2.2 Oorlogen om vrijheid en macht.

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Welkom bij GS!

1. Zit je telefoon in de tas?
2. Pak je laptop erbij.
3. Kom in de Lessonup! 
4. Ben je zover? Toppertje 
5. Google: Waar ligt het land Perzië?

Perzische en Griekse krijgers

Een Perzische (links) en een Griekse (rechts) krijger vechten met elkaar.

Wat gaan we doen vandaag?

1. Herhaling paragraaf 2.1
2. Leerdoelen
   
3. Start maken met paragraaf 2.2. 
4. Perzische oorlogen
5. Slag bij Marathon
6. Aan de slag!

Herhaling: Wat is een kolonie?

1. Een ver land met dezelfde taal als de Grieken
2. Een gebied met vruchtbare grond
3. Gebieden van een Griekse stadstaat buiten Griekenland
4. Een land buiten Europa

Herhaling: Sleep de juiste uitleg bij de bestuursvorm.

Tiran

Democratie

Monarchie

Aristocratie

Bestuursvorm waarbij een leider met geweld de macht komt

Bestuursvorm waarbij het volk de eigen leiders kiest

Bestuursvorm waarbij een koning/keizer de macht heeft 

Bestuursvorm waarbij enkele rijke mannen de baas zijn 

Herhaling: Wat is een democratie?

1. Gebieden van een Griekse stadstaat buiten Griekenland.
2. Manier van besturen waarbij burgers veel invloed hebben op het bestuur.
3. Manier van besturen waarbij burgers weinig invloed hebben.
4. Manier van besturen waarbij burgers geen invloed hebben.

Herhaling: Wat is ostracisme?

1. Het verbannen van criminelen.
2. Het verbannen van mensen die de democratie bedreigden.
3. Het breken van potten om scherven te krijgen.
4. Het voorkomen van machtsmisbruik.

Herhaling: Sleep de afbeeldingen bij het juiste begrip.

Directe Democratie

Indirecte Democratie

Leerdoelen

Aan het eind van de les weet je:

1. Hoe Athene/Griekenland in oorlog raakte met Perzië.
2. Je weet wat een aanleiding is en kunt dit toepassen.
3. Wat er tijdens de Eerste Perzische oorlog gebeurde.
4. En je weet waarom een Marathon altijd 42.195km lang is.

2.2 Oorlogen om vrijheid en macht

Perzische boogschutters

De Perzische boogschutters werden gevreesd door hun tegenstanders. Hier zijn ze afgebeeld op een muur van het paleis van koning Darius I, gebouwd in ± 500 v. Chr. Van het paleis staat alleen nog maar een ruïne, maar delen ervan zijn te vinden in het Louvre, een museum in Parijs.

Wie waren de Perzen?

• Een machtig rijk rondom het Midden-Oosten, Klein-Azië, Egypte en delen Azië tot aan India.
• Groot en machtig land.
• Van Turkije tot India.
• Perzische boogschutters!

• Koning Darius I, Perzische koning.
• Xerxes, zoon Darius I.
• Perzen komen in contact met de Grieken, maar hoe?

Griekenland

Darius I

Darius was een Perzische koning. Hij regeerde van 522 tot 486 voor Christus.

Xerxes

Xerxes was van 486 - 465 v.Chr. koning van het Perzische Rijk. Hij was zoon en opvolger van Darius I

Hoe komen de Grieken in contact met de Perzen?

Oorlog met het Perzische Rijk

• Door de koloniën kwamen de Grieken in contact met andere volken!

• De Perzen vielen de Griekse koloniën aan, Athene sloeg te hulp!
• Darius I stuurt 2 boodschappers naar Athene > boete voor het bieden van hulp.
• Boodschappers worden vermoord  > Darius I was woedend! (Aanleiding)
• Aanleiding van de Eerste Perzische oorlog!
• Stadstaten > 1 verenigd land.
• Griekenland vs Perzië. Dit is bijzonder!

