5.4 het ontstaan van staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

5.4 Het ontstaan van staten

Leerdoelen

1. Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de opkomst van de geldeconomie voor het bestuur.
2. Je kunt uitleggen waarom de paus en vorsten in de late middeleeuwen een conflict hadden met elkaar.
3. Je kunt beschrijven hoe vorsten probeerden centraal bestuur in te voeren.

Wat betekent het ook alweer als we spreken van een agrarisch-stedelijke samenleving?

De agrarisch-stedelijke samenleving

Voor vorsten en koningen veranderde er het een en ander door de komst van steden en een geldeconomie. 

Koningen hadden namelijk niet zoveel macht in steden. 

Dit losten ze op op twee manieren:

Zo werden koningen alsnog rijk. 

 

2. boeren hun pacht in geld laten betalen. 

1. belasting heffen in steden 

Het bestuur in de steden

De komst van een geldeconomie had twee gevolgen voor het bestuur in steden:

1. Vorsten huurden ambtenaren in die hun hielpen bij het besturen van de stad. 
2. Vorsten konden oorlog voeren met een huurleger. 

Ruzie tussen paus en vorsten 

Vorsten en pausen hadden een conflict over wie bisschoppen mocht benoemen. 

Waarom wilden vorsten bisschoppen als leenmannen/ bestuurders?

Bisschoppen mochten niet trouwen, dus kregen geen kinderen 

 → dus na hun dood kreeg de vorst zijn leen terug

Waarom wilde de paus dat niet?

Paus was de baas van de kerk, dus de baas van de bisschoppen.
Niet de vorst!

Noem twee voordelen die koningen hadden t.o.v. het leenstelsel

Groepsopdracht: beeld om te onthouden

We gaan aan de slag met een groepsopdracht. Ga met de mensen om je heen in een groepje van 4 zitten en schuif ook de tafels bij elkaar!

5.4 Het ontstaan van staten

Leerdoelen

1. Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de opkomst van de geldeconomie voor het bestuur.
   
2. Je kunt uitleggen waarom de paus en vorsten in de late middeleeuwen een conflict hadden met elkaar.
   
3. Je kunt beschrijven hoe vorsten probeerden centraal bestuur in te voeren.

Herhaling: geef eens enkele voorbeelden wat er was veranderd in de LATE middeleeuwen

Een centraal bestuur

Tijdens het leenstelsel moesten vorsten rondreizen om hun leenmannen te controleren. 

Dit veranderde ook in de late middeleeuwen: vorsten gingen nu hun hele rijk op dezelfde manier besturen. 

- dezelfde belastingen

- dezelfde wetten

Een centraal bestuur

Als een koning zijn land vanuit een plek op dezelfde manier bestuurt, heet dit een centraal bestuur. 

Zo ontstonden er staten: een land met duidelijke grenzen, waar overal dezelfde regels en wetten gelden. 

Leg uit dat de video een voorbeeld is van centraal bestuur.

Oftewel...

Vroege middeleeuwen	Late middeleeuwen
Vorsten reisden rond	Vorsten besturen vanuit 1 plaats (centralisatie)
Overal andere wetten en regels	Overal dezelfde wetten en belastingen (staatsvorming)
= LEENSTELSEL	= Centraal bestuur

Centraal bestuur in Nederland 

Nederland bestond uit verschillende gewesten, een soort provincies. 

Nederland viel onder de hertogen van Bourgondië, die door oorlog, huwelijken en erfenissen steeds meer gebied kregen. 

Alle gewesten samen kregen dezelfde wetten, waardoor in Nederland ook centralisatie werd ingevoerd.

Heeft Nederland NU een centraal bestuur?

1. Ja
2. Nee

Is Nederland NU een staat?

1. Ja
2. Nee

Geef aan waarom een vorst na de vroege middeleeuwen graag ambtenaren in dienst nam.

1. Ambtenaren hadden geen eigen mening
2. Ambtenaren hadden niet het gevoel dat ze de baas waren over het land dat ze bestuurden
3. Ambtenaren waren niet zo slim
4. Ambtenaren waren slimmer dan leenmannen

Wie is de leider van de katholieke kerk?

1. Priester
2. Bisschop
3. Paus

Waarom wilde steden stadsrechten hebben?

1. Stadsmuur mogen bouwen
2. Zichzelf mogen verdedigen
3. Zelf de regels maken voor een stad
4. Zelf de rechtspraak regelen