§4.1 Leven op het platteland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

§4.1 Leven op het platteland

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Maken opdracht 4 t/m 12 van §4.1

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe de economie van West-Europa in de vroege middeleeuwen verandert en waarom deze zo verandert

- Hoe een middeleeuws domein eruitziet

- Hoe het hofstelsel werkt en welke plaats horigen in dat stelsel hebben

Filmpje

Een boer in de middeleeuwen

Eerst de naam: 

De Middeleeuwen

• De tijd na het Romeinse Rijk (Oudheid) en vóór de Nieuwe Tijd.

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

Sleep alle voorwerpen die met dit tijdvak te maken hebben naar het tijdvak-pictogram.

Hoe heet dit tijdvak?

1. Tijd van Ridders en Monniken
2. Tijd van Monniken en Ridders
3. Tijd van Ridders en Kerken
4. Tijd van Kerken en Ridders

Over welke tijd gaat 

dit tijdvak?

1. 100-600
2. 600-1000
3. 600-1200
4. 500-1000

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Onrustige tijden in Europa

500-800

Na de val van het West-Romeinse Rijk zijn er veel oorlogen
Reizen is gevaarlijk en de meeste mensen leven in dorpjes

Grote steden, zoals Rome, zijn er niet (meer)

Agrarische samenleving

Na de val van het Romeinse Rijk wordt reizen erg gevaarlijk

Veel mensen durven hierdoor niet meer te handelen

Veel stedelingen moeten voor zichzelf gaan zorgen als boer

Zo ontstaat een agrarische samenleving

Een samenleving waarin bijna iedereen een boer is en er vrijwel geen steden zijn

Aan de slag

wat Maak opdracht 1 & 2 van §4.1 (intro)

Hoe Gebruik bron 1 van §4.1 en bron 2 van §3.2

Doel Je weet hoe in West-Europa een agrarische samenleving ontstaat

Hulp Werk samen in je groepje/tweetal

Tijd 5 minuten

Klaar? Zoek alvast op wat een horige is

Aan de slag

Kijk naar bron 1 en 2

Maak onderstaande opdrachten

Vergelijk de bronnen. Noteer twee overeenkomsten en twee verschillen.

1

Welke periode was de meest vreedzame: de tijd van de Romeinen of de vroege middeleeuwen? Gebruik bij je antwoord aanwijzingen uit beide bronnen.

2

Bron 1

Landgoed van een rijke Romein, ergens op het platteland van Italië.

Bron 2

Deze tekening laat zien hoe bijna alle mensen tussen 500 en 1000 n.C. in West-Europa leefden: als boeren in kleine dorpjes op het platteland.

Het Domein

In de middeleeuwen is bijna iedereen een boer

Boeren werken op het land, maar dat is vaak niet van hen

Dit is vaak van een rijke heer of van een klooster

Dit gebied van de domeinheer wordt het domein genoemd

De horige

De boeren op het domein zijn geen slaven, maar ook niet vrij

De minst vrije boeren zijn lijfeigenen, knechten van de heer

Ook zijn er halfvrije boeren, die noemen we horigen

Die hebben een eigen boerderij, maar geen eigen land

Komt van het oude woord "ghehorich" wat gehoorzamen betekent. Horigen waren dus gehoorzaam (aan de heer)

Waarom horige worden?

De boeren kiezen er vaak voor om horige te worden

Dit doen ze omdat het een onveilige en arme  tijd is

De heer kan de boeren beschermen

In ruil daarvoor doen ze klusjes voor de heer: herendiensten

Hij heeft wapens en een burcht (kasteel)

Wat is geen reden om horige te worden?

1. Veel mensen hebben geen eigen land
2. Veel criminelen vluchten van de heer
3. Veel mensen lijden honger
4. Veel mensen zijn onveilig

Het hofstelsel

Het domein wordt soms ook wel het hof genoemd

De horigen werken dus op het hof van de heer

In ruil daarvoor geeft de heer bescherming op het hof

Deze afspraak noemen we het hofstelsel

Alles draait om de hoeve (boerdrij) van de heer, ook wel hof genoemd

Hofstelsel

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer

(de heer)

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Akker

Ook buiten de muren werd op het land gewerkt. Dit werd gedaan door de horigen.

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Filmpje

Horigen

Resumé

Pak je schrift

Schrijf voor jezelf op (of bedenk 4 vragen over) wat we deze les besproken hebben

Wie, Wat, Waarom, Wanneer