De Verlichting en Aapenland 28-10-24 vwo 5

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De Verlichting

Lesdoelen

• Kenmerken van de verlichting kennen;
• Je weet waar de literatuur uit de verlichting vaak over gaat;
• Plaatsen van Reize door het Aapenland - J.A. Schasz

Tijdlijn

middeleeuwen (500-1500)
renaissance (1500-1700)
verlichting (1700-1800)
romantiek en realisme (1800-1900)
moderne tijd (1900-1945)

DE VERLICHTING

• geeft de literatuur weer een nieuwe impuls
• ook wel rationalisme genoemd
• vrijheid, gelijkheid en broederschap
• iedereen gelukkig (maakbaarheid)
• ratio brengt verlichting in de duisternis van 
   maatschappelijke wantoestanden

DE VERLICHTING

De rationalisten willen de maatschappij veranderen

en dus invloed uitoefenen op de openbare mening

daarom schrijven zij vooral voor de burgerij die zij

tot een democratischer levenshouding willen inspireren

door middel van hun tijdschriften.

literaire uitingen in de 18e eeuw

• zedenblijspel
  
• essay of betoog
• spectatoriaal geschrift
• kindergedicht
• briefwisselingsroman
• imaginair reisverhaal

DE VERLICHTING

• de opvoeding van het kind is belangrijk
• geen onderdanigheid maar vrijheid
• in navolging van Jean-Jacques Rousseau -
• Betje Wolff en Aagje Deken pleitbezorgers
• en zeker Hiëronymus van Alphen 

Hiëronymus van Alphen

"Proeve van kleine gedigten voor kinderen"

moderne opvoeding

het kind moet zelf inzien wat het doen en laten kan

geen dwang

vrijere opvattingen over de opvoeding in brede kring

Het bekendste versje is "De Pruimenboom".

literaire uitingen in de 18e eeuw

Het zedenblijspel is een toneelstuk
waarin de opvattingen en gewoontes
van een bepaalde tijd op de hak
worden genomen.

literaire uitingen in de 18e eeuw

Het spectatoriaal tijdschrift behandelt allerlei vraagstukken op het gebied van godsdienst, politiek, literatuur etc.

Het is bedoeld voor een breed publiek.

    Imaginair reisverhaal

0

0

Hét Nederlandse voorbeeld

'Reize door het Aapenland' van J.A. Schatz (Gerrit Paape)

In Aapenland willen twee groepen apen mens worden.

Groep 1 -> door ander gedrag te leren

Groep 2 -> door de staart af te hakken

Groep 2 weet het volk op te jutten en krijgt zijn zin...

Reize door het Aapenland

Boek gelezen!

Aan de slag....

Je hebt in deze presentatie uitleg gekregen over de verlichting. Beantwoord nu de afsluitende vragen om te zien of de lesdoelen beheerst:

• Je kent de kenmerken van de verlichting.
  
• Je weet wat voor soort inhoud literatuur uit de verlichting vaak heeft.
• Je weet welke nieuwe genres er toen bijkwam of populair werd.

Reize door het Aapenland

Wat vind je van

- het verhaal

- de taal

Reize door het Aapenland

 politieke strijd tussen 

de patriotten 

Oranjegezinden 

Paape was eerst een ??

Reize door het Aapenland

 politieke strijd tussen 

de patriotten – die streden voor verandering van het politieke bestel en voor meer zeggenschap – 

oranjegezinde aanhangers van de stadhouder. 

Paape: patriotistische activist. (maar...)

Reize door het Aapenland

Het is duidelijk dat het hier gaat om de strijd tussen de revolutionairen, die een wezenlijke verandering willen, en de aanhangers van de stadhouder, die met hun uiterlijk vertoon de wereld kapot maken. 

https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/reize-door-het-aapenland 

Wie denkt de hoofdpersoon te zien of te horen in de aap die hij het eerst ontmoet?

1. de dienstmeid
2. de hond
3. zijn paard
4. zijn vrouw

Waarom promoveert de hoofdpersoon snel in rang bij aankomst in het Aapenland?

Waarom promoveert de hoofdpersoon snel in rang in het Aapenland?

1. Hij stelt slimme dingen voor.
2. Hij is een mens (en misschien een aap geweest?)
3. Hij heeft twee staarten, een voor en een achter.
4. Hij leidt de apenvergaderingen.

Hoe worden de aanhangers van Nummer Vijf genoemd?

1. Nummer vijfianen
2. Nummervijfianen
3. Nommervijfianen
4. Nommer Vijfianen

Hoe worden de aanhangers van aap Nummer Vijf genoemd?

Wat stelt aap Nommer Een voor om te doen alvorens alle apen hun staart moeten afhakken?

1. eerst alle apen kaal te laten scheren
2. eerst alle vrouwtjesapen hun staarten te laten afhakken
3. eerst een aantal apen als proef hun staart te laten afhakken
4. Hij stelt voor dat aap Nommer Vijf voorgaat in het afhakken.

Hoe zorgen de apen ervoor dat ze allemaal tegelijk hun staart afhakken?

Waaraan merk je dat we hier met een werk uit de verlichting te maken hebben?

Wat is een satire? Welke kenmerken zie je hierin terug?

Wat zou in middeleeuwen of renaissance anders geweest zijn?

Waaraan zie je dat Nederland ten tijde van dit boek al protestants is?

Reize door het Aapenland

Waar is dit een persiflage op? Zie ik in het hedendaagse Nederland of de wereld vergelijkbare situaties? 

Waar is dit een persiflage op? Zie ik in het hedendaagse Nederland of de wereld vergelijkbare situaties?