Darius I stuurt boodschappers

De Perzische koning Darius I stuurde daarna twee boodschappers naar Athene om te vertellen dat de Atheners hem een boete moest betalen voor hun hulp. Maar de Grieken vermoordden de boodschappers: de ene gooiden ze in een steengroeve en de andere in een waterput.

Darius wilde toen Athene straffen: voor de moord op zijn boodschappers en voor hun steun aan de opstandige koloniën. Dit was het begin van de Eerste Perzische Oorlog. Die liep slecht af voor de Perzen: bij de plaats Marathon werd hun leger verslagen.

Darius I

Darius was een Perzische koning. Hij regeerde van 522 tot 486 voor Christus.

LD: Wat is een aanleiding?

Aanleiding - Reden waarom iets gebeurt.

Een gebeurtenis kan meer oorzaken hebben. Daarvan is meestal één de directe oorzaak: de aanleiding. Jamie wordt de klas uitgestuurd omdat hij een propje papier naar zijn docent gooide. Volgens zijn docent deed hij de hele les al vervelend.

Het herkennen van de belangrijkste oorzaak van een gebeurtenis, is soms moeilijk. Maar de aanleiding is vaak duidelijk. Jamie deed de hele les vervelend, maar toen hij een propje gooide, was dat voor zijn docent de aanleiding om hem weg te sturen.

Griekenland vs Perzië!

De stadstaten voeren veel oorlog met elkaar en werken dus niet samen.

Als de Perzen oorlog voeren tegen Athene gaan alle stadstaten samenwerken. 

Daarom is dit zo bijzonder en vecht Griekenland dus tegen de Perzen en niet alleen Athene.

1 boodschapper in een steengroeve en 1 boodschapper in een waterput.

LD: Wat is een aanleiding en leg uit aan de hand van de Eerste Perzische Oorlog.

Eerste Perzische Oorlog

492 & 490 v. Chr.

• 492 v. Chr. - Berg Athos 300 schepen en 20.000 soldaten.

•  490 v. Chr. - Slag bij Marathon 
• 26.000 Perzen > 6500 Dood
• 10.000 Atheners > 192 Dood
• List om snel richting Athene te trekken.
• De Perzen vluchten.
• Hulp van Sparta? Eerst een feest afmaken, daarna kwamen ze helpen.

• Koning Darius I is verslagen!
• Griekenland vs Perzië
  

Slag bij Marathon

De Slag bij Marathon was de beslissende veldslag die de Eerste Perzische Oorlog beëindigde en de eerste poging van de Perzen om de Griekse stadstaten bij het rijk te voegen.

Bij de slag om Marathon waren het alleen de Atheners die vochten tegen de Perzen. Waarom de Spartanen niet?

1. De Spartanen wilde de Atheners laten verzwakken in de strijd tegen de Perzen
2. De Spartanen hadden een feest dat afgemaakt moest worden voordat ze mee wilden doen
3. De Spartanen waren te laat vertrokken, de slag was al voorbij toen ze aankwamen
4. De Spartanen en Atheners waren vijanden van elkaar. Ze wilde elkaar dus niet helpen

De Griekse historicus Herodotus schreef over de Slag bij Marathon.

‘De formaties werden gevormd en de voortekenen van de offers waren gunstig. De Atheners kregen het signaal ten aanval en renden op de vijand af. De afstand tussen de twee legers was niet meer dan 1,5 kilometer. Toen de Perzen de Atheners op zich af zagen rennen, dachten ze dat de Atheners gek geworden waren, omdat ze zagen met hoe weinig die waren en omdat ze geen ondersteuning hadden van cavalerie [ruiters] of boogschutters.’

Welke Perzische koning verloor de Eerste Perzische oorlog bij de Slag bij Marathon?

