Literatuur 20e eeuw V5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

Literatuurgeschiedenis 20e eeuw

Welkom!

De 20e eeuw: historisch perspectief

De twintigste eeuw zou je de eeuw van de wereldoorlogen kunnen noemen: van 1914 tot 1918 was Europa het strijdtoneel van de Eerste Wereldoorlog, van 1939 tot 1945 woedde de Tweede Wereldoorlog. Na 1945 begon een periode van herstel, wederopbouw en dekolonisatie. De Koude Oorlog tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie geeft spanning. In de laatste decennia van de 20e eeuw nemen vrijheid, welvaart, stabiliteit en vrede toe.

Symbolisme 1890-1919

Kijk eens naar het schilderij: 'De drie bruiden' (1893), geschilderd door Toorop. 

Wat beeldt het schilderij uit, denken jullie? Bespreek in je groepje en voer het antwoord in. 

Wat beeldt het schilderij uit?

Antwoord:

Symboliseert drie verschillende

aspecten van de vrouw zoals die 

tot uitdrukking komt in het huwelijk. 

Ook andere symbolische motieven: 

witte bloesem = vruchtbaarheid &

rozen = reinheid.

J.H. Leopold (1912) 'Oh als ik dood zou zijn'

'O, als ik dood zal, dood zal zijn

kom dan en fluister, fluister iets liefs,

mijn bleke ogen zal ik opslaan

en ik zal niet verwonderd zijn.

En ik zal niet verwonderd zijn;

in deze liefde zal de dood

alleen een slapen, slapen gerust

een wachten op u, een wachten zijn.'

Wat voor thematiek zit er in dit gedicht?

Antwoord:

-Eenzaamheid, liefde, dood

- vooruitblik op de dood

- en het wachten op de ander

Avant-garde

Kijk naar dit gedicht van Paul van Ostaijen (1914).  Anders dan anders of niet?

Bespreek in je groepje:

Wat vind je ervan?

Hoe zou je het lezen?

Is het wel te lezen?

Wat was er in de wereld aan de hand?

Wat zou het thema van het gedicht kunnen zijn?

1. ruzie
2. oorlog
3. muziek
4. vluchten

Antwoord:

- thema = Eerste Wereldoorlog

- bombardement op Antwerpen in 1914

- Het laat zien wat voor effect het bombardement heeft op de stad en hoe burgers reageren. 

Je moet 3 schrijvers kiezen

Nu volgt een korte introductie van de kopstukken uit de literatuurgeschiedenis van de 20e eeuw

Nescio (J. Grönloh) 1882-1962

•  Pseudoniem, Latijn voor "Ik weet (het) niet"
• Neoromantische verhalen 
•  Drie novellen: De uitvreter, Titaantjes en Dichtertje.
  
• Stijl: precies, origineel, volks, weinig versiering. 

Willem Elsschot 1882-1960

• Vlaams
• Cynisch
• Minimalisme
• Vergeleken met Nescio
• Kaas, Het dwaallicht, Het huwelijk

Ferdinand Bordewijk 1884-1965

• Nieuwe zakelijkheid (tijdens Interbellum)
• Strakke zinsbouw 
• Geen overbodigheden
• Beeldspraak: hard
• Thema's: tucht, orde en angst  
• Karakter, Bint, Blokken

Wat hebben Elsschot, Bordewijk en Nescio met elkaar gemeen?

Antwoord:

Schrijfstijl: Nieuwe Zakelijkheid

 Functioneel en doelmatig. Versiering overbodig

 Boeken in gewone spreektaal

Ze schreven essays en kritieken voor Tijdschrift Forum (1932-1935)

In welke periode schreef Bordewijk voornamelijk?

1. Tijdens de Eerste Wereldoorlog
2. Tijdens het Interbellum
3. Tijdens de Tweede Wereldoorlog
4. Na 1945

De grote drie

Willem Frederik Hermans

1921-1995

Info

• Komt uit een Amsterdams onderwijsgezin
• Studeerde fysische geografie
• Zus en neef pleegden zelfmoord bij inval Duitsers (1940)
• Weigerde in 1971 de P.C. Hooftprijs; accepteerde in 1977 de Prijs der Nederlandse Letteren
• Schreef proza, poëzie, essays
• Wordt beschouwd als een van 'de grote drie'

Zijn werk

• Hoofdpersonen: bezien wereld met cynisme en wantrouwen én zijn vaak zelf ook niet te vertrouwen.
• Diepere zin: de mens is een wezen dat geen echte greep op de realiteit heeft, chaos overwint 
• Engagement: wantrouwen tegen alles wat meent de waarheid in pacht hebben (geloof/politiek etc.)
• Nooit meer slapen, De donkere kamer van Damokles, Het behouden huis etc. 

Harry Mulisch 1927-2010

"Ik ben de Tweede Wereldoorlog."

Schreef romans, toneelstukken, reisverslagen, autobiografische boeken, essays, gedichten en reportages

Informatie

• Geboren in 1927 te Haarlem
• Vader was collaborateur, moeder Joods 
• 1936: scheiding ouders, moeder vertrekt naar VS
  
• 1959: Het stenen bruidsbed
• 1975: Twee vrouwen / 1982: De aanslag / 1992: De ontdekking van de hemel / 2000: Siegfried: een zwarte idylle
  
• Ontving alle literaire prijzen die er in Nederland zijn
  

Zijn werk

• De mens wordt gedreven door krachten die hij niet kan beheersen, vaak niet eens kent. 
• Kunstige beeldspraken
• Suggestieve overdrijvingen
• Vreemde woorden
• Toespelingen op allerlei culturen en literatuur (intertekstualiteit)

Gerard Reve (1923-2006)

Informatie

• Geboren in 1923 te Amsterdam
• 1947: De avonden
• 1949: Werther Nieland
• 1966: Nader tot u
• 1968: P.C. Hooft-prijs 
• Somber, doet zelfmoordpoging
• Rellen: hij uit zich meerdere keren racistisch en wordt aangeklaagd wegens godslastering.

Zijn werk

• Volwassenwording
• Rituelen
• Seks

Van links naar rechts:

1. Reve, Hermans, Mulisch
2. Mulisch, Hermans, Reve
3. Hermans, Mulisch, Reve
4. Reve, Mulisch, Hermans

Wie zei 'Ik ben de oorlog'?

Periode 1960-1980

- cultuuromslag

Leerdoelen:

- Je maakt kennis met de literatuurgeschiedenis van de twintigste eeuw.

- Je leert grote stukken literatuurgeschiedenis op verschillende manieren samen te vatten, gericht op de kenmerken van de periode.

- Je leert de kenmerken van de periode van de twintigste eeuw toe te passen op het gelezen werk aan de hand van verhaalvoorbeelden en citaten uit het gelezen werk.

- Je leert geschikte bronnen te vinden om je kennis in de achtergrond van het gelezen werk te verdiepen.

- Je leert systematisch een onderzoek uit te voeren aan de hand van een hoofdvraag en de resultaten ervan te presenteren in een onderzoeksartikel met een correcte bronvermelding of mondelinge presentatie

Formuleren persoonlijk leerdoel

 -ik ga eerder beginnen met het schrijven van het artikel, zodat ik nog om feedback kan vragen

- ik zorg dat ik het literair werk uiterlijk … uit hebt, zodat …..

- ik ga dit keer voor de verwerkingsopdracht met iemand anders samenwerken

- ik kies dit keer het literaire werk niet op basis van het aantal pagina’s, maar op basis van mijn interesse ….

- persoonlijk leerdoel voor jezelf formuleren en VANDAAG inleveren op papier. Je hebt hier zo nog tijd voor. 

Opdracht

- www.literatuurgeschiedenis.org

- kies zes thema's

- kies drie schrijvers

- lees een literair werk uit de 20e eeuw

- maak aantekeningen

Verwerkingsopdracht

Je mag alleen of in tweetallen werken

De zes thema’s en de drie schrijvers komen in de verwerkingsopdracht samen

Maak een schematische samenvatting van de belangrijkste elementen uit de literatuurgeschiedenis van de 20e eeuw.  Bijvoorbeeld:

Wat waren de belangrijkste denkbeelden? Hoe zie je dit terug in de literatuur? Welke auteurs waren er?

Maak een podcast / maak een PowerPoint / maak een film / verzin iets anders / geen mindmap

Verzin een eigen creatieve manier (overleg wel even)

Onderzoeksopdracht

Bedenk een hoofdvraag nav boek. Altijd mogelijk: ‘in hoeverre past dit werk in de periode van de twintigste eeuw?’

Zoek achtergrondartikelen (denk aan de zes thema’s en de drie auteurs)

Schrijf een artikel (alleen) of geef een presentatie (mag in tweetallen)

Eventuele boeken uit de 20e eeuw staan in PDF in SOM. 

Betreft een overgangstoets: je krijgt uitgebreide feedback en een cijfer.

Wanneer inleveren?

-verwerkingsopdracht: vrijdag 19-1 inleveren

- onderzoeksopdracht:  vrijdag 16 februari (presentaties of artikel). Let op: verslag en eventuele PowerPoint van je presentatie ook inleveren). 

Je mag nu verder werken

- aan je verwerkingsopdracht

- persoonlijk leerdoel samenstellen en inleveren

- lezen in je boek

- onderzoeksartikel 

Noem de belangrijkste kenmerken van het boek dat jij gaat lezen.