Paragraaf 3.5 Natuurlijke rijkdom

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

3.3 Natuurlijke rijkdom 

Hoofdstuk 3

Domein Gebieden

5H

Lesdoel

• Je weet over welke natuurlijke hulpbronnen Brazilië beschikt, hoe die zijn ontstaan, waar ze voorkomen en hoe ze benut worden.
  
• Je weet dat Brazilië grote mogelijkheden heeft op het gebied van duurzame energievoorziening dankzij de productie van biobrandstoffen en het gebruik van hydro-elektriciteit.
  
• Je begrijpt waarom er bij het gebruik van de Braziliaanse natuurlijke hulpbronnen conflicten ontstaan tussen ecologische, sociaal-culturele en economische belangen.
  
• Je kunt beoordelen in welke mate Brazilië zijn natuurlijke rijkdommen op een duurzame wijze exploiteert.

Natuurlijke hulpbronnen

Brazilië is rijk aan natuurlijke hulpbronnen, waaronder ijzererts, bauxiet en aardolie.

Aardolie

Veel voorraden in het reservoir gedeelte voor de kust. Deze is opgesloten door een zoutlaag. De vindplaats is vooral ten oosten van Rio de Janeiro.

Niet alle olie is makkelijk te winnen: veel diepzeeolie (op 2km diepte + enkele km boren)

Brazilië wint gemiddeld 2,2 miljoen vaten olie, maar gebruikt  2,6 miljoen vaten per dag.

Hoe ontstaat aardolie ook alweer?

Bauxiet

Een aluminiumerts gewonnen uit lateriet. In een warm, vochtig klimaat met rijke plantengroei spoelden uit verweerd gesteente kleideeltjes uit. Er bleef een rode bodem over met een steeds hogere concentratie aluminium (de bodems in het tropisch regenwoud).

Bauxiet is een restproduct dat ontstaat door miljoenen jaren van chemische verwering van gesteente dat aluminiumsilicaat bevat. 

IJzererts

Van oorsprong komt ijzererts voor in grote voorraden in oude gesteenten. Ooit ontstaan in ondiepe oceanen waar in zuurstofloos water ijzer oxideerde, dit sloeg neer op de bodem en werd bedekt met sediment. 

In de Carajasmijn, de grootste ijzerertsmijn ter wereld, ligt het ijzererts aan de oppervlakte.

Vindplaats: vooral in de Minas Gerais.

Bio-brandstof

Brandstof gewonnen uit suikerriet.

Nadeel?

• Landgrabbing 
• Armeren worden verdreven
• Grootschalige landbouw heeft flinke impact op het milieu/natuur 

Landgrabbing: binnenlandse en buitenlandse bedrijven kopen in een land enorme stukken land op om er grootschalige landbouw te beginnen

Landgrabbing zorgt voor problemen

1. Armere partijen worden verdreven.
   
2. Grootschalige landbouw levert doorgaans geen extra banen.
   
3. De grootschalige landbouw heeft flinke impact op het milieu/natuur (pesticiden, kunstmest, monocultuur, watergebruik)
   

Hydro-elektriciteit

Wat maakt hydro-elektriciteit duurzaam?

• Geen CO2-uitstoot
  
• Geen uitputting van grondstoffen
  

     X            

                  X

0

Hydro-elektriciteit

Energie gewonnen uit waterkracht. 

Nadeel?

• Aantasting flora, fauna
• Gedwongen verhuizingen, aantasting leefgebied inheemse stammen
• Loop van de rivier verstoord, droogte en inundatie.
• Methaanuitstoot stuwmeer
• Benodigde infrastructuur nodigt uit tot verdere ontsluiting

Waterkrachtcentrales zijn alleen maar goed voor de leefomgeving

1. juist
2. onjuist

Waarom vind je hydro-electrische energiecentrales (waterkracht) vooral in het zuidoosten van Brazilië?

Fysische dimensie: ligging rivieren in hoogland maak stuwdammen mogelijk

Economische dimensie: ligging economische centra incl. industrie dus grote vraag naar stroom producenten

Demografie: grootste bevolkingsconcentratie dus grote vraag naar stroom consumenten

Zijn de volgende stellingen gerelateerd aan landgrabbing?

I Grootschalige landbouw levert geen extra banen op
II Arme / kleine partijen worden verdreven

1. I wel, II niet
2. I niet, II wel
3. Beiden wel
4. Beiden niet

Lesdoel

• Je weet over welke natuurlijke hulpbronnen Brazilië beschikt, hoe die zijn ontstaan, waar ze voorkomen en hoe ze benut worden.
  
• Je weet dat Brazilië grote mogelijkheden heeft op het gebied van duurzame energievoorziening dankzij de productie van biobrandstoffen en het gebruik van hydro-elektriciteit.
  
• Je begrijpt waarom er bij het gebruik van de Braziliaanse natuurlijke hulpbronnen conflicten ontstaan tussen ecologische, sociaal-culturele en economische belangen.
  
• Je kunt beoordelen in welke mate Brazilië zijn natuurlijke rijkdommen op een duurzame wijze exploiteert.

Aan de slag

Maak de verkorte leerroute van paragraaf 3.5

Vraag 1

1. Welk materiaal wordt gedolven in de Carajasmijn?

• IJzererts

2. Hoe noemen we aardolie, aardgas en kolen?

• fossiele brandstoffen

3. Hoe oud is het Braziliaanse schild?

• 3,5 miljard jaar

Vraag 1 (vervolg)

4. Van welk gewas wordt in Brazilie bio-ethanol gemaakt?

• Suikerriet

5. Hoe groot is het aandeel van Hydro-electriiteit in de totale Braziliaanse stroomvoorziening?

• 85 procent

6. Hoe noemen we het wanneer rijke partijen grote stukken grond in het (buiten) land kopen?

• Landgrabbing

Vraag 2A

Brazilie heeft een groot deel van zijn welvaart te danken aan de florerende mijnbouw. Bekijk bron 25. Uit welk gesteente worden de meeste delfstoffen gewonnen?

• Stollingsgesteente en metamorfgesteente
  

Vraag 2B

De letterlijke vertaling van Minas Gerais is 'algemene mijnen'. Verklaar de naam van deze deelstaat met behulp van bron 25 en eventueel de atlas

• De staat ligt midden in een gebied waar zich vele delfstoffen en dus mijnbouw bevinden.
  

Vraag 2C

Zal de mijnbouw in Minas Gerais vooral bestaan uit dagbouw of schachtbouw? Leg je keuze uit en begin met een situatiebeschrijving.

• Minas Gerais is gelegen op het Braziliaanse Hoogland/San Francisco Schild. Dit oude stuk aardkorst is zo verweerd en geërodeerd dat ertsen dicht aan het oppervlak komen te liggen en dus via dagbouw te winnen zijn.
  

Vraag 2D

Bekijk figuur 8. Wat moet de titel van de grafiek zijn?

• A
  

Vraag 5A

Bekijk figuur 9 en 10. Welke stelling is juist en welke onjuist?

I Brazilie zou theoretisch gezien al de benodigde stroom kunnen opwekken met behulp van waterkracht

II Fossiele brandstoffen lijken een steeds kleinere rol te gaan spelen in de Braziliaanse stroomvoorziening

• Antwoord:A I is juist, II is onjuist
  

Vraag 5B

Een regio lijkt met stip de meest aantrekkelijke locatie om verdere productie van Hydro-electriciteit te ontwikkelen. Hier zijn echter bezwaren tegen in te brengen. Om welke regio gaat het? geef drie bezwaren gezien vanuit economisch, ecologisch en sociaal-cultureel oogpunt

Regio: Noord / groot deel Amazone gebied

• Economisch: de afgelegen en bosrijke ligging maakt dat de kosten van de aanleg en het energietransport hoger zullen zijn
  
• Ecologisch (Fysisch): er zal veel natuur moeten wijken / aangetast worden
  
• Sociaal-cultureel: het Amazonegebied is de leefomgeving van de indianenstammen
  

Hoofdvraag par 3.5 A

Aan natuurlijke rijkdommen is geen gebrek in Brazilie. Noem 1.drie belangrijke  metalen /mineralen 

2. twee belangrijke fossiele brandstoffen.

• Metalen: bauxiet, ijzererts, koper, tin, zink, goud
  

• Fossiele brandstoffen: aardolie en steenkool
  

Hoofdvraag par 3.5 B

Naast delfstoffen bieden rivieren waterkracht en kan er dankzij grootschalige verbouw van suikerriet volop bio-ethanol geproduceerd worden. 

Welk belangrijk voordeel hebben deze hulpbronnen ten opzichte van die genoemd bij de vorige vraag?

• Ze zijn hernieuwbaar / onuitputtelijk
  

Hoofdvraag par 3.5 C

Stelling: de wijze waarop een natuurlijke hulpbron ontgonnen wordt, bepaalt grotendeels de mate van duurzaamheid ervan.

Geef twee voorbeelden van Braziliaanse hulpbronnen en leg uit hoe die aan de stelling voldoend.

• Wanneer bij de aanleg van ee waterkrachtcentrale veel natuur verloren gaat, is het lastig meer duurzaam te noemen.
  
• Wanneer men in de mijnbouw zo zorgvuldig mogelijk omgaat met mens en milieu, kun je het relatief duurzaam noemen
  

Hoofdvraag par 3.5 D

Bekijk figuur 15. David Sterman voorspelt een vierde plaats voor Brazilie in de categorie economische grootmachten anno 2040. De flinke omvang van natuurlijke hulpbronnen speelt hier een grote rol bij en geeft Brazilie een voordeel ten opzichte van andere grootmachten. Leg uit waarom het in het voordeel van een land is wanneer het zelf over een grote hoeveelheid en variatie aan natuurlijke hulpbronnen beschikt.

• Het beperkt de afhankelijkheid van andere landen + is een basis om een economie mee op te bouwen + met de verkoop ervan kan veel geld verdiend worden.
  

Hoofdvraag par 3.5 E

Beredeneer waarom dit criterium in de toekomst een grotere rol kan gaan spelen. Gebruik een oorzaak-gevolg redenatie.

• Bij een groeiende vraag naar natuurlijke hulpbronnen en het schaarser worden hiervan (oorzaak), zal de prijs stijgen en daarmee ook de inkomsten (gevolg).
  

Ik begrijp paragraaf 3.5

helemaal niet

gedeeltelijk en ik stel zo mijn vragen

even laten bezinken maar komt wel goed

ik snap het helemaal maar heb nog een vraag

ik snap het en geen vragen meer