SE2 klas 4BB / Th. 3: Ordening Examentraining

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Thema 3 Ordening

4 rijken (grote groepen)

Levenskenmerken

• voortplanten
• groeien
• ontwikkelen
• reageren op prikkels
• bewegen
• voeden
• stofwisseling
• ademhalen
• uitscheiden

De 9 levenskenmerken op een rij

Definitie van een soort

Twee organismen behoren tot dezelfde soort wanneer zij samen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen

Bladgroenkorrels

- planten hebben in alle groene delen bladgroenkorrels

- in de bladgroenkorrels vindt fotosynthese plaats, waarbij zuurstof en glucose wordt gemaakt.

- dieren, schimmels en bacteriën hebben geen bladgroenkorrels

plantaardige cel

bladgroenkorrel

bladgroenkorrels

De vier rijken

Dierlijke cel

• Een dierlijke cel heeft 3 onderdelen:

1. Celmembraan
2. Cytoplasma
3. Celkern

plantencel

 bacteriën

kenmerken:

- eencellig

- zeer klein: enkel met microscoop te zien

- GEEN kernmembraan/kern: 

bacteriën

voortplanting:
- door deling
- snel! veel nieuwe bacteriën in korte tijd!

schimmels

Een eencellige schimmel wordt ook wel gist genoemd.

Een meercellige schimmel bestaat uit lange dunne draden: de schimmeldraden.

          schimmels

voortplanting:

- gisten (eencellig schimmel) planten zich voort door deling

- meercellige schimmels planten zich voort met  sporen; 

dit zijn cellen waaruit een nieuwe schimmel kan ontstaan.

Sporen kunnen aan het einde van schimmeldraden zitten, maar ze kunnen ook ontstaan in een speciaal orgaan: de paddenstoel. Een paddenstoel is dus een schimmel!

bacteriën en schimmels

Sommige bacteriën en schimmels worden gebruikt bij de productie van voedingsmiddelen: 

- bacteriën: yoghurt, zuurkool

- schimmels: kaas, brood, bier en wijn

bacteriën en schimmels

bacteriën en schimmels worden ook gebruikt bij het maken van medicijnen.

Uit penseelschimmels wordt penicilline gemaakt. Penicilline is een antibioticum.

3.2 bacteriën en schimmels

Een antibioticum is een middel dat bacteriën doodt.

Een arts kan antibiotica voorschrijven als je bv. een keelontsteking hebt.

Je moet de kuur wel afmaken. Anders kunnen er nog bacteriën in je lichaam blijven leven. Je kunt dan opnieuw ziek worden.

3.2 bacteriën en schimmels

Bacteriën en schimmels kunnen ook schadelijk zijn:

- voedselbederf

- infecties: ziekteverwekkers (longontsteking, oorontsteking) 

Ze kunnen ons ziek maken

Met een goede hygiëne kan je dit voorkomen.

3.2 bacteriën en schimmels

Ook schimmels kunnen een infectie veroorzaken. Dit noem je een schimmelinfectie. Dit kan je bestrijden met medicijnen.

Bijvoorbeeld voetschimmel/zwemmerseczeem.

Reducenten

Bacteriën en schimmels
ruimen dode organismen

op. --> reducenten

Hierbij komen onmisbare
voedingsstoffen vrij voor 

de planten

3.3 planten 

Een rijk bestaat uit heel veel organismen. Daarom worden de rijken verder ingedeeld in groepen.

Om de planten te ordenen wordt naar de manier van voortplanten gekeken.

het rijk van de planten is ingedeeld in groepen:

- wieren (algen)

- sporenplanten

- zaadplanten

wieren

Eencellige wieren planten zich voort door deling.

Meercellige wieren planten zich voort met sporen.

Boomalg en zeesla zijn voorbeelden van wieren.

sporenplanten

Sporenplanten planten zich niet voort door bloemen, maar door sporen.

De sporen van mossen ontstaan in sporendoosjes die op steeltjes boven de mosplanten uitsteken.

De sporen van varens ontstaan in sporenhoopjes. Deze zitten aan de onderkant van bladeren.

zaadplanten

zaadplanten planten zich voort door middel van zaden.

Zaden ontstaan in bloemen of in kegels.

De groep van de zaadplanten wordt verder ingedeeld in bedektzadigen of naaktzadigen.

zaadplanten

Bedektzadige planten vormen bloemen.

De zaden liggen in vruchten.

zaadplanten

Bij naaktzadige planten liggen de zaden onbedekt ('naakt') tussen de schubben van een kegel.

Inwendig skelet

Uitwendig skelet

Indeling Dierenrijk

7 groepen:

Iedere stam heeft specifieke kenmerken om de dieren in te delen.

Je let op het skelet en de symmetrie

Indeling van geleedpotigen

Geleedpotigen

• Geleedpotige dieren hebben een uitwendig skelet. Dit skelet zit als een pantser.
• Het lichaam van geleedpotige dieren bestaat uit segmenten.
• De poten bestaan uit leden.
• Geleedpotige moeten vervellen om te groeien.

 gewervelden

• inwendig skelet met een wervelkolom

• lichaamstemperatuur

warmbloedig(constant)of  

koudbloedig(niet constant)

3.5 Gewervelden

Een belangrijk kenmerk om een gewervelde in te delen, is de manier van voortplanten.

In de afbeeldingen hiernaast zie je verschillende manieren van voortplanten.

zoogdieren zijn

levendbarend