Les 3 - uitleg werkwoorden + kww

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Lesprogramma

- 10 minuten lezen in je leesboek

-  uitleg  koppelwerkwoord 

- zelfstandig aan de slag

10 minuten lezen

Waarom grammatica...?

01:06

Welk werkwoord is het hoofdwerkwoord, oftewel het belangrijkste werkwoord, in de zin?

Hij heeft gesport.

01:36

Wat zijn de hulpwerkwoorden in de zinnen:

1. Ik heb vorige week mijn verjaardag gevierd.

2. Zij wil later clown worden?

1. heb
2. gevierd
3. wil
4. worden

02