdens de middagactiviteit een ernstige slaapaanval krijgt. Mevrouw Benali heeft net haar dagelijkse medicatie ingenomen voor narcolepsie, maar de symptomen lijken ondanks de medicatie niet onder controle te zijn.

 Mevrouw Benali heeft haar medicatie, die is voorgeschreven om haar slaperigheid overdag te verminderen, vorige week aangepast gekregen. Je weet dat de medicatie mogelijk bijwerkingen kan hebben en de dosering net is verhoogd.

Casus Amira nabespreken

Anwoordblad casus Amira

Controleer of de symptomen van mevrouw Benali overeenkomen met de bijwerkingen van de nieuw ingestelde medicatie.

Noteer het tijdstip en de omstandigheden van de slaapaanval om te evalueren of er een patroon is dat kan wijzen op een probleem met de medicatie.

Rollenspel en/of casus

Mensen opdracht 13 en/of 17

Voorkeur rollenspel ter voorbereiding op het examen

Check lesdoelen

• Ik kan een casus analyseren en op basis van de geleerde theorie over psychofarmaca een passende interventie of behandelstrategie voorstellen.
•  Ik kan verschillende soorten medicatie gericht op psychofarmaca benoemen en uitleggen waarvoor ze worden gebruikt.

Tips & Tops

• Welke uitleg of activiteit heeft je het beste geholpen om de stof te begrijpen?
• Zijn er onderwerpen waar je meer uitleg over zou willen?
• Wat kan er volgens jou anders worden gedaan om de les interessanter te maken?
• Andere tips en tops die je wil delen?