Module 8 les 3 hoofdpijn en menstruatiepijn

• Farmacotherapie
• MBO
• Studiejaar 1

Module 8 

Les 3 

Hoofdpijn 

Menstruatiepijn

Deze les 

Terugblik vorige les 

Hoofdpijn 

Menstruatiepijn 

Welke soorten hoofdpijn ken je?

Soorten hoofdpijn

• Spanningshoofdpijn ​​
  
• Migraine ​​
  
• Bij verkoudheid en griep ​​
  
• Bijholtepijn ​​
  
• Hoofdpijn bij een kater ​​
  
• Medicijnen ​​
  
• Bijwerking medicijn ​​
  
• Clusterhoofdpijn

Spanningshoofdpijn (1)

• Spierspanningshoofdpijn / gewone hoofdpijn ​
  
• Meest voorkomend ​
  
• Niet ernstig wel hinderlijk ​
  
• Tweezijdige, drukkende of knellende pijn in schedelhuid, slapen of nek ​
  
• Met verhoogde spanning in nek, schouder en schedelspieren ​
  
• Gevolg van; verkeerde houding, te weinig wisselen van houding, slecht slapen, moeheid of ergens tegenop zien ​
  
• Spanning niet altijd oorzaak; kan wel zorgen dat pijn aanhoudt ​

Spanningshoofdpijn (2)

• Kan minuten tot dagen duren ​
  
• Kinderen zelden een dag ​
  
• Uit zich vaak op zelfde manier ​
  
• Herkenbaar ​
  
• Elke leeftijd ​
  
• Vrouwen vaker dan mannen ​
  
• Chronisch wanneer 15 dagen per maand aanwezig is 

Migraine 

• Herhaalde aanvallen ​
  
• Tussen aanvallen hoofdpijnvrij ​
  
• Duur 4-72 uur ​
  
• Pijn aan 1 kant van hoofd ​
  
• Kloppend, bonzend gevoel ​
  
• Ernstige belemmering in dagelijks leven ​
  
• Misselijkheid, braken, overgevoeligheid licht en geluid ​
  
• Neemt toe bij lichamelijk inspanning ​
  
• Vaker vrouwen dan mannen ​

Migraineaanval  

Vier verschillende fases ​

Fase 1 ​

• Voortekenen ​
  
• 1 uur tot 2 dagen voor aanval ​
  
• Stijve nek & stemmingsveranderingen ​
  
• Soms heel moe, erg koud hebben, overgevoeligheid voor licht, geluid of geuren, trek in chocola of andere zoetigheid ​
  
• Soms vocht vasthouden; vrouwen ​

Migraineaanval

Fase 2 ​

• Auraklachten ​
  
• 15-25% kort voor aanval prikkelings- of uitvalverschijnselen aan 1 kant lichaam ​
  
• Geleidelijk erger of er ontstaan meer stoornissen ​
  
• Lichtflitsen of zwarte gekleurde vlekken of flikkerende sterretjes​
  
• Auraklachten niet langer dan ongeveer 60 minuten ​
  
• ​

Migraineaanval

Fase 3​

• Hoofdpijn ​
  
• Kloppende, bonzende pijn aan 1 kant van hoofd ​
  
• Misselijkheid, braken, overgevoeligheid licht/geluid ​
  
• Duurt 4-72 uur ​
  
• Kringspier tussen maag en darm verkrampt waardoor medicatie in de maag slecht kan worden opgenomen en patiënt sneller gaat braken ​
  

​

Migraineaanval

Fase 4 ​

• Herstel ​
  
• Lichte hoofdpijn ​
  
• Vermoeid ​
  
• Soms vaak plassen ​
  
• Duurt 1-48 uur ​

Clusterhoofdpijn (1)

• Niet vaak voorkomend ​
  
• Eenzijdige hoofdpijn die lijkt op migraine ​
  
• Aanvalsgewijs ​
  
• Geen sprake van aura ​
  
• Pijn komt snel opzetten en zit vooral in of achter het oog ​
  
• Pijn zeer heftig en kan scherp, brandend of knellend zijn ​
  
• Aanval 15 minuten tot 3 uur ​

Clusterhoofdpijn (2)

• Oog kan rood zien en tranen ​
  
• Oedeem van ooglid ​
  
• Naar beneden hangend ooglid​
  
•  pupilvernauwing ​
  
• Zweet op gezicht ​
  
• Verstopte neus of loopneus ​
  
• Onrustig gevoel ​
  
• Bewegingsdrang ​
  
• Geen misselijkheid en braken ​​

Clusterhoofdpijn (3)

• Treedt op in 'clusters' ​
  
• Kan weken tot maanden duren ​
  
• Kan variëren van 1x per 2 dagen tot 8 x per dag ​
  
• Oorzaak onduidelijk ​
  
• 3x zo vaak bij mannen ​
  
• Uitlokkende factoren; alcohol, histamine, nitraten, lange vliegruizen, verblijf op grote hoogte​
  
• 's nachts begint vaak ​
  
• Nemen af bij ouder worden ​
  
• Behandeling door arts ​

Medicatieovergebruikshoofdpijn ​

• Medicatie afhankelijke hoofdpijn ​
  
• Veroorzaakt door pijnstillers ​
  
• Bij teveel gebruik kan juist hoofdpijnklachten geven ​
  
• NSAID's of paracetamol; in periode van 3 maanden; meer dan 15 dagen per maand ​
  
• Triptaan; in periode van 3 maanden; meer dan 10 dagen per maand ​
  
• Onder medische begeleiding stoppen ​

Hoofdpijn door andere medicijnen

• Anticonceptiepil tijdens stopweek ​
  
• Indometacine ​
  
• Calciumantagonisten ​
  
• Nitraten en andere vasodilatantia ​
  
• Mefloquine ​
  
• Dopaminerge stoffen; bromocriptine ​

Hoofdpijn andere oorzaken

Griep, verkoudheid of andere infectieziekte ​

• Ook vaak last van andere verschijnselen ​
  
• Koorts, spierpijn en hoest ​
  

Bijholtepijn ​

• Opzwellen van slijmvliezen in voorhoofdsholte en kaakbijholtes ​
  
• Druk op oogkassen of opgeblazen gevoel in hoofd ​
  
• Pijnlijke kiezen ​
  
• Beide erger tijdens voorover buigen ​

Hoofdpijn andere oorzaken

Overmatig alcoholgebruik ​

• Kater ​
  

Overmatig gebruik van koffie ​

• Weekendhoofpijn ​
  
• Door de week veel koffie en in weekend minder ​
  
• Gevoelig voor coffeïne- onthouding ​
  
• In weekend valt ook stress weg ​
  
• Wordt uitgeslapen ​
  
• En ontbijt later of helemaal niet ​
  
• Al deze factoren kunnen hoofdpijn oproepen ​

Hoofdpijn andere oorzaken

Hormoonspiegelschommelingen ​

• PMS ; premenstrueel syndroom ​
  
• In derde week cyclus ​
  

Verslechterd gezichtsvermogen ​

• Pijn rond de ogen bij lezen en schrijven ​
  
• Adviseer opticien of oogarts ​
  
• Gebits- en kaakproblemen ​
  
• Adviseer tandarts ​

Zeldzame oorzaken

Behandelen door arts​

• Middenoorontsteking ​
  
• Hersenschudding ​
  
• Meningitis ​
  
• Trigeminusneuralgie ​
  
• Subarachnoïdale bloeding ​
  
• Glaucoom ​
  
• Herpes zoster ​
  
• Hersentumor ​
  
• Hoge bloeddruk; alleen als extreem hoog is ​

WHAM - Wie? 

Kind ​

• Verschijnsel griep of verkoudheid ​
  
• Hoofd gestoten ​
  
• Naar huisarts verwijzen; zeker als jonger is dan 6 jaar ​
  

Zwangere ​

• Na 20 weken naar huisarts ivm pre- eclampsie ​
  

Volwassene ​

• Boven 50 jaar en nieuwe onbekende hoofdpijn naar huisarts ​

WHAM - Hoelang?

• Is er sprake van aanhoudende hoofdpijn of in aanvallen?​
  
• Treedt de hoofdpijn steeds op hetzelfde moment op? Denk aan weekend, vrije dag of menstruatie ​
  
• Is de hoofdpijn plotseling opgekomen of geleidelijk verergerd? ​
  
• Is de hoofdpijn opgetreden binnen 6 weken na een val of ongeluk? (vooral ouderen) ​

WHAM - Actie?

Heeft de klant al pijnstillers gebruikt? ​

• Zo ja, wat en hoeveel en hoelang? ​
  

Leefregels gevolgd? ​

WHAM - Medicatie?

• Medicatie met hoofdpijn als bijwerking ​
  
• Medicatie die IA of CI geven met NSAID’s ​

Wanneer huisarts?

Kinderen; jonger dan 6 jaar ​

Volwassenen en kinderen vanaf 6 jaar ​

• Hoofdpijn verdwijnt niet of komt snel weer terug ondanks maatregelen ​
  
• Gepaard met ernstige sufheid of verwardheid​
  
• Buiten bewustzijn geweest ​
  
• Ontstaan door harde klap op hoofd of ongeluk ​
  
• Bij kinderen die vaak hoofdpijn hebben of als zij door hoofdpijn minder goed functioneren op school ​
  
• Bij alle vormen van hoofdpijn die de klant verontrusten, anders en ernstiger dan andere keren ervaart ​
  
• Medicatieovergebruikshoofdpijn ​
  
• Bij aanhoudende of frequente hoofdpijn in de laatste 3 maanden van zwangerschap; mogelijke zwangerschapsvergiftiging ​

Duur zelfbehandeling

Als hoofdpijn met niet- medicamenteuze adviezen en/of pijnstiller niet minder wordt, als hoofdpijn snel terugkeert 

Niet-medicamenteus advies 

• Oorzaak achterhalen ​
  
• Voldoende frisse lucht, nachtrust en regelmaat, lichamelijke ontspanning, sport ​
  
• Vermijd uitlokkende factoren ​
  
• Yoga, nek- en schoudermassage, verminderen stress en aanpassingen voor betere lichaamshouding, kruik of warme pittenzak in nek; spanningshoofdpijn  ​

Niet-medicamenteus advies 

• Minder koffie door de week, of combi van vroeger opstaan, tijdig ontbijten en evenveel koffie drinken als door de week; weekendhoofdpijn
• Na gebruik van veel alcohol voor het slapengaan een flink glas water drinken ​
  
• Bij pijn rond ogen of in voorhoofd naar opticien of oogarts ​
  
• Bij gebitsproblemen naar tandarts ​

Medicamenteus advies

1e keuze ​

• Paracetamol (1-2 tabletten per keer, tussenpozen van 4 uur, max 6 per dag)​
  
• Verpakking >50 stuks is UA ​
  

2e keuze ​

• NSAID​
  
• Denk om IA & CI ​
  
• UA ​

Opdracht in tweetallen

Je hebt aan de balie een man staan van 48 jaar die aangeeft dat hij last heeft van hoofdpijn. Hij heeft vaak hoofdpijn als hij minder druk heeft van zijn werk, en vooral op de zaterdag.

1. Welke vragen kan je deze man nog stellen?
   
2. Welke niet- medicamenteuze adviezen kun je hiervoor geven?
   
3. Wat kan je deze man uitleggen over hoofdpijn?  

Wat weet jij over menstruatiepijn?

Menstruatiepijn in het kort; 

Pijn vlak voor of tijdens de menstruatie ​

• Stekende, krampende pijn in onderbuik, soms trekt door naar rug en benen ​
  
• Hoofdpijn​
  
• Moeheid​
  
• Prikkelbaarheid​
  
• Pijnlijke borsten ​
  
• Duizeligheid ​
  
• Maagdarmklachten zoals opgeblazen gevoel, misselijkheid en diarree ​
  
• Verdwijnt binnen enkele dagen na start van menstruatie 

Menstruatiepijn in het kort; 

Oorzaken​

• Samentrekken baarmoeder ​
  
• Vaak geen duidelijk aanwijsbare oorzaak; primaire dysmenorroe ​
  
• Soms gevolg van onderliggende oorzaak; koperspiraal, ontsteking, vleesboom of endometriose; secundaire sysmenorroe ​

Primaire dysmenorroe ​

• Meer helft van de vrouwen ​
  
• Pijnlijk eerste 2 dagen ​
  
• Hevigst bij meisjes tussen 14-18 jaar, daarna neemt meestal af​
  
• Klachten treden meestal niet op tijdens het eerste jaar omdat er dan nog geen eisprong is tijdens de cyclus ​
  
• Na krijgen van kinderen of gebruik van de pil nemen de klachten meestal af ​

Secundaire dysmenorroe ​

• Pijn in onderbuik kan voorkomen tijdens andere perioden van de cyclus ​
  
• En verergert tijdens de menstruatie ​
  
• Kan al week voorafgaand aan menstruatie en wordt erger wanneer deze begint ​
  
• Onderliggende oorzaak; ​
  

Koperspiraal (IUD) ​

Ontsteking eileiders ​

Vleesboom ​

Endometriose ​

WHAM - Wie?

• Vrouwen met menstruatiepijn ​
  
• Jonge vrouwen; meestal primaire dysmenorroe ​
  
• Latere leeftijd; zonder noemenswaardige problemen; secundaire dysmenorroe ​

WHAM - Hoelang? 

• Treedt op vlak voor en tijdens de menstruatie ​
  
• Vooral last van pijn en andere klachten 2 weken voorafgaand aan de menstruatie dan waarschijnlijk; PMS ; HA ​
  
• Ter overbrugging een pijnstiller ​

WHAM - Actie?

• NSAID en niet- medicamenteuze maatregelen genomen? ​
  
• Anticonceptiepil en levonorgestrelspiraal en nog pijn?​ -> HA

WHAM - Medicatie?

• Anticonceptiepil of levonorgestrelspiraal ​
  
• Koperspiraal; kan verergeren ​
  
• Medicatie die IA of CI kan geven met NSAID

Wanneer huisarts? ​

• Vermoeden secundaire dysmenorroe ​
  
• Menstruatiepijn ontstaat op oudere leeftijd ​
  
• Pijn die elke maand erger wordt ​
  
• Als de pijn anders aanvoelt dan gewoonlijk ​
  
• Als er naast menstruatiepijn ook andere klachten zijn, zoals hevig en/onregelmatig bloedverlies ​
  
• Als de klant ongerust is ​

Duur zelfbehandeling ​

Als pijn na 1-2 dagen gebruik van NSAID, in voldoende hoge dosering, niet minder wordt ​

Opdracht in tweetallen

Er komt een meisje van 16 jaar in de apotheek en die wil graag iets tegen menstruatiepijn. Ze heeft nog niks geprobeerd en gebruikt ook geen medicatie. Ook wil ze graag weten wat ze zelf nog meer kan doen hiertegen. ​

1. Welke leefregels kan je dit meisje geven? ​
   
2. En welke geneesmiddel adviseer je? Met welk gebruik daarbij? ​
   
3. Stel je voor ze gebruikt wel wat en in dit geval desogestrel 0,075mg. Wat adviseer je dan? ​
   

​

Niet- medicamenteus advies ​

Ter verlichting​

• Rust en ontspanning ​
  
• Pijn uitstraalt naar rug; oefeningen die de onderrug ontspannen ​
  
• Warme kruik op onderrug of buik ​
  
• Warm bad​
  
• Massage van de onderrug ​

Eerste keuzemiddel ​

Diclofenac, ibuprofen, ketoprofen en naproxen​

Denk om IA en CI ​

Tweede keuze 

Paracetamol 

Volgende week 

Lezen hoofdstuk 10 Reumatische aandoeningen 

MBO certificaat spier- gewrichtspijn en kneuzing