ziekte van parkinson en MS

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

ziekte van parkinson en MS

wat is het

progressieve aandoening aan het centrale zenuwstelsel

openbaart zich tussen 50-60e levensjaar

komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen

soms speelt erfelijkheid een rol

De ziekte van Parkinson is een geleidelijke progressieve aandoening van het centrale zenuwstelsel.

Bij de ziekte van Parkinson worden de hersencellen ( neuronen)  aangetast die zorgen voor aanmaak van dopamine. (Dat zijn de dopamineproducerende neuronen in de substantia nigra in de middenhersenen / basale kernen /basale ganglia).

De substantia nigra is een belangrijk gebied in de hersenen, gelegen in de middenhersenen (mesencephalon). Het speelt een cruciale rol bij motorische controle en andere functies. De naam betekent "zwarte substantie" in het Latijn, verwijzend naar de donkere kleur veroorzaakt door neuromelanine in de dopaminerge neuronen

De ziekte openbaart zich meestal tussen het vijftigste en zestigste levensjaar en komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Ongeveer 10 % van de patiënten met de ziekte van Parkinson heeft het voor hun veertigste levensjaar gekregen. Ongeveer 1 % van de bevolking boven de zestig jaar lijdt aan parkinson. In sommige gevallen speelt erfelijkheid een rol bij het krijgen van deze ziekte

parkinsonisme

is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij sprake is van dezelfde symptomen als bij de ziekte van parkinson.

De term "parkinsonisme" wijst dus niet op één enkele ziekte, maar op een syndroom van symptomen. Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak te achterhalen om de meest effectieve behandeling te bepalen. 

= Symptomen van de ziekte van Parkinson zoals trillen, maar geen sprake van Dopamine tekort

Wordt bijv. veroorzaakt door medicatie (antipsychotica).

Bij twijfel soms proefbehandeling met Dopamine; helpt het niet? -> Geen Parkinson

oorzaken parkinson

tekort aan de stof dopamine

factoren die hierbij een rol kunnen spelen zijn:

-erfelijkheid

-ouderdom

-vergifitiging (mangaanvergifitiging)

-onbekend

dopamine

Dopamine wordt vooral gemaakt in speciale cellen die we dopaminerge neuronen noemen. Dit zijn zenuwcellen die dopamine gebruiken als boodschapperstof om signalen door te geven.

Dopamine is dus een boodschapper in de hersenen die het mogelijk maakt voor zenuwcellen om met elkaar te communiceren. Het is belangrijk voor bepaalde functies van het zenuwstelsel, zoals beweging, genot, aandacht, stemming en motivatie

erfelijkheid:

Bij ongeveer 10-15% van de mensen met Parkinson is er een duidelijke familiegeschiedenis, wat wijst op een erfelijke component.

ouderdom:

Ouderdom verhoogt het risico op Parkinson, maar het ontstaan van de ziekte is meestal een samenspel van leeftijd, genetica en leefstijl.

- door de ouderdom hebben we minder dopamineproducerende cellen

mangaan is een mineraal

Het probleem treedt op bij langdurige of overmatige blootstelling, meestal in industriële omgevingen

Metaalindustrie: Lassen of verwerken van staal en andere metalen die mangaan bevatten.

Mijnbouw: Werken in mangaanmijnen.

Batterijproductie: Mangaan wordt gebruikt in de fabricage van bepaalde soorten batterijen.

Landbouw: Gebruik van pesticiden die mangaan bevatten.

symptomen

- Tremor, beven, korte schokkende bewegingen.

- Akinesie: problemen met starten van een beweging

- Rigiditeit (stijfheid)

- Maskergelaat, vlakke gelaatsuitdrukking.

- Huidproblemen (vette huid door overactieve talgklieren of juist veel of weinig zweten)

- Obstipatie

- Speekselvloed door moelijker kunnen slikken of droge mond door medicatie

- Oogproblemen (droge ogen)

- Mictieproblemen

- Slaapstoornissen

maskergelaat:

Door de verstoring van de motoriek kunnen de gezichtsspieren minder soepel bewegen,

vette huid:

Door het gebrek aan dopamine in de hersenen kan de functie van talgklieren veranderen, wat resulteert in overproductie van talg, wat de huid vetter maakt.

zweten:

Zoals bij talgklieren kan ook de werking van de zweetklieren worden beïnvloed door de verminderde dopamineproductie bij Parkinson. Dit kan leiden tot te verandering in de zweetproductie.

obstipatie:

oor de afname van dopamine in de hersenen, wordt de signaaloverdracht naar de darmen verstoord. Dit kan leiden tot een trager werkend maagdarmstelsel, waardoor voedsel langzamer door de darmen beweegt en obstipatie ontstaat.

speeksel:

spieren die betrokken zijn bij het slikken minder goed functioneren 

oogproblemen:

autonome zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor het regelen van onbewuste functies, zoals de traanproductie. Door deze disfunctie kunnen de traanklieren niet voldoende traanvocht aanmaken, wat leidt tot droge ogen.

mictieproblemen:

veroorzaakt door de invloed van de ziekte op de zenuwen die de blaasfunctie reguleren. Veel voorkomende problemen zijn frequent urineren, moeite met het starten van mictie, urine-incontinentie en nachtelijk plassen. 

slaapstoornissen:

veroorzaakt door een combinatie van motorische problemen, verstoringen in het zenuwstelsel, medicijnen en psychologische factoren zoals angst of depressie. 

diagnose

- Luisteren naar het verhaal van mensen met parkinson en de klachten die zij ervaren.

- Kijken naar de kenmerken die je aan de buitenkant kunt zien en lichamelijk onderzoek.

- Kijken naar het ziektebeloop (iemand gaat langzaam achteruit).

- Een hersenscan maken (gebeurt soms om andere ziektes uit te sluiten).

- Geven van het medicijn levodopa (als de klachten verminderen, bevestigt dat de gedachte dat het de ziekte van Parkinson is.) 

er zijn geen specifieke marker in het bloed voor Parkinson

Er is geen standaard bloedtest die Parkinson direct aantoont. De diagnose is vooral klinisch, eventueel ondersteund door beeldvorming zoals een DAT-scan.

Een DAT-scan (Dopamine Transporter Scan) is een medische beeldvormende techniek die wordt gebruikt om de dopamine-activiteit in de hersenen te evalueren. Het is een specifiek type nucleair geneeskundig onderzoek dat gebruikmaakt van een kleine hoeveelheid radioactieve stof en een speciale camera (SPECT-scanner) om beelden van de hersenen te maken.

behandeling

medicatie

levodopa

dopamine antagonisten

Medicatie

De twee medicijnen, die artsen het meeste voorschrijven, zijn levodopa en dopamine agonisten. Levodopa vult het tekort aan dopamine aan. Dopamine agonisten zorgen dat de dopamine ontvangers (receptoren) geprikkeld worden. Zij doen de werking van dopamine na. De arts start met medicijnen voorschrijven als de klachten het dagelijks leven in de weg gaan zitten. Medicijnen kunnen de ziekte niet genezen en ook niet vertragen. Ze zorgen dat mensen minder last hebben van de gevolgen van de ziekte.

DBS

Als medicatie onvoldoende (meer) werkt of te veel bijwerkingen heeft, kan overgegaan worden op deep brain stimulation. Deze medische ingreep is onomkeerbaar en ingrijpend. Bij DSB wordt een draad (of worden meerdere draden) in dieper gelegen delen van de hersenen aangebracht, waardoor elektrische impulsen gestuurd worden. 

Een regelkastje (denk aan een soort pacemaker) geeft de signalen af en verstoort zo signalen die anders zouden zorgen voor motorische stoornissen bij de ziekte van Parkinson

omgaan met parkinson

MS

multiple sclerose

chronische aandoening centrale zenuwstelsel

Multiple Sclerose

Multiple sclerose (MS) is een ziekte van het centrale zenuwstelsel ( de hersenen en het ruggenmerg ) 

Door ontstekingen raakt de laag om de zenuwen (myeline)  beschadigd. 

Zenuwen komen hierdoor bloot te liggen 

Als het afweersysteem de eigen zenuwcellen aanvalt spreken we van een schub

Hierdoor ontstaan er opeens klachten, wanneer de ontsteking verdwijnt, verdwijnen vaak ook  de klachten. 

De ontstekingen veranderen uiteindelijk in harde plekken in het zenuwstelsel.

Letterlijk betekent multiple sclerose dan ook meervoudige (multiple) littekens (sclerose).

n geven minder goed (of helemaal niet) signalen van en naar de hersenen door.

Hierdoor kunnen plotseling verlammings- en uitvalsverschijnselen optreden.

 Daarom wordt MS ook wel een auto-immuunziekte genoemd. Zo’n aanval noem je schub en veroorzaakt een ontsteking. Dit kan binnen een paar dagen tot een paar weken gebeuren

oorzaak 

is niet bekend

vermoeden bestaat dat een erfelijke factor en omgevingsfactoren meespelen

en je afweersysteem speelt een rol

meestal ontstaat tussen je 20e en 40e levensjaar

 Bij deze aandoening valt het immuunsysteem per abuis het eigen lichaam aan, in dit geval het centrale zenuwstelsel (CZS), waaronder de hersenen, het ruggenmerg en de oogzenuwen. Dit leidt tot ontstekingen en beschadiging van de myeline, de beschermende isolatielaag rond zenuwvezels.

diagnose

lichamelijk onderzoek

anamnese

MRI scan ( witte plekken op de scan te zien) 

lumbaalpunctie ( hersenvocht onder de microscoop en er wordt gekeken naar afweerstoffen )

Bij multiple sclerose (MS) zijn er meestal geen specifieke bloedtests of laboratoriumuitslagen die de diagnose direct kunnen bevestigen. 

Behandeling van MS

Is niet te genezen!

Verschillende zorgprofessionals, ter verminderen van klachten

Bijv. de neuroloog, fysio en de oogarts;

Behandeling door medicatie en andere therapie (oefeningen en gesprekken).

Doel:

Minder lange periodes van klachten heeft. 

Dit is belangrijk bij de relapsing-remitting vorm van MS;

minder last van steeds erger wordende klachten.

medicatie voor MS

interferon

methylprednison= een ontstekingsremmend middel

mediactie tegen klachten voor de pijn, neerslachtigheid, obstipatie, blaasproblematiek

Leven met MS

Goede periodes en opvlammingen. 

Adviezen zijn:

• Vermijd warmte
• Blijf bewegen
• Goed naar het lichaam luisteren 
• Vermijd stress 
• Zorg voor regelmaat in de dag
• Eet gezond