1. Koning Willem-Alexander
2. Koning Xerxes
3. Koning Darius
4. Koning Leonidas

Marathon

• Een Atheense soldaat, rent in één keer van Marathon naar Athene om de overwinning te melden...
• 42km en 195m
• 'We hebben gewonnen'
• Pheidippides valt dood neer.

Pheidippides

Leerdoel

Aan het eind van de les weet je:

1. Hoe Athene/Griekenland in oorlog raakte met Perzië.
   
2. Je weet wat een aanleiding is en kunt dit toepassen.
   
3. Wat er tijdens de Eerste Perzische oorlog gebeurde.
   
4. En je weet waarom een Marathon altijd 42.195km lang is.

LD: Wat is er zo bijzonder aan de Perzische oorlogen?

1. De Grieken werken samen tegen Perzië.
2. De Grieken hadden na de oorlog één groot rijk.
3. Sparta en Athene vochten tegen elkaar.
4. Athene verloor na de oorlog haar democratie.

LD: De slag bij Marathon was in?

1. 480 voor Chr.
2. 465 voor Chr.
3. 478 voor Chr.
4. 490 voor Chr.

LD: Wie won de Eerste Perzische Oorlog?

1. Griekenland
2. Perzië

Ik kan antwoord geven op de leerdoelen.
LD1: Hoe Athene/Griekenland in oorlog raakte met Perzië.
LD2: Je weet wat een aanleiding is en kunt dit toepassen.
LD3: Wat er tijdens de Eerste Perzische oorlog gebeurde.
LD4: En je weet waarom een Marathon altijd 42.195km lang is.

Ja!!

Nee, totaal niet...

Nog niet, wel bijna!

Aan de slag!

Boek 1 vmbo-t/havo 

Paragraaf 2.2 Oorlogen om vrijheid en macht

Opdracht 2, 3, 4 & 5

Welkom bij GS!

1. Zit je telefoon in de tas?
2. Pak je laptop erbij.
3. Kom in de Lessonup! 
4. Ben je zover? Toppertje 
5. Google: Wat is de peloponnesische oorlog?

Spartaanse soldaten

Wat gaan we doen vandaag?

1. Herhaling vorige les
2. Leerdoelen
   
3. Afmaken paragraaf 2.2. 
4. Tweede Perzische oorlog
5. Athene/Sparta
6. Peloponnesische oorlog
7. Aan de slag!

Herhaling: Wat is een aanleiding en leg uit aan de hand van de Eerste Perzische Oorlog.

Herhaling: Wie won de Eerste Perzische Oorlog?
Denk aan de slag bij Marathon.

1. Griekenland
2. Perzië

Herhaling: Bij de slag om Marathon waren het alleen de Atheners die vochten tegen de Perzen. Waarom de Spartanen niet?

1. De Spartanen wilde de Atheners laten verzwakken in de strijd tegen de Perzen
2. De Spartanen hadden een sportfeestje dat afgemaakt moest worden voordat ze mee wilden doen
3. De Spartanen waren te laat vertrokken, de slag was al voorbij toen ze aankwamen
4. De Spartanen en Atheners waren vijanden van elkaar. Ze wilde elkaar dus niet helpen

Leerdoelen

Aan het eind van de les weet je:

1. Hoe de Tweede Perzische oorlog afliep.
2. Je kent Leonidas.
3. Ook weet je het verschil tussen Athene en Sparta.
4. En je weet wie de Peloponnesische oorlog won.

Tweede Perzische Oorlog

481 - 479 v. Chr.

• Darius I was uit op wraak.
• Bondgenootschappen tussen Athene en Sparta.
• Zilver > Bouw 200 triremen ter verdediging.

• Xerxes voert oorlog.
• 480 v. chr.  - Slag bij Thermopylae 
• 300 Spartanen vs 250/300.000 Perzen.
• Verraden door een Griekse boer.
• De Spartanen werden verslagen!

Trireem

Een trireem is een met roeiriemen door roeiers voortbewogen oorlogsschip uit de klassieke oudheid.

