Natuur - Genetica

• NT2
• Zaakvakcursus natuur & techniek
• HBO
• Studiejaar 1

Evolutie en genetica

18 januari 2024

Wat gaan we doen vandaag?

Wat gaan we doen vandaag?

1. Evolutie

- Survival of the fittest

- natuurlijke en kunstmatige selectie

2. Genetica en erfelijkheid

- Mitose en meiose

- Genen en eigenschappen

- erfelijkheid

- Genen en mutaties

Evolutie

Evolutie

Evolutie is het proces waarin alle organismen (alles wat leeft) langzaam veranderen van kenmerken.

Charles Darwin

De theorie legt uit hoe planten, dieren en zelfs de mens zijn ontstaan uit een voorouder en zich dankzij natuurlijke selectie aan hun omgeving hebben aangepast. 

• Bijvoorbeeld giraffen met  lange nekken
• Vinken van de Galapagos-eilanden zien er verschillend uit, dit komt door het voedsel op de verschillende eilanden. 

Natuurlijke selectie

= Door natuur gemaakte selectie --> Grote biodiversiteit

- Survival of the fittest 

 

Kunstmatige selectie

= Door de mens gemaakte selectie

- selectief fokken

Extra info

Voorbeeld kunstmatige selectie:

Snoeptomaatjes zijn speciaal gefokt en daarom zijn ze zo klein.

1. nee
2. kunstmatige selectie
3. natuurlijke selectie

Survival of the fittest

= de natuurlijke selectie die optreedt door het overleven van het nageslacht van de best aangepaste binnen een populatie

Survival of the fittest

Evolutie door isolatie

Genetica en stambomen

Genen

3 termen die je moet kennen​

Genotype: Genen die de eigenschappen bepalen

Fenotype: eigenschappen die waargenomen kunnen worden

Mutatie: Door een foutje in het delen, kan de werking van het gen veranderen. 

A. een verschillend genotype en een verschillend fenotype. 

B. hetzelfde genotype en hetzelfde fenotype. 

 C. een verschillend genotype, maar hetzelfde fenotype.

 D. hebben hetzelfde genotype, maar een verschillend fenotype.  

Twee knollen van dezelfde aardappelplant worden volgens bovenstaand schema geplant en geteeld op twee verschillende plaatsen. Wat valt er te zeggen over het genotype en het fenotype van deze twee nieuwe aardappelplanten? De twee planten hebben..  

1. een verschillend genotype en een verschillend fenotype.
2. hetzelfde genotype en hetzelfde fenotype.
3. een verschillend genotype, maar hetzelfde fenotype.
4. hebben hetzelfde genotype, maar een verschillend fenotype.

Mitose: alle lichaamscellen 

Meiose: voortplantingscellen

Erfelijkheid 

Man of vrouw?

X      X          X    Y 

Moeder: X

Vader: X/Y

Erfelijk

	b	b
B	Bb	Bb
b	bb	bb

ouder 1: blauw

ouder 2: bruin

	b	b
B	Bb	Bb
B	Bb	Bb

Heterozygoot: twee verschillende genen voor dezelfde eigenschap

Homozygoot: twee dezelfde genen voor dezelfde eigenschap

Hoeveel chromosomen heeft elke lichaamscel van een muis?

1. 10
2. 20
3. 40
4. 80

Oefenen

Een heterozygote man met bruine ogen en een homozygote vrouw met blauwe ogen gaan voortplanten. Wat is de kans dat hun kind blauwe ogen krijgt?

(Bruin is dominant en blauw is recessief)

Stambomen

Oefenvraag

Dirk heeft de ziekte van Marfan/ Zijn  genotype voor deze ziekte is dat hij 1 gen heeft dat de ziekte veroorzaakt en 1 gen dat normaal werkt. Zijn vrouw heeft de ziekte niet. Zij willen graag samen een kind. Hoe groot is de kans dat hun kind de ziekte erft?

Hoe groot is de kans dat hun kind de ziekte erft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100&

Extra leren

mitose en meiose:  

https://www.youtube.com/watch?v=zrKdz93WlVk 

Kruistabellen oefenen: https://biologiepagina.nl/Havo4/4Erfelijkheid/Oefenen.htm 

B.4.6

De aspirant-student kan het ontstaan van geslachtscellen beschrijven aan de hand van het verschil tussen een dubbele set en een enkelvoudige set chromosomen en de rol van chromosomen bij het overdragen van erfelijke eigenschappen op nakomelingen toelichten. Meiose (vorming chromosoomparen), DNA, gen, erfelijke eigenschappen, erfelijkheid (dominant, recessief), X- en Y- chromosoom 

B.5.5

 De aspirant-student kan uitleggen dat de erfelijke aanleg en de interactie met de omgeving de ontwikkeling van een organisme bepalen. Fenotype, genotype, erfelijke aanleg 

B.5.6

De aspirant-student kan beschrijven hoe soorten evolueren: genetische variatie in een veranderende omgeving leidt tot (natuurlijke) selectie, waarbij beter aangepaste organismen meer kans hebben op overleving en voortplanting. Darwin, evolutie, biodiversiteit, fossiel, natuurlijke selectie, isolatie, genetische variatie, mutatie, genetische modificatie, kunstmatige selectie