Brugklas H.6 Komma, dubbele punt en aanhalingsteken

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Lesdoel

• Je weet wanneer je een komma moet plaatsen.
• Je weet wanneer je een dubbele punt moet plaatsen.
• Je kunt aanhalingstekens op de juiste plek in een zin
    plaatsen.

komma

• tussen twee persoonsvormen: omdat ik ziek ben, kom ik vandaag niet
• bij een opsomming: we hebben Nederlands, Frans en Duits
• tussen een naam/uitroep en de rest van de zin: He, wat doe jij daar?

dubbele punt

• een opsomming: 

Julie is dol op zoetigheid: snoep, ijs, gebak en toetjes.

• een toelichting: 

We eten elke dag verse groenten: dat is gezond.

• een citaat: 

 Vader zei: ‘Ik zal de barbecue alvast even aansteken.’

directe rede

Je gebruikt aanhalingstekens als je de directe rede gebruikt. Je geeft dan iemands woorden letterlijk weer. Dat heet ook wel ‘citeren’. 

directe rede

Om het citaat zelf zet je aanhalingstekens. Je kondigt het citaat aan met een dubbele punt:
– Vader zei: ‘Ik zal de barbecue alvast even aansteken.’

Als het citaat vooropstaat, gebruik je geen dubbele punt.
– ‘Ik zal de barbecue alvast even aansteken’, zei vader.

indirecte rede

Je kunt iemands woorden ook weergeven in de indirecte rede. Dan gebruik je geen aanhalingstekens en geen dubbele punt. In de indirecte rede veranderen vaak het onderwerp en het gezegde, vergeleken met de originele zin.

indirecte rede

– directe rede: 

Vader zei: ‘Ik zal de barbecue alvast even aansteken.’

– indirecte rede: 

Vader zei dat hij de barbecue alvast even zou aansteken.

Indirecte rede

Directe rede

Het is heel erg koud vandaag!

Linde zei dat ze er geen zin in had.

Volgens Rosanne heeft het gevroren

Ik ga straks gamen

Welke zin staat er in de directe rede?

1. Mijn vader zegt dat hij morgen thuiskomt.
2. Mijn moeder roept: 'Kom direct thuis!'
3. Het meisje vertelt mij dat ze morgen jarig is.
4. Simon vertelde mij dat hij gister ziek was.

Welke zin staat in de indirecte rede?

1. Hij vroeg of hij me kon helpen.
2. Hij vroeg: "Kan ik u helpen?"

Bij welke zin is de directe rede goed gebruikt?

1. Jan zei dat hij ziek was.
2. Jan zei: dat hij ziek was.
3. Jan zei: "Ik ben ziek."
4. "Jan zei ik ben ziek"

Goed of fout geschreven?
Als jij de groente snijdt bak ik het vlees.

1. Goed
2. Fout

Als jij de groente snijdt, bak ik het vlees.

= komma tussen twee PV's

Goed of fout geschreven?
Rianne spreekt Nederlands, Engels en Duits.

1. Goed
2. Fout

Rianne spreekt Nederlands, Engels en Duits.

= opsomming

Goed of fout geschreven?
Hé wat ga je doen?

1. Goed
2. Fout

Hé, wat ga je doen?

= komma na een uitroep

Goed of fout geschreven?
Mijn broertje wil in de sneeuw spelen maar ik blijf liever binnen.

1. Goed
2. Fout

Mijn broertje wil in de sneeuw spelen, maar ik blijf liever binnen.

= komma voor een verbindingswoord

Goed of fout geschreven?
Rianne spreekt drie talen Nederlands, Engels en Duits.

1. Goed
2. Fout

Rianne spreekt drie talen: Nederlands, Engels en Duits.

= dubbele punt voor een opsomming

Goed of fout geschreven?
Mijn broertje riep: "Ik ga in de sneeuw spelen!"

1. Goed
2. Fout

Mijn broertje riep: "Ik ga in de sneeuw spelen!"

= dubbele punt voor een citaat
+ aanhalingstekens

Aanhalingstekens

• Directe rede
   = precies wat iemand letterlijk zegt
  
  
  De weerman zei: "Volgend weekend kunnen we schaatsen."
  "Volgend weekend kunnen we schaatsen", zei de weerman.
  "Volgend weekend", zei de weerman, "kunnen we schaatsen."

Denk om de hoofdletters en leestekens!

De weerman zei: "Volgend weekend kunnen we schaatsen."

"Volgend weekend kunnen we schaatsen", zei de weerman.

"Volgend weekend", zei de weerman, "kunnen we schaatsen."

Verschillende aanhalingstekens

De weerman zei: 'Volgend weekend kunnen we schaatsen.'

'Volgend weekend kunnen we schaatsen', zei de weerman.

'Volgend weekend', zei de weerman, 'kunnen we schaatsen.'

Geen aanhalingstekens

• Indirecte rede 
   = aangeven wat iemand zegt, maar niet
       letterlijk
• citaat
  
  De weerman zei dat we volgende weekend kunnen schaatsen.

Mijn vader vroeg waarom ik mijn huiswerk niet heb gemaakt.

Mijn vader vroeg: 'Waarom heb je je huiswerk niet gemaakt?'

Ik zeg dat je op moet schieten.

Ik zeg: 'Je moet opschieten.'

De meester zegt dat je je gymspullen moet pakken.

De meester zegt:'Je moet je gymspullen pakken.'

Mijn vriendin roept dat de taart klaar is.

Mijn vriendin roept:'De taart is klaar.'

Directe rede of indirecte rede?
"Ik moet eerst mijn schaatsen laten slijpen", zei m'n moeder.

1. directe rede
2. indirecte rede

Directe rede of indirecte rede?
Mijn vader vroeg waarom ze dat nog niet gedaan had.

1. directe rede
2. indirecte rede

Mijn vader vroeg waarom ik mijn huiswerk niet heb gemaakt.
Mijn vader vroeg: 'Waarom heb je je huiswerk niet gemaakt?'
Ik zeg dat je op moet schieten.
Ik zeg: 'Je moet opschieten.'

Mijn broer zegt dat Ali een 10 voor taal heeft.

Mijn zus roept dat het eten klaar is.

De juf schreeuwt dat iedereen moet komen.

De juf schreeuwt dat iedereen moet komen.

Schrijf nu een zin op met:
- twee PV's naast elkaar
(denk ook om hoofdletters en punten)

Schrijf nu een zin op met:
- een dubbele punt erin
(denk ook om hoofdletters en punten)

Schrijf nu een zin op met:
- een citaat erin
(denk ook om hoofdletters en punten)