Tweede Perzische Oorlog

Toen de Tweede Perzische Oorlog begon, was koning Darius al opgevolgd door zijn zoon Xerxes. Bij de bergpas Thermopylae kwamen de Perzen tegenover het leger van Sparta te staan. Een Griekse boer wees de Perzen echter een bergpad, waardoor ze de Spartanen in de rug konden aanvallen. Het kleine Griekse leger vocht dapper, maar verloor de strijd. De Perzen verwoestten Athene.

Leonidas

• Koning van Sparta.
• Held van slag bij Thermopylae.
• Vocht met 300 Spartanen tegen de Perzen.
• Hij verloor door verraad.
• ‘O vreemdeling, meld de Spartanen dat wij hier liggen, omdat wij gehoorzaamden aan hun bevelen.’

Leonidas

Leonidas (? - 480 v. Chr.) was de dappere Spartaanse koning die bij Thermopylae met driehonderd soldaten tegen de Perzen vocht. Hoewel hij de slag verloor – door verraad – werd hij door alle Grieken geëerd als een held. Bij Thermopylae staat een standbeeld van hem. Daarop staat de tekst: ‘O vreemdeling, meld de Spartanen dat wij hier liggen, omdat wij gehoorzaamden aan hun bevelen.’

Tweede Perzische Oorlog

481 - 479 v. Chr.

• 480 v. Chr. - Athene wordt verwoest! > 
• Bevolking vlucht naar Salamis.

• 480 v. Chr. - Slag bij Salamis
• Oorlog op zee!
• Griekenland: 371 Schepen | 40 gezonken
• Perzië: 1207 schepen | 200 gezonken

• Xerxes is verslagen!

• Griekenland vs Perzië

Tweede Perzische Oorlog

De bewoners waren toen al gevlucht op hun schepen. Xerxes liet ze achtervolgen. Bij het eiland Salamis liepen zijn schepen in de val en werd vrijwel zijn hele vloot vernietigd. In 479 v. Chr. versloegen de Grieken de laatste soldaten van het Perzische leger.

Perzen

De Perzen werden in de val gelokt.

Grieken

Vluchtte naar het eiland Salamis en bedachten een plan om de Perzischevloot aan te vallen.

LD: De Tweede Perzische oorlog werd gewonnen door:

1. De Spartanen bij Thermopylea.
2. De Atheners bij Marathon.
3. De Atheners bij Salamis.
4. De Spartanen en Atheners bij Marathon.

Sparta

• Spart was een monarchie. (?)
• Monarchie - koninkrijk. Land met als staatshoofd een koning of koningin.
• Monarchie (2 koningen!)
  
• vrede: rechter en priester
• oorlog: aanvoerders leger
• Volksvergadering van burgers met weinig macht.
• Groep van 5 neemt alle beslissingen.
• Vergelijking met Athene?

• Monarchie is een koninkrijk. Land met als staatshoofd een koning of koningin.

2 Koningen

De stadstaat Sparta was een monarchie, met zelfs twee koningen. In vredestijd waren ze rechter en priester, en in oorlogstijd voerden ze het leger aan.

Volksvergadering in Sparta

Er was ook een volksvergadering van mannelijke burgers. Koningen en volksvergadering hadden echter weinig macht, omdat een groep van vijf mensen de belangrijkste beslissingen nam. Deze groep controleerde ook of iedereen, dus ook de twee koningen, zich aan de Spartaanse leefwijze hield.

Spartaanse opvoeding

• Berucht vanwege de opvoedingen. 
• Gezonde baby's mochten blijven leven.
• Ongezonde baby's werden van een rots gegooid.
• Vanaf 7 jaar wonen de Spartaanse jongeren in kazernes. 
• Sporten | vechten | trainen.
• Meisjes kregen bijna dezelfde opvoeding.
• Sparta beschermen!
• Spartaanse opvoeding - Strenge en harde opvoeding van ouders.

Spartaanse opvoeding

Spartanen waren berucht om de manier waarop zij hun kinderen opvoedden. Pasgeboren baby’s werden gekeurd. Gezonde baby’s lieten de Spartanen in leven en alle andere gooiden ze van een hoge rots. Vanaf hun zevende jaar woonden kinderen in kazernes. Daar hielden ze zich vooral bezig met sport om hun geschiktheid voor het leger te bewijzen. Meisjes kregen vrijwel dezelfde training. Zij konden dan later Sparta beschermen als de mannen ergens aan het vechten waren.

De Peloponnesische Oorlog 

431-404 v. Chr

• Sparta vs Athene.
• Om macht en invloed in Griekenland.
• De oorlog duurde 30 jaar om meer macht in Griekenland.

• Sparta wint 
• Beide stadstaten waren erg verzwakt.
• Griekenland werd er niet sterker van!

De Peloponnesische Oorlog

Athene en Sparta probeerden elk zo veel mogelijk macht en invloed in Griekenland te krijgen. Hoewel ze samen hadden gevochten tegen de Perzen, kwam er een oorlog tussen de twee stadstaten: de Peloponnesische Oorlog. Spartaanse soldaten waren op het land het sterkst en Athene was dat op zee. De oorlog duurde bijna dertig jaar. Sparta was de overwinnaar, maar beide steden waren door de oorlog verzwakt.

• Overzicht Oorlogen Par 2.2
• Eerste Perzische Oorlog:
• 490 v. Chr. - Slag bij Marathon 
• Griekenland wint!

• Tweede Perzische Oorlog:
• 480 v. chr. - Slag bij Thermopylae
  
• 300 Spartanen vs 250/300.000 Perzen.
• Xerxes wint!

• 480 v. Chr. - Athene wordt verwoest! 
• 480 v. Chr. - Slag bij Salamis
• Oorlog op zee!
• Xerxes is verslagen!

• Peloponnesische Oorlog: 
• Sparta vs Athene
• Na 30 jaar oorlog voeren wint Sparta.

Leerdoelen

Aan het eind van de les weet je:

1. Hoe de Tweede Perzische oorlog afliep.
2. Je kent Leonidas.
3. Ook weet je het verschil tussen Athene en Sparta.
4. En je weet wie de Peloponnesische oorlog won.

LD: In welke beroemde veldslag vochten 300 Spartanen tegen 250.000 Perzen?

1. Peloponessiche oorlog
2. De slag bij Salamis
3. De slag bij Marathon
4. De slag bij Thermopylae

LD: De Tweede Perzische oorlog werd gewonnen door:

1. De Spartanen bij Thermopylea
2. De Atheners bij Marathon
3. De Atheners bij Salamis
4. De Spartanen en Atheners bij Marathon

LD: Wat is er zo bijzonder aan de Perzische oorlogen?

1. Alle Grieken werken samen tegen Perzië.
2. De Grieken hadden na de oorlog één groot rijk.
3. Sparta en Athene gingen tegen elkaar vechten.
4. Athene verloor na de oorlog haar democratie.

LD: Hoe heette de oorlog tussen Athene en Sparta

1. De Perzische oorlog
2. De Punische oorlog
3. De Peloponnesische oorlog
4. De Paplepel oorlog

Ik kan antwoord geven op de leerdoelen.
LD1: Hoe de Tweede Perzische oorlog afliep.
LD2: Je kent Leonidas.
LD3: Ook weet je het verschil tussen Athene en Sparta.
LD4: En je weet wie de Peloponnesische oorlog won.

Ja!!

Nee, totaal niet...

Nog niet, wel bijna!

Aan de slag!

Boek 1 vmbo-t/havo 

Paragraaf 2.2 Oorlogen om vrijheid en macht

Opdracht 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 & 11

Extra: 13 & 14