Markt en overheid hoofdstuk 2

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Markt en overheid

Lesdoelen 

• Kenmerken van de marktvorm monopolie beschrijven
• Gedrag van de monopolist beschrijven
• Verklaren op welke wijze een producent streeft naar maximale winst als er sprake is van een monopolie
• de prijs, hoeveelheid en omzet bepalen bij een monopolist die streeft naar maximale winst
• berekenen van maximale winst en omzet bij een monopolist
• uitleggen wanneer, waarom en op welke wijze het voor producenten voordelig is prijsdiscriminatie toe te passen. 
• Uitleggen dat een monopolist met prijsdiscriminatie een deel van het totale consumenten surplus kan afromen. 

Terugblik

Is het je gelukt om het huiswerk te maken? 

Marktvormen

Monopolisten: prijszetters

Producenten die op een marktvorm van onvolkomen concurrentie aanbieden, zijn prijszetters. D.w.z. dat ze zelf hun prijs kunnen bepalen. Ze moeten hierbij wel rekening houden met het feit dat wanneer ze de prijs verhogen, de vraag daalt. 

De prijsafzetlijn wordt dan gegeven door de vraaglijn. 

Soorten monopolisten

`1 = één aanbieder beheerst tenminste 80% van de markt

1. Wettelijk monopolie: bij wet mag alleen de Staatsdrukkerij bankbiljetten maken
2. Natuurlijk monopolie: bepaalde zeldzame grondstoffen
3. Economisch monopolie: octrooi

Inhoud: Hoe bepaal je maximale winst bij prijszetter?

Kernwoorden:

- monopolist

- maximale winst: MO = MK

- maximale omzet: MO = 0

- prijsdiscriminatie

Instructie

De MO-lijn verloopt ook dalend; als de producent meer wil verkopen, moet de prijs omlaag.

Dus, voor elk extra product, neemt de extra opbrengst af.

MO-lijn bij monopolisten/ prijszetters

Voorbeeld

Stel dat de vraaglijn naar een 

bepaald product van een 

monopolist wordt gegeven door 

de volgende vraagfunctie: 

qv = -2p + 12

Voorbeeld

De MO-lijn daalt 2x zo snel 

als de prijsafzetlijn, 

dus de MO-lijn snijdt 

de q-as op de helft 

van waar de GO-lijn de 

q-as snijdt.

Maximale omzet

De omzet is maximaal wanneer MO = 0.

Als MO namelijk positief is, zal TO toenemen als de afzet stijgt. 

Op een gegeven moment neemt TO echter af als de afzet stijgt, omdat vraag inelastisch wordt: de procentuele

stijging van de vraag (afzet) is kleiner dan de procentuele daling van de prijs. 

Maximale omzet

De omzet is maximaal 

wanneer

MO = 0. 

Dat is namelijk de top 

van de TO.

De omslag is altijd
precies op de helft van de vraaglijn, namelijk op de top van de TO-functie: 

Welke doelstelling hanteert het bedrijf als ze een prijs van 1200 rekenen?

1. maximale winst
2. maximale omzet
3. break even

Voorbeeld

Vraagfunctie luidt Q = -0,2p + 12 

MK = GVK = 10

De maximale winst
is € ....

1. 125
2. 400
3. 625
4. 1250

Prijsdiscriminatie

Een monopolist kan soms zijn winst vergroten door voor hetzelfde product aan verschillende groepen vragers (marktsegmenten) verschillende prijzen te vragen.

Het moet dan niet mogelijk zijn om het product of de dienst door te kunnen verkopen aan mensen uit een andere vragersgroep.

Uitgangspunten:

• product / dienst kan niet worden doorverkocht aan mensen uit een andere vragersgroep 
• kosten zijn hetzelfde met en zonder prijsdiscriminatie 
• op beide deelmarkten geldt: MO = MK 
  

Voorbeeld

Het gemeentelijk vervoerbedrijf in een stad onderscheidt twee deelmarkten.

Markt I bestaat uit andere volwassen met de vraagfunctie: qv = -0,5p + 50

Markt II is de groep van 65-plussers met als collectieve vraagfunctie: qv = -p + 60

p is de prijs in eurocenten en q is het aantal x 1.000.

De totale kostenfunctie luidt: TK = 20q + 400 

Zonder prijsdiscriminatie: 

MO = MK 

bij q = 40 en p = 47 cent

TO = .................................

..........................................

TK = .................................

..........................................

TW = .......................................................................................

Zonder prijsdiscriminatie: 

MO = MK 

bij q = 40 en p = 47 cent

TO = 40 x 47 

= 1.880 

TK = 20 x 40 + 400 

= 1.200

TW = 1.880 - 1.200 = 680

Met prijsdiscriminatie:

Deelmarkt I:

MO = MK

p = ....

q = ....

TO = .......................

Met prijsdiscriminatie:

Deelmarkt I:

MO = MK

p = 60

q = 20

TO(I) = 20 x 60 = 1.200

Deelmarkt II:

MO = MK

p = ....

q = ....

TO(II) = .............................

Totale winst met prijsdiscriminatie = TO(I) + TO(II) - TK = 

...........................................................................................

Deelmarkt II:

MO = MK

p = 40

q = 20

TO(II) = 40 x 20 = 800

Totale winst met prijsdiscriminatie = TO(I) + TO(II) - TK = 

1.200 + 800 - 1.200 = 800

Evaluatie lesdoelen - les 4

• Kenmerken van de marktvorm monopolie beschrijven
• Gedrag van de monopolist beschrijven
• Verklaren op welke wijze een producent streeft naar maximale winst als er sprake is van een monopolie
• de prijs, hoeveelheid en omzet bepalen bij een monopolist die streeft naar maximale winst
• berekenen van maximale winst en omzet bij een monopolist
• uitleggen wanneer, waarom en op welke wijze het voor producenten voordelig is prijsdiscriminatie toe te passen. 
• Uitleggen dat een monopolist met prijsdiscriminatie een deel van het totale consumenten surplus kan afromen.