9.4 Bloed- en orgaandonatie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

9.4 Bloed- en orgaandonatie

Terugblik

Wat weet je nog van vorige lessen?

Wat zit er in een griep vaccinatie ?

1. Antistoffen
2. Antigenen
3. Vreetcellen
4. Een beetje van het verzwakte virus

1

2

3

4

5

6

7

Een virus of bacterie komt je lichaam binnen

Je wordt ziek

Witte bloedcellen scannen de ziekteverwekker

Je maakt antistoffen tegen de ziekverwekker

Ziekteverwekker deelt zich in het lichaam

Geheugencellen onthouden antigenen ziekteverwekker

Vreetcellen eten de groepjes ziekteverwekkers

Infectieziekten, wat zijn dat?

1. antistoffen die ontstaan als je ziek bent
2. stoffen die je ingespoten krijgt bij een vaccinatie
3. ziekten die erfelijk zijn
4. ziekten waarmee je anderen kunt besmetten

Beschrijf wat antigenen zijn

Ontsteking

1. is een reactie van je lichaam op een infectie
2. is een ziekte die je maar 1 x kunt krijgen
3. is een infectie
4. is een erfelijke ziekte

Wat is de beste omschrijving voor "Immuun"

1. je wordt niet (meer) ziek van een ziekteverwekker dankzij de geheugencellen
2. behoorlijk ziek worden van een ziekte die is binnengedrongen (besmet)
3. een lichaamsvreemde stof die je lichaam binnen komt
4. een spuit krijgen met zwakke ziekteverwekkers waar je antstoffen tegen gaat maken

9.4 Bloed- en orgaandonatie

Leerdoelen

• Je kan beschrijven waardoor bloedgroepen verschillen
• Je kan uitleggen wanneer bloedtransfusie nodig is
• Je kan uitleggen wanneer bloedtransfusie goed gaat
• Je kan uitleggen hoe orgaanafstoting wordt voorkomen na transplantaties.

Begrippen

Bloedtransfusie - bloeddonor - rode bloedcellen - bloedplasma - bloedplaatjes

bloedgroep - Antigeen A - Antigeen B - Antistoffen -Bloedgroepbepaling - Erfelijke eigenschap - Bloedverwantschap

Resusfactor - resusantigeen - resuspositief (Rh+) -  Resusnegatief (Rh-) 

Orgaantransplantatie - orgaandonor - orgaanafstoting - afstotingsremmers

Bloedtransfusie

Wat wordt gebruikt van donorbloed?

• Rode bloedcellen (na ongeluk) 
  
• Bloedplasma (bij brandwonden, ernstige infecties) 
  
• Bloedplaatjes (bij leukemie) 
  

Bloedtransfusie

Bloed wordt gescheiden in 3 delen:

- rode bloedcellen

- bloedplasma (met daarin o.a. antistoffen)

- bloedplaatjes

kijkopdracht

Bekijk de volgende video.

Probeer de volgende vraag te beantwoorden:

Hoe verschillen bloedgroepen van elkaar?

Welke factoren zijn belangrijk voor het ontstaan van bloedgroepen?

Bloedgroepen

Bloedgroep: wordt bepaald door rode bloedcellen

• De antigenen op de bloedcel bepalen de bloedgroep

Er zijn twee indelingen:

AB0-systeem

Rhesus-bloedgroepensysteem

Bloedgroepen

Er zijn 4 bloedgroepen:

• Bloedgroep A
• Bloedgroep B
• Bloedgroep AB
• Bloedgroep O
  

Dus wat zegt jouw bloedgroep?

Bloedgroepen

- Bloedgroep A

- Bloedgroep B

- Bloedgroep AB

- Bloedgroep 0

- Antistoffen

- Antigenen

AB = universele ontvanger

O = universele donor

Vraag 5

antistoffen

Patiënten met leukemie krijgen bloedplaatjes toegediend doordat zij daar een tekort aan hebben.

Het hemoglobinegehalte in het bloed kun je verhogen door een bloedtransfusie met rode bloedcellen.

Bloeddonatie

Je krijgt alleen het antigeen van de donor, dus de rode bloedcel. 

Je krijgt geen antistoffen. 

Jouw antistoffen moeten niet ''passen'' op de antigenen van de donor. 

Bloedtransfusie

Bloedgroepen

Vraag 7 

bloed-groep	antigeen	antistof
A	A	B
B	B	A
AB	AB	geen
O	geen	AB

Vraag 7 

bloed-groep	antigeen	antistof
A	A	B
B	B	A
AB	AB	geen
O	geen	AB

Andere bloedgroepen

Wat zegt de + of - ?

Naast de ABO bloedgroepen, is er ook een Resusfactor.

Onze bloedcellen kunnen ook het Resusantigeen hebben. Je bent dan Rh+.

Wanneer je geen resusantigenen hebt ben je Rh-, dan maak je de antistof: antiresus.

Bloedtransfusie

Ontvanger bloedgroep: A-

Donor bloedgroep: 0-

Ontvanger bloedgroep: AB+

Donor bloedgroep: B-

Ontvanger bloedgroep: A+

Donor bloedgroep: AB-

resusfactor kan gevaarlijk zijn tijdens zwangerschappen

dit kan voorkomen worden door de moeder kunstmatig passief te vaccineren met resus-antistoffen

(dan maakt de moeder zelf geen geheugencellen aan)

Andere orgaandonaties

De  antigenen van de donor op een donororgaan worden door de afweercellen van de ontvanger herkend als lichaamsvreemd.

-->

Afweerreactie en daardoor orgaanafstoting

Orgaanafstoting

Orgaanafstoting wordt veroorzaakt door antigenen van de donor.

De ontvanger van het orgaan, herkent de antigenen als lichaamsvreemd. Daarna begint de afstotingsreactie.

Medicijnen kunnen de afstotingsreactie tegengaan, waardoor het donororgaan blijft leven. 

Aan de slag

Maak de opdrachten van 9.4

Huiswerk 

• Leren H9.4: Bloed- en orgaandonaties
• Maken opdracht 15, 16, 17, 20, 21, 22 (blz. 191-194)