Par. 3.3 Overgang van handelskapitalisme naar industrieel kapitalisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Vandaag

Kapitalisme: de theorie

Kapitalisme in de praktijk

Leerdoelen opschrijven

1. Wat is kapitalisme?

2. Je kent 4 kenmerken van het kapitalisme.

3. Hoe ontstaan naamloze vennootschappen?

4. Welke invloed kregen grote ondernemers op de samenleving?

Terugblik...

• Eind van de standenmaatschappij, begin van de klassenmaatschappij.
• Fabrikanten bepaalden hoe lang, onder welke omstandigheden en tegen welke beloning de arbeiders moesten werken. 
• Arbeiders konden makkelijk worden ontslagen.
• Woon- en werkomstandigheden van de fabriekarbeiders was slecht.
• Leven in de steden verbetert vanaf het einde van de 19de eeuw.

Het kapitalisme

• Een nieuwe vorm van economie: de grond en de bedrijven zijn eigendom van ondernemers die met hun bedrijf zo veel mogelijk winst willen maken.  

Kenmerken van het kapitalisme

1. Scheiding tussen kapitaal (geld) en arbeid: de arbeiders werkt in opdracht van een werkgever die niet aanwezig is.

van kleinschalige handmatige productie in de huisnijverheid...

... naar grootschalige machinale productie in fabrieken

Kenmerken van het kapitalisme

2. De werkgever is een zakenman die het kapitaal heeft om grondstoffen, werktuigen, vervoermiddelen en lonen te kunnen betalen. 

Kenmerken van het kapitalisme

4. De werkgevers proberen zo veel mogelijk winst te maken. 

Kenmerken van het kapitalisme

3. De meeste bedrijven zijn in handen van particulieren. 

Naamloze Vennootschappen (NV)

• Bedrijven waren tot 1870 voornamelijk in handen van één persoon.
• Naamloze Vennootschappen (VN) maakten daar verandering in.
• "In een NV bezitten meerdere mensen gezamenlijk een bedrijf door één of meer aandelen in dat bedrijf te kopen."  -Sprekend Verleden

Wat is een aandeel?

Voordelen van een NV

Voor het bedrijf en de eigenaar: 

• De aandelen leveren nieuw geld op: hier kunnen

nieuwe investeringen van worden gedaan.

• Doordat het bedrijf op naam staat van aandeelhouders

is de eigenaar niet meer aansprakelijk bij een
faillissement of bij schulden

Voor aandeelhouders:

• Zij krijgen een deel van de winst van het bedrijf
• Bij winst van het bedrijf worden hun aandelen meer waard

Eigenaren zijn machtig

• Hebben veel geld
• Mensen en regeringen zijn afhankelijk van hun producten
• Beïnvloeden van verkiezingen
• Kranten opkopen
• Zorgen voor werkgelegenheid

Voorbeeld

Voorbeeld 1 - Straatverlichting

Anton Philips steunt de grootste politieke partij van Eindhoven door hen $50.000 te schenken voor de verkiezingscampagne.

In ruil daarvoor wilt Anton dat wanneer deze partij in de gemeenteraad komt, dat zij alle straatverlichting vanaf nu van Philips lampen voorzien.

Voorbeeld 2 - Philipsfabriek Roermond

Philips wil uitbreiden en is op zoek naar een nieuwe locatie. De fabriek moet werk opleveren voor 10.000 medewerkers.

Roermond heeft volgens Philips een goede locatie. De grond is alleen erg duur. Anton eist dat de prijs van de grond voor de helft goedkoper wordt. Anders zal hij zijn fabriek niet in Roermond bouwen.

Waarom zal de gemeente Roermond aan de eisen van Philips toegeven?

Standard Oil

• John D. Rockefeller. 'De rijkste man die ooit heeft geleefd'.
• Door geheime afspraken met de spoorwegen, het opkopen en intimideren van concurrenten bezit Standard Oil 90% van de markt in olie.
• Creëert een markt voor petroleum door gratis olielampen uit te delen in China.
• In 1911 wordt het bedrijf opgesplitst in het kader van monopoliewetgeving.
• Dit maakt Rockefeller alleen maar rijker.

Zijn vader, ook wel Devil Bill genoemd, was een rondreizende oplichter die allerlei drankjes en kruiden verkocht (zoals slangenolie) die overal en nergens kinderen verwekte.

John was een abolitionist maar hoefde niet te vechten in de Amerikaanse burgeroorlog omdat hij aan de kostwinner van de familie was. In plaats daarvan huurde hij soldaten in die in zijn plaats vochten, common practice. Tijdens de burgeroorlog verdiende hij veel geld, die hij later ging investeren in zijn olie-maatschappij.

Door geheime afspraken met de spoorwegen, het opkopen en intimideren van concurrenten, bezat Standard Oil op een zeker moment 90% van de markt in olie.

In 1911 moest Standard Oil verplicht worden opgesplitst ivm monopolie-wetgeving. Dit maakte Rockefeller alleen maar rijker en hij werd de eerste miljardair.

Vanaf zijn 40e leed hij aan ziekte die ervoor zorgde dat al zijn lichaamshaar uitviel. Hij ging pruiken dragen. Hij is 97 geworden.

Afsluiten

Vragen over de lesdoelen?