Grammatica - zinsontleden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Zinsontleding

Persoonsvorm - pv

De persoonsvorm van een zin geeft het getal aan en de tijd.

getal: enkelvoud of meervoud

tijd: tegenwoordige tijd of verleden tijd

PV staat in hoofdzinnen vooraan (1e of 2e plek)

Zo vind je de pv.

Er zijn drie manieren. Leer ze alle drie!

1) de vraagproef

2) de tijdproef

3) de getalsproef

Zo vind je de zinsdelen.

Er zijn twee manieren.

1) Probeer welke woorden je samen voor de pv kunt zetten.

2) Kijk welke woorden altijd in dezelfde volgorde bij elkaar blijven staan, als je de woordvolgorde in de zin verandert.

opdracht

zinsdelen maken

We hebben veel sportieve spellen gespeeld tijdens het brugklaskamp van klas 1c.

Onderwerp - ow

Stel de vraag: Wie (Wat) + persoonsvorm?

De wielrenners / trainen / elke dag.

Wie trainen?

De wielrenners.

Of voer de getalsproef uit (verander de pv van getal, ow verandert mee): De wielrenner traint elke dag

Werkwoordelijk gezegde - wg

Het wg bestaat uit de pv 

plus de andere werkwoorden, als die er zijn.

Deze werkwoorden zeggen wat het onderwerp doet of overkomt.

Ook 'te' en 'aan het' horen bij het werkwoordelijk gezegde.

Dat meisje was gisteren aan het winkelen.

Die vraag hoef je niet te maken.

Lijdend voorwerp - lv

Stel de vraag: Wat (soms Wie) + wg + ow?

In de supermarkt / heeft / mevrouw Betting / een chocoladereep / gekocht.

Wat heeft mevrouw Betting gekocht?

een chocoladereep

Een lv begint nooit met een voorzetsel. 

meewerkend voorwerp

aan wie / wat of voor wie /wat  + wwg+ ow + lv

Het meewerkend voorwerp geeft aan voor wie iets bestemd is. Het komt voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met 'vertellen' (antwoorden, beloven, uitleggen) of met 'geven' (overhandigen, betalen).

bijwoordelijke bepaling

De bijwoordelijke bepaling is de rest.

Het zijn plaatsbepalingen, tijdsbepalingen of redenen.

Er kunnen meerdere bijwoordelijke bepalingen in een zin staan.

zinsontleding

1) zoek de pv: ww dat van tijd kan veranderen (vraagproef en getalsproef)

 maak zinsdelen (kijk welke woorden in groepen voor de pv kunnen staan)

2)ow: wie / wat + pv

3) wg: alle werkwoorden in de zin + te + aan( het

4) lv: wie / wat + alle werkwoorden + ow  (let op: een lv begint nooit met een voorzetsel 

5) mv: aan wie / wat of voor wie / wat + wg + ow + lv (je kunt 'aan' of 'voor' toevoegen of weglaten)

6) bwb: rest

Pak je laptop

Tijd voor wat vragen!

Zin in zinsontleden

Test je kennis over: de persoonsvorm, het onderwerp, het lijdend voorwerp en het werkwoordelijk gezegde!

Wat is de allereerste stap als je een zin gaat ontleden?

1. Het onderwerp zoeken
2. De zin in een andere tijd (t.t. of v.t.) zetten.
3. De persoonsvorm zoeken.
4. De zin in zinsdelen verdelen.

Is de zin juist verdeeld in zinsdelen?
De jonge held | kreeg | een onderscheiding.

1. juist
2. onjuist

Is de zin juist verdeeld in zinsdelen?
Over | een paar jaar | heeft | iedereen | een smartwatch.

1. juist
2. onjuist

Noem drie manieren waarop je de persoonsvorm uit de zin kunt halen.

"Mevrouw Betting geeft een stukje chocola aan haar leerlingen."
Wat is de persoonsvorm?

Wat is het onderwerp van deze zin:
"Gisteren heeft Jeannette de dure vaas op de grond laten vallen."

1. heeft
2. de dure vaas
3. Jeannette
4. Gisteren

"Mijn beste vrienden wonen aan de andere kant van Appingedam."
Wat is het onderwerp?

1. beste vrienden
2. Appingedam
3. Mijn beste vrienden
4. de andere kant van Appingedam

"Hoeveel weken zit jij al op school?"

Wat is het onderwerp van deze zin?

1. school
2. weken
3. jij
4. al op school

Wat is het correcte werkwoordelijk gezegde bij deze zin:

"Vorige week heb ik vijf kilometer gewandeld."

1. heb
2. heb gewandeld
3. heb ik gewandeld
4. vorige week

"Mevrouw Betting en haar leerlingen smullen van de chocola."
Wat is het werkwoordelijk gezegde?

"Mijn buurvrouw heeft een hele lieve hond."
Wat is het lijdend voorwerp?

1. Mijn buurvrouw
2. hond
3. heeft
4. een hele lieve hond

Zet de zin in de verleden tijd zodat de persoonsvorm verandert:
"Ik ben echt helemaal klaar met grammatica."

Nu gaan we verder met de herhaling van de stof.

Meewerkend voorwerp - mv

Een meewerkend voorwerp geeft aan voor wie iets bestemd is. Het is vaak een mens of een dier.

Het mv komt voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met vertellen of met geven.

Een mv kan beginnen met aan, maar het hoeft niet.

Zo vind je het meewerkend voorwerp.

Stel de vraag: Aan wie + wg + ow + lv?

Mevrouw Betting / geeft / een stukje chocola / aan haar leerlingen.

Aan wie geeft mevrouw Betting een stukje chocola?

Aan haar leerlingen.

Bijwoordelijke bepaling - bwb

Een bwb geeft vaak een plaats, een tijd of een reden aan.

Bijwoordelijke bepalingen geven vaak antwoord op vragen die beginnen met vraagwoorden.

Zin in zinsontleden - deel 2!

Test je kennis over: de persoonsvorm, het onderwerp, het lijdend voorwerp, het werkwoordelijk gezegde, het meewerkend voorwerp en de bijwoordelijke bepaling!

Verander de zin van enkelvoud naar meervoud:
Door de looproutes in de school kom ik altijd te laat voor de geschiedenisles.

Ik heb mijn oude boeken aan mijn jongere broertje gegeven.
Wat is het meewerkend voorwerp?

1. aan mijn jongere broertje
2. broertje
3. mijn jongere broertje
4. jongere broertje

Morgen heb ik geen huiswerk.
Hoe noemen we het zinsdeel 'Morgen'?

Mevrouw Betting legt grammatica uit aan haar klas.
Wat is het meewerkend voorwerp?

Elke donderdagavond eten mijn moeder en ik sushi op de bank.
Hoeveel bijwoordelijke bepalingen staan er in deze zin?

1. 0
2. 1
3. 2
4. 3

Aan de kant van de weg stond een eenzame lifter.
Wat is de bijwoordelijke bepaling?

1. Aan de kant
2. Aan de kant van de weg
3. een eenzame
4. een eenzame lifter

pv

ow

bwb

Ik

loop

op de stoep.

wg

ow

lv

mv

bwb

De presentator

beloofde

de luisteraars

gisteren

een wervelende radioshow.

Heel veel succes met de voorbereiding op het proefwerk!

Succes!