V3 - De beknopte bijzin

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Grammatica zinsdelen

Hoofdstuk 3 - Grammatica zinsdelen - beknopte bijzinnen

Lesdoel 

Aan het einde van deze les:

• weet je wat een beknopte bijzin is;
• kun je het type en de functie van een beknopte bijzin bepalen. 

Startopdracht: In het zinsdeel tussen de vierkante haken staat geen onderwerp. Wat is het denkbeeldige onderwerp bij dat zinsdeel?
Elsbeth vroeg John [vanavond de was op te hangen].

Startopdracht: In het zinsdeel tussen haakjes staat geen onderwerp. Hoe kun je het verzwegen onderwerp toch vaststellen?
"[Luid scheldend op zijn coach] liep Kaj de kleedkamer uit."

Theorie - deel 1

Enkelvoudige hoofdzin (ow + pv naast elkaar):

De modellen [verlieten] de catwalk.

De modellen [kleedden zich om] voor het volgende onderdeel van de show. 

Nevenschikking: hoofdzin + hoofdzin 

De modellen [verlieten] de catwalk en ze [kleedden zich om] voor het volgende onderdeel van de show.

Theorie - deel 1

2) Onderschikking: hoofdzin+ bijzin:

Nadat ze de catwalk [verlieten], [kleedden] de modellen [zich om] voor het volgende onderdeel van de show.

--> tussen ow & pv komt ander zinsdeel te staan.

--> Een gewone bijzin kun je inkorten tot een beknopte bijzin:

Na de catwalk te hebben verlaten, kleedden de modellen zich om voor het volgende onderdeel van de show.

Theorie - deel 2

• Onderwerp en persoonsvorm ontbreken in een beknopte bijzin.
• Het onderwerp is daarmee ‘verzwegen’: je kunt het verzwegen onderwerp wel afleiden uit de hoofdzin (het is daar het ow, lv of mv).

Dromend over zijn toekomst (bekn. bz.) viel hij in slaap. 

Verzwegen onderwerp = hij

Theorie - deel 3

In plaats van een persoonsvorm bevat de beknopte bijzin een van de volgende zaken:

• een voltooid deelwoord:
  

Aangekomen op het vakantieadres meldde mijn vader zich aan de balie.

• een onvoltooid deelwoord:

Naar huis fietsend bedacht Mark zich, keerde om en reed terug.

•  ‘te + infinitief’:

 Na zijn kast te hebben leeggehaald vond Tim de shirts die hij zocht.

Theorie - deel 4

Beknopte bijzinnen zijn net als gewone bijzinnen binnen de hoofdzin:

- een zinsdeel (zie Grammatica De Brug - zinsdeelzinnen) of

- een zinsdeelstuk, nl. een bijvoeglijke bepaling (Grammatica De Brug - bijvoeglijke bepaling/bijvoeglijke bijzin):

– [​bekn.bz. Af en toe een boek lezen (ow)] is bij de meeste docenten Nederlands verplichte kost.

– Jasper bekende tegenover zijn mentor [​bekn.bz. bij toetsen vaak af te kijken (lv)].

– ​[bekn.bz Denkend aan Holland (bwb)] zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan.

– Haar beslissing [de helft van de medewerkers te ontslaan (bijv. bep.)] bezorgde de manager  achteraf slapeloze nachten.

Loerend op haar prooi sloop de oude leeuwin over de savanne.

1. beknopte bijzin met voltooid deelwoord
2. beknopte bijzin met onvoltooid deelwoord
3. beknopte bijzin met 'te' + infinitief
4. gewone bijzin

Loerend op haar prooi sloop de oude leeuwin over de savanne.

1. ow als beknopte bijzin
2. bwb als beknopte bijzin
3. lv als beknopte bijzin
4. bijv. bep. als beknopte bijzin

Heeft Robin je uitgelegd hoe je snel een fietsband kunt plakken?

1. beknopte bijzin met voltooid deelwoord
2. beknopte bijzin met onvoltooid deelwoord
3. beknopte bijzin met 'te' + infinitief
4. gewone bijzin

De lerares waarschuwde haar leerlingen op tijd aanwezig te zijn.

1. beknopte bijzin met voltooid deelwoord
2. beknopte bijzin met onvoltooid deelwoord
3. beknopte bijzin met 'te' + infinitief
4. gewone bijzin

Vanmiddag beloofde de loodgieter alle kranen te vervangen.

1. beknopte bijzin met voltooid deelwoord
2. beknopte bijzin met onvoltooid deelwoord
3. beknopte bijzin met 'te' + infinitief
4. gewone bijzin

Vanmiddag beloofde de loodgieter alle kranen te vervangen.

1. ow als beknopte bijzin
2. bijv. bep. als beknopte bijzin
3. lv als beknopte bijzin
4. bwb als beknopte bijzin

Opdrachten

Maak van H3 Grammatica zinsdelen:

- opdracht 1 t/m 3 (huiswerk donderdag).

Klaar? Lees in je boek en geef je keuze aan het document in Classroom.

Nederlands

Grammatica/Formuleren H3

Huiswerk en opstarten

H3 Grammatica zinsdelen: opdracht 1 t/m 3

Sla je schrift open en begin alvast aan de startopdracht van H3 Formuleren, blz. 98.

Opdracht 1

Opdracht 1

Neem het eerste en het laatste woord van de (beknopte) bijzin over en zet erachter of er sprake is van een bijzin of van een beknopte bijzin.

1 Toen … uitgerust = bijzin

2 Nog … derby = beknopte bijzin 

3 om … dienen = beknopte bijzin

4 Terwijl … zaten = bijzin

5 In … leren = beknopte bijzin

6 of … worden = bijzin

Opdracht 2

1 –

2 met od

3 met te + inf

4 –

5 met te + inf

6 –

2 

1 Na goed uitgerust te zijn na haar werk ging Caja een uur fitnessen.

4 Lekker in het zonnetje zittend dronken Ronald en Michel een colaatje.

6 Martijn vroeg Irene in de fietsenstalling zijn vriendinnetje te worden.

Opdracht 3

1 Omdat hij zich ergerde aan hun voortdurende gegiechel, stuurde de docent de twee meiden naar de coördinator. Of: Omdat hij geërgerd was door hun voortdurende gegiechel, ... of evt.: Omdat hij was geërgerd, ...

2 Helaas voor haar klasgenoten verbeeldt Maja zich dat ze een goede zangeres is.

3 Beloofde Kathalijne haar moeder zojuist op tijd thuis te komen?

4 Terwijl hij luid schaterde om de door Rex vertelde mop, schonk Johan ons koffie in.

Of: Terwijl hij luid schaterde om de mop die Rex vertelde / verteld had, ...

5 Lopend door de kamers van de woning werden de jonggehuwden steeds enthousiaster over het pand.  Of: Door de kamers van de woning lopend ...

6 Na de zitting zei de rechter de enig juiste beslissing genomen te hebben. Of: ... de enig juiste beslissing te hebben genomen.

Deze les

- Je leert wat een foutieve beknopte bijzin is.

- Je leert hoe je een foutieve beknopte bijzin kunt verbeteren.

Startopdracht: Welke zin was of welke zinnen waren volgens jullie geen correct Nederlands? Goede uitleg (met gebruik begrippen) = zelfstandig verder.

Startopdracht

a [Na een uur in de oven te hebben gestaan (= bwb)] smulden de gasten van de taart.

b De tekendocente droeg haar leerlingen op [om een fantasiedier te tekenen (= lv)].

c Besloot de NS [soep en broodjes uit te delen aan de door de hevige sneeuwval gestrande reizigers (= lv)]?

d Deze ets van Picasso werd [zoekend naar prenten van Van Gogh (= bwb)] ontdekt.

Theorie foutieve beknopte bijzin

Stappenplan:

1. Zoek de hoofdzin en de beknopte bijzin.

2. Wat is het onderwerp van de hoofdzin?

3. Komt dit onderwerp overeen met het verzwegen/denkbeeldige onderwerp van de beknopte bijzin?

Ja  --> de zin is goed

Nee  --> je hebt te maken met een foutieve beknopte bijzin

Foutieve beknopte bijzin

Als het onderwerp in de hoofdzin niet overeenkomt met het denkbeeldige onderwerp in de bijzin, spreken we van een foutieve beknopte bijzin.

Dat gaat bijna alleen fout als zo'n bijzin een bijwoordelijke bepaling bij de hoofdzin is - bij beknopte bijwoordelijke bijzinnen dus - maar die fout is wel veel gemaakt!

Voorbeeld:

• Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder.

[bekn. bijzin. - verzwegen onderwerp: ?]   -  [hoofdzin - onderwerp: de bus]

Hier staat letterlijk: Nadat de bus koffie gedronken had , reed de bus verder.

Hoe verbeter je een foutieve beknopte bijzin?

Daar zijn twee manieren voor:

1. Verander de beknopte bijzin in een gewone bijzin met een persoonsvorm en een onderwerp.
   Nadat wij koffie hadden gedronken, vertrok de bus. 
2. Verander de hoofdzin en vul daar het verzwegen onderwerp van de beknopte bijzin in.

       Na koffie gedronken te hebben, vertrokken wij met de bus.

Wat is het onderwerp van de hoofdzin?
Om vroeg op vakantie te kunnen gaan, vertrok de helikopter van de president al om 7 uur.

Wat is het denkbeeldig onderwerp van de beknopte bijzin?
Om vroeg op vakantie te kunnen gaan, vertrok de helikopter van de president al om 7 uur.

Klopt deze zin? Verbeter indien nodig.
Om vroeg op vakantie te kunnen gaan, vertrok de helikopter van de president al om 7 uur.

Ik snap het!

😒🙁😐🙂😃

Aan de slag

Dat was nummer 1 van opdracht 1. Werk nu verder met opdracht 1, 3 en 4 (huiswerk morgen).

Morgen:

- bespreken we kort het huiswerk na,

- volgt een oefentoets over H1-3 (in te leveren na de vakantie)

- lees je in je leesboek!  

Voor dat laatste:

- vul je het boek van je keuze in in het Classroombestand;

- neem je je boek mee naar de les.

Niks mee en/of gekozen = het 9e uur een mediatheekdate.