Taalkundig ontleden

• NT2
• MBO
• Studiejaar 1

In deze les zullen we het hebben over: 

1. lidwoorden

2. zelfstandige naamwoorden

3. bijvoeglijke naamwoorden

4. werkwoorden

5. voornaamwoorden 

6. telwoorden

7. bijwoorden

8. voorzetsels 

9. voegwoorden

10. tussenwerpsels

Taalkundig ontleden

Taalkundig ontleden is het bepalen van de woordsoort van elk woord in een zin.   

Lidwoord

We kennen drie lidwoorden: de, het en een.

We onderscheiden: 

• bepaalde lidwoorden: de en het (specifiek)
• onbepaald lidwoord: een (willekeurig) 

Zelfstandig naamwoord

Zelfstandige naamwoorden zijn woorden die mensen, dieren, dingen, begrippen en verschijnselen aanduiden. 

Enkele kenmerken van zelfstandige naamwoorden: 

• er staat een lidwoord voor of je kunt er een lidwoord voor plaatsen
• de meeste kunnen in het meervoud gezet worden
• sommige kennen geen meervoud
  
• sommige kennen alleen een meervoud
• verkleinwoord van maken

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord vertelt iets over een zelfstandig naamwoord. 

Enkele kenmerken: 

• stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden
• vergrotende - en overtreffende trap 

Werkwoorden

Werkwoorden zijn dingen die je kunt doen: lopen, dansen, zingen, slapen...

Enkele kenmerken: 

• ze kunnen van tijd veranderen
• ze kunnen worden vervoegd

Voornaamwoorden

Voornaamwoorden zijn woorden die voor naamwoorden in de plaats kunnen komen. 

We onderscheiden: 

• persoonlijk voornaamwoord
• bezittelijk voornaamwoord
• aanwijzend voornaamwoord
• vragend voornaamwoord

Telwoord

Telwoorden geven een aantal of een plaats in een reeks aan.

We onderscheiden:

• bepaalde hoofdtelwoorden
• onbepaalde hoofdtelwoorden
• bepaalde rangtelwoorden
• onbepaalde rangtelwoorden 

Bijwoord

Een bijwoord is een woord dat meer informatie geeft over een ander woord in de zin, of over de hele zin.

We onderscheiden:

• bijwoorden van plaats/richting
• bijwoorden van tijd
• aanwijzende bijwoorden
• onbepaalde bijwoorden
• vragende bijwoorden

Voorzetsels

Voorzetsels zijn woorden als aan, op, in, tussen, voor, achter, tegen, onder... 

Twee kenmerken over voorzetsels: 

• ze zijn altijd onderdeel van een zinsdeel of zinsdeelstuk 
• ze staan altijd voor een woordgroep als 'de kast

Voorbeelden:

in de kast     boven de kast     naast de kast      

uit de kast    achter de kast    voor de kast

Voegwoorden

Voegwoorden zijn woorden die zinnen, zinsdelen of woorden met elkaar verbinden.

We onderscheiden:

1. nevenschikkende voegwoorden: leggen een verband tussen twee hoofdzinnen (maar, en, of, dus, want...)

2. onderschikkende voegwoorden: verband tussen hoofdzin en bijzin (voordat, omdat, doordat, terwijl...)

Tussenwerpsel

Tussenwerpsels zijn woorden die voor, in of achter de zin zijn geplaatst. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt om de aandacht ergens op te vestigen, een klank na te bootsen of een gevoel tot uitdrukking te brengen.

Enkele voorbeelden:

1. Pfff, dat is sneu.

2. Ach, ik weet het ook niet meer.

3. Jij zou dat toch doen, hè?

Opdracht 1

Zoek/bedenk van de woordsoorten 1 tot en met 5 elk twee woorden op en noteer ze op het witte bord in de juiste categorie. 

Als je één paaseitje pakt, volgen er meestal nog drie.

Welke woorden zijn telwoorden in deze zin?

Planning van de volgende les

Redekundig ontleden:

• Persoonsvorm
• Onderwerp
• gezegde

CHECK OUT
Wat vond je goed gaan bij de les en wat niet?