3.3 Geloven en weten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Grieken

3.3 Geloven en weten

Tijd van Grieken en Romeinen

3000 v.Chr - 500 na Chr.

* de oudheid

Beeldkenmerk

Op de voorgrond zie je een Griekse tempel en op de achtergrond een Latijnse tekst. Samen symboliseren ze de Grieks-Romeinse cultuur, die zich over Europa heeft verspreid.

De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat . (democratie + wetenschap)

• §3.1 De Griekse wereld
• §3.2 Het bestuur van de polis

De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

• §3.3 Geloven en weten
• §3.4 Strijden of sporten
• §3.5 Griekse kunst

De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde . (Romeins wereldrijk)

• §4.1 Van stad tot wereldrijk

De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest- Europa (romanisering Europa)

• §4.5 Romeinen, Germanen en Kelten

De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten (de eerste christenkeizers)

• §4.4 De opkomst van het Christendom

Stelling van Pythagoras

De Griekse wiskundige Pythagoras bewees als eerste de stelling die naar hem is vernoemd. Met de stelling van Pythagoras reken je de schuine zijde van een rechthoekige driehoek uit. Dit is bijvoorbeeld handig bij het bouwen van tempels. Door zulke wiskundige formules konden de Grieken gebouwen ontwerpen die perfect symmetrisch waren: de linkerkant was het spiegelbeeld van de rechterkant.

Schroef van Archimedes

Dit apparaat werd ontwikkeld door de Griekse wetenschapper Archimedes. Het is een schroef, waarmee je water omhoog kunt pompen. Door bovenaan aan de slinger te draaien, draait de schroef rond en wordt het water naar boven gebracht. In de 16e eeuw werden Nederlandse polders drooggelegd dankzij schroeven als deze. Ze werden rondgedraaid met behulp van windmolens. Ook tegenwoordig wordt deze schroef nog steeds gebruikt in waterpompen.

Afstandsmeter

Dit apparaat heb je vast wel eens gezien, het is een hodometer. ‘Hodos’ is Grieks voor ‘weg’. Een hodometer is een wiel met een mechaniek dat bijhoudt hoe vaak het wiel ronddraait. Het mechaniek berekent daarmee de afstand die met de hodometer wordt afgelegd. Een kilometerteller op je fiets en in een auto werkt op precies dezelfde manier.

Een Griekse computer

In 1901 vonden duikers in een Grieks scheepswrak dit mechanisme uit de tweede of de eerste eeuw v.C. Het is een apparaat met bronzen tandwielen. Door de wielen te draaien gaf het mechanisme informatie over de stand van de zon, de maan en enkele planeten. Het apparaat is waarschijnlijk de oudste computer ter wereld en zijn tijd ver vooruit. Pas honderden jaren later wisten mensen weer zulke apparaten te maken.

Missende onderdelen

Het Griekse apparaat dat in 1901 werd teruggevonden, miste allerlei onderdelen. Archeologen en onderzoekers maakten daarom nieuwe onderdelen. Daarmee bouwden ze het apparaat opnieuw op. Ze ontdekten dat het apparaat kon berekenen wanneer er zons- en maansverduisteringen waren. Ook hield het een kalender bij van sportwedstrijden, zoals de Olympische Spelen. Het apparaat is nog steeds het middelpunt van allerlei onderzoek.

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manieren de Oude Grieken probeerden het leven om hen heen te verklaren.

Verhalen in het Grieks

De Grieken zagen zichzelf als een hoog ontwikkelde beschaving. Andere culturen noemden ze barbaren.

Iedere beschaving heeft zo zijn eigen mythen (godenverhalen), sagen (heldenverhalen), legenden (wonderlijke verhalen) en soms ook epossen (lang verhalend gedicht) 

Waarom is het werk van Homerus belangrijk voor historici?

Aan de slag...

Maak opdracht 1 + 3 + 4

klaar? maak opdracht 2 + 5 

Orakel van Delphi

Veel Grieken vroegen raad bij een orakel
Een orakel stond in contact met de goden en kon vaak de toekomst voorspellen.

Croesus vroeg raad aan het orakel van Delphi, dat voorspelde er een groot rijk zou vallen wanneer hij ten oorlog trok naar Perzië. Echter viel niet het Perzische, maar zijn eigen rijk.

Liefhebber van de wijsheid

In de 6e eeuw voor Chr. kwamen er steeds meer Grieken die niet in de mythen geloofden.

Ze wilden door logisch na te denken tot verklaring komen i.p.v. in mythes te geloven.

Deze wetenschappers werden filosofen genoemd.

Socrates

• Eén van de belangrijkste Atheense filosofen
• Goed en kwaad (Ethiek)
• Socratische manier van vragen stellen
• Hij moest zelfmoord plegen.

'De dood van Socrates' - Jacques-Louis David (1787), Metropolitan Museum of Art, New York

Plato

• Leerling van Socrates
• Oprichter van de Akademeia
• Bekendste werk: De Staat, over politiek

Aristoteles

• Leerling van Plato
  
• Filosoof én natuurkundige
• Belangrijkste werk: Rethorica

Natuurfilosofen

• Eigenlijk de voorlopers van moderne wetenschappers.
• Hebben belangrijke ontdekkingen gedaan, die (soms) vandaag de dag nog steeds kloppen.

Archimedes

• Natuurkunde
• Wet van Archimedes
• Deze wet ontdekte hij in bad, sprong eruit, en liep naakt over straat te roepen: "Eureka!"

Herodotus

• Geschiedenis
• Belangrijkste werk: Historiën
• Dit werk bestaat uit 9 delen, vernoemd naar de 9 muzen uit de mythologie
• Hij schreef over Egypte als 'het geschenk van de Nijl'

Pythagoras

• Wiskunde
• Bekend van de stelling van Pythagoras
• Deze leer je nog steeds bij Wiskunde...

Hippocrates

• Geneeskunde
• Eed van Hippocrates

Aan de slag...

Maak opdracht 6 + 8

klaar? maak opdracht 7 

Hoe noemen de Grieken volken met een minder ontwikkelde cultuur dan hun eigen?

1. Mafkezen
2. Heidenen
3. Barbaren
4. Ketters

Waarom moest Socrates een gifbeker leegdrinken?

1. Hij zag er dorstig uit
2. Hij had de koning beledigd
3. Hij stelde vervelende vragen
4. Hij geloofde niet in de goden