10.1: het zintuigenstelsel + 10.2: tien zintuigen van de mens (deel 1)

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 10: Zintuigen

Wat gaan we vandaag doen?

Kennismaken (10 min)

Herhalen bs 10.1 + 10.2 (15 min)

Aan het (huis)werk (25 min)

Welkom!

Wat fijn om jullie weer te zien!

1,5 maand aan lessen gemist. 

Vanaf nu en tot het einde van het schooljaar ben ik jullie docent

Hard werken, maar ik heb er vertrouwen in.

Dit kunnen wij!

Hoe ziet mijn les eruit?

-Herhaling d.m.v. quizvragen --> actieve houding

-Korte uitleg (max 15 minuten) --> let op/maak aantekeningen

-Aan het werk. Dit kan altijd in de les af zijn.

-Oefen de extra linkjes/maak de TJ 

-Werkboek + opgeladen laptop

Instructiegroepje: samen de opdrachten maken + leren hoe je vragen moet beantwoorden als voorbereiding op je examen. 

Hoe staan jullie ervoor?

Wie staat er een onvoldoende voor biologie?

Wie maken er gebruik van hulpmiddelen?

Herkansing periode 1: wie gaat een toets herkansen?

Is hier extra uitleg voor nodig?

Wat verwachten jullie van mij?

Leerdoelen 10.1 + 10.2

-Je kunt de werking van zintuigen beschrijven

-Je kunt aangeven waar de zintuigcellen in je huid, de reukzintuigcellen en de smaakzintuigcellen liggen, hoe ze werken en wat hun adequate prikkels zijn. 

Tip: maak onder de les aantekeningen

Zintuigenstelsel

= Alle zintuigen samen noem je het zintuigenstelsel.

Een zintuig is een orgaan dat reageert op prikkels uit je omgeving. (Voor iedere prikkel heb je een specifiek zintuig)

 Van prikkel tot waarneming

1. De signalen die je zintuigen opmerken, noem je prikkels
2. Zintuigen zetten prikkels om in impulsen.
3. Impulsen worden naar je grote hersenen gebracht om ze te verwerken. – Je wordt je bewust van de prikkels: je neemt waar.

Impulsen

Er ontstaan alleen impulsen als de prikkel sterk genoeg is. 

De zwakste prikkel die een impuls geeft, noem je de drempelwaarde.

Elk type zintuigcel is gevoelig voor één bepaalde prikkel dit noem je adequate prikkel. 

Niet-adequate prikkels

= een prikkel waar een zintuigcel niet op is ingesteld.  

Deze prikkel heeft een veel hogere prikkeldrempel dan een adequate prikkel.

Klap op je oog --> sterretjes zien

Waarnemingen

Je kan je drempelwaarde voor een prikkel beïnvloeden:

Gewenning Wanneer een prikkel vaak wordt herhaald, reageer je er niet meer op. Zintuigcellen ontvangen langere tijd dezelfde prikkels --> minder impulsen. (kleding op je huid)

Motivatie Bepaalt of je reageert op een prikkel. Bij een hoge motivatie daalt de drempelwaarde. (aandachtig luisteren)

Hersenen Je hersenen verwerken niet alle prikkels even snel. (rood - blauw)

De 10 zintuigen van de mens

ZINTUIG	LIGGING	ADEQUATE PRIKKEL
Gezichtszintuig	in de ogen	licht
Gehoorzintuig	in de oren	geluid
Evenwichtszintuig	in de oren	zwaartekracht
Tastzintuig	in de lederhuid	lichte aanraking
Drukzintuig	in de lederhuid	druk
Koude zintuig	in de lederhuid	temperaturen lager dan 37°C
Warmte zintuig	in de lederhuid	temperaturen hoger dan 35°C
Pijn zintug	in de lederhuid	pijn
Reukzintuig	in de neus	geur
Smaakzintuig	in de tong	smaak

Zintuigen in de huid

tastzintuig:  je kunt lichte aanraking voelen

drukzintuig:  je voelt druk als er hard op de huid wordt geduwd

koude zintuig: reageert wanneer je huid in aanraking komt met iets wat kouder is dan je huid

warmtezintuig: reageert wanneer je huid in aanraking komt met iets wat warmer is dan je huid

pijnpunt (pijnzintuig): Losse uiteinden van zenuwen (zitten niet in knopjes)

Gevoelig voor verschillende prikkels (pijn, scherp eten), komen op veel plaatsen in je lichaam voor. Niet in je hersenen.

Brandwond

Reukzintuig

-reukzintuig reageert op de prikkel: geur

-geur wordt opgevangen door de

reukharen in het neusslijmvlies

-reukharen zitten vast aan

zintuigcellen

Smaakzintuig

-Smaakpapillen (kleine bultjes)

-Aan de zijkant van smaakpapillen --> smaakknopjes

-5 verschillende smaakknopjes: zoet, zout, zuur, bitter en umami (hartig)

-Andere smaken --> reukzintuig

de 10 zintuigen > 5 organen

Ogen: gezichtszintuig > licht > impulsen naar hersenen

Oren: gehoorzintuig > geluid > via gehoorzenuw naar hersenen
Oren: evenwichtszintuig > evenwichtsorgaan

Neus: reukzintuig > geur > door gevoelszenuwcellen naar de hersenen

Tong: smaakzintuig > smaken (zoet, zuur, zout, bitter en umami)

de 10 zintuigen > 5 organen

De huid: verschillende zintuigen > voelen

1. Tastzintuig (lichte aanraking)

2. Drukzintuig 

3. Koude zintuig (kouder worden)

4. Warmte zintuig (warmer worden)

5. Pijnzintuig/ pijnpunten (vrij uiteinde van gevoelszenuwen; reageren op meerdere prikkels; liggen ook dieper)

Aan het (huis)werk

Mk bs 10.1 opdr. 1, 2, 4, 5, 6, 9

Mk bs 10.2 opdr. 1, 2, 3, 7

Mk TJ 10.1 + 10.2 --> zorg dat deze groen is

Oefen

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Oog/oog.htm

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Oor/oor.htm

Instructiegroep: Madelief, Loes, Giel, Yris, Erica, Sanne