Natuur - Genetica

• NT2
• Zaakvakcursus natuur & techniek
• HBO
• Studiejaar 1

Evolutie en genetica

B.4.3

B.5.5

B.5.6

Wat gaan we doen vandaag?

Wat gaan we doen vandaag?

1. Evolutie

- Survival of the fittest

- natuurlijke en kunstmatige selectie

2. Genetica en erfelijkheid

- Mitose en meiose

- Genen en eigenschappen

- erfelijkheid

- Genen en mutaties

Evolutie

Evolutie

Evolutie is het proces waarin alle organismen (alles wat leeft) langzaam veranderen van kenmerken.

Charles Darwin

De theorie legt uit hoe planten, dieren en zelfs de mens zijn ontstaan uit een voorouder en zich dankzij natuurlijke selectie aan hun omgeving hebben aangepast. 

Vinken van de galapagos-eilanden zien er verschillend uit, dit komt door het voedsel op de verschillende eilanden. 

Natuurlijke selectie

= Door natuur gemaakte selectie --> Grote biodiversiteit

- Survival of the fittest 

 

Kunstmatige selectie

= Door de mens gemaakte selectie

- selectief fokken

Extra info

Voorbeeld kunstmatige selectie:

Snoeptomaatjes zijn speciaal gefokt en daarom zijn ze zo klein.

Survival of the fittest

= de natuurlijke selectie die optreedt door het overleven van het nageslacht van de best aangepaste binnen een populatie

Survival of the fittest

Evolutie door isolatie

Genetica en stambomen

Genen

3 termen die je moet kennen​

Genotype: Genen die de eigenschappen bepalen

Fenotype: eigenschappen die waargenomen kunnen worden

Mutatie: Door een foutje in het delen, kan de werking van het gen veranderen. 

A. een verschillend genotype en een verschillend fenotype. 

B. hetzelfde genotype en hetzelfde fenotype. 

 C. een verschillend genotype, maar hetzelfde fenotype.

 D. hebben hetzelfde genotype, maar een verschillend fenotype.  

Twee knollen van dezelfde aardappelplant worden volgens bovenstaand schema geplant en geteeld op twee verschillende plaatsen. Wat valt er te zeggen over het genotype en het fenotype van deze twee nieuwe aardappelplanten? De twee planten hebben..  

1. een verschillend genotype en een verschillend fenotype.
2. hetzelfde genotype en hetzelfde fenotype.
3. een verschillend genotype, maar hetzelfde fenotype.
4. hebben hetzelfde genotype, maar een verschillend fenotype.

Mitose: alle lichaamscellen 

Meiose: voortplantingscellen

Erfelijkheid 

Man of vrouw?

X      X          X    Y 

Moeder: X

Vader: X/Y

Erfelijk

	b	b
B	Bb	Bb
b	bb	bb

ouder 1: blauw

ouder 2: bruin

	b	b
B	Bb	Bb
B	Bb	Bb

Homozygoot: twee dezelfde genen voor dezelfde eigenschap

Heterozygoot: twee verschillende genen voor dezelfde eigenschap

Oefenen

Een heterozygote man met bruine ogen en een homozygote vrouw met blauwe ogen gaan voortplanten. Wat is de kans dat hun kind blauwe ogen krijgt?

(Bruin is dominant en blauw is recessief)

Oefenen

Een homozygote man met bruine ogen en een homozygote vrouw met blauwe ogen gaan voortplanten. Wat is de kans dat hun kind blauwe ogen krijgt?

(Bruin is dominant en blauw is recessief)

Stambomen

Job heeft de ziekte hemochromatose. De ziekte is erfelijk en wordt veroorzaakt door een recessief gen dat niet op het X of Y chromosoom ligt. Een genetische test wijst uit dat zijn vrouw Noa geen drager is van het gen dat de ziekte veroorzaakt. Noa is zwanger van Job. Hoe groot is de kans dat het kind van Job en Noa de ziekte hemochromatose heeft? 

De man is dus aa

de vrouw is geen drager dus die heeft AA

als je dit invoert in een kruistabel 

dan krijg je een 0% kans dat ze de aandoening hebben maar wel 100% kans dat ze drager zijn.

Hoe groot is de kans?

Homeochromatose is recessief

merrie = homozygoot

1. Het gen voor rode vacht is dominant
2. Het gen voor rode vacht is recessief
3. Dat is uit de informatie niet met zekerheid af te leiden

Merry is homozygoot voor de rode vacht 

de hengst is homozygoot of hetero zygoot. de nakomelingen hebben een rode en een zwarte vacht. dus de hengst moet heterozygoot zijn, anders zijn twee verschillende kleuren als nakomelingen niet mogelijk

dus kruistabel 

V= zwart

v = rood

 

      v      v             

V.   Vv.   Vv

v     vv    vv

Als rood dominant = krijg je een kleur nakomelingen

dus rood is recessief 

Hoe goed begrijp je de stof?

010

Extra leren

mitose en meiose:  

https://www.youtube.com/watch?v=zrKdz93WlVk 

Kruistabellen oefenen: https://biologiepagina.nl/Havo4/4Erfelijkheid/Oefenen.htm 

B.4.6

De aspirant-student kan het ontstaan van geslachtscellen beschrijven aan de hand van het verschil tussen een dubbele set en een enkelvoudige set chromosomen en de rol van chromosomen bij het overdragen van erfelijke eigenschappen op nakomelingen toelichten. Meiose (vorming chromosoomparen), DNA, gen, erfelijke eigenschappen, erfelijkheid (dominant, recessief), X- en Y- chromosoom 

B.5.5

 De aspirant-student kan uitleggen dat de erfelijke aanleg en de interactie met de omgeving de ontwikkeling van een organisme bepalen. Fenotype, genotype, erfelijke aanleg 

B.5.6

De aspirant-student kan beschrijven hoe soorten evolueren: genetische variatie in een veranderende omgeving leidt tot (natuurlijke) selectie, waarbij beter aangepaste organismen meer kans hebben op overleving en voortplanting. Darwin, evolutie, biodiversiteit, fossiel, natuurlijke selectie, isolatie, genetische variatie, mutatie, genetische modificatie, kunstmatige selectie