5.4 Liberalen, socialisten en confessionelen

• geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

§ 5.4 Politieke stromingen

Liberalen - socialisten - confessionelen

Leerdoel

Aan het eind van deze les kunnen jullie de verschillende politieke stromingen en hun kenmerken benoemen. 

Begin 19e eeuw in Nederland

• Koning, edelen en regenten aan de macht.
• Volk had niets te zeggen.
• Parlementen weinig invloed.
• 1820: politieke stromingen wilden dit veranderen: idealen revoluties en verlichting in de praktijk brengen.

Wat waren de idealen/ideeen van de democratische revoluties en de verlichting ook alweer?

Verichting: door rationeel denken maatschappij verbeteren> verdraagzaamheid, gelijkheid en vrijheid vorming van een rechtstaat.

Democratische revoluties: gelijke rechten voor mensen: vrijheid van godsdienst en meningsuiting. Volk mag kiezen.

Politieke stromingen

1. Liberalen
2. Confessionelen 
   Protestanten & Katholieken
3. Socialisten

De liberalen

Bij liberalen staat vrijheid centraal. Zij willen:

• burgelijke vrijheden
• economische vrijheden
• parlementair stelsel

In de 2e helft van de 19e eeuw hadden liberalen het meeste te vertellen in de politiek.

Liberalen

• Rijke burgers, eerste politici
• Politieke partij: Liberale Unie.
• Overheid moet zich zo min mogelijk met het land bemoeien, alleen zorgen voor veiligheid. Zeker niet met de economie.

Thorbecke

• Leider liberalen
• Belangrijke rol bij grondwetswijziging 1848
• Grondlegger parlementaire democratie
• Gaf Aletta Jacobs toestemming om naar de universiteit te mogen als eerste vrouw.

Socialisten

• Opkomen voor fabrieksarbeiders.
• Gelijkheidhet - verschil tussen arm en rijk kleiner 
• Door middel van parlement verbeteringen voor arbeiders.
• SDAP vanaf 1900
• Pieter Jelles Troelstra
• Sociale wetten en kiesrecht.

In Nederland kregen de socialisten pas vanaf 1870 massale aanhang(veel kiezer. Waardoor komt dat?

Karl Marx

• 1867 Das Kapital
• Grondlegger socialisme
• Visie: Rijken worden rijker, armen worden armer
• Communisme

Visie Marx

• Proletariaat = klasse van arbeiders
• Proletariers moesten met een revolutie de macht grijpen.
• Productiemiddelen moesten worden afgenomen van bezittende klasse (bourgeoisie)

Confessionelen

Rond 1870 ontstond een stroming die uitging van het christelijk geloof (protestanten en katholieken): confessionalisme

Protestanten noemen zich antirevolutionair. Ze verwierpen de ideeën van de verlichting. (God moet centraal staan)

Confessionelen

• Protestanten en katholieken.
• Stonden tussen socialisten en liberalen in.
• Naleven van de regels van de bijbel waren belangrijk.

• De confessionele streden voor gelijke  betaling van het openbaar en bijzonder onderwijs (niet door de overheid opgericht): de schoolstrijd. Dit doel bereikte ze in 1917.

ARP - Protestanten

• Antirevolutionaire partij
• Eerste politieke partij van Nederland
• Opgericht door Abraham Kuyper.
• Verwierp ideeën van de verlichting.

Abraham Kuyper

• Dominee
• Aanhangers: boeren en eenvoudige burgers die van Thorbecke geen stemrecht hadden gekregen (Kleine luyden)

Katholieken

• RKSP & KVP
• Herman Schaepman
• Achtergestelde groep (alleen veel katholieken in het Zuiden). Willen dezelfde rechten als protestanten.

Schoolstrijd

Doel van de confessionelen was dat de overheid betaalde voor christelijk onderwijs.

De grondwet van 1848 gaf vrijheid van onderwijs. 

Gelovigen mochten eigen scholen stichten -> maar bijzonder onderwijs moest zelf worden betaald.

Wie is deze persoon?

1. Lenin
2. Nicolaas II
3. Raspoetin
4. Marx

Welk probleem zag Marx?

1. de rijkdom van de fabriekseigenaren
2. de armoede van de arbeiders
3. de klassenstrijd
4. de slechte woonomstandigheden

Schoolstrijd

De overheid betaalde alleen voor openbaar onderwijs. Liberalen wilden het volk de verlichte ideeën laten verspreiden in het openbaar onderwijs. -> Daarom wilden zij bijzonder onderwijs geen geld geven. 

Katholieken en protestanten werkten samen tijdens schoolstrijd.

Schoolstrijd

De schoolstrijd eindigde in 1917

Bijzonder en openbaar onderwijs kregen net zoveel geld. 

Wat is geen politiek maatschappelijke stroming?

1. Liberalisme
2. Communisme
3. Socialisme
4. Bourgeoisie

Wie is deze man?

1. Thorbecke
2. Neuman
3. Koning Willem I
4. Koning Willem II

Politieke partijen die in hun programma uitgaan van het geloof.

1. Feministen
2. Socialisten
3. Confessionelen
4. Liberalen

Politieke stroming die vrijheid belangrijk vindt.

1. Feministen
2. Socialisten
3. Confessionelen
4. Liberalen

ARP is een .. partij

1. Confessionele
2. Liberale
3. Socialistische

Welke politieke partij heeft de meeste idealen van de liberalen overgenomen?

1. SGP
2. CDA
3. VVD
4. SP

0

0

0

0

0

0

0

Welke politieke stroming was vanaf 1848 overheersend in West-Europa?

Leg uit bij welk soort socialisme Domela Nieuwenhuis hoorde en waardoor dat kwam.

Welke politieke stroming werd na 1870 de belangrijkste tegenstander van het liberalisme en socialisme? Leg uit waarom!

Wat is bijzonder onderwijs? Geldt dit vandaag de dag nog steeds? Zoek op in welk artikel van de grondwet dit geregeld is.

Wat was de schoolstrijd, en wanneer eindigde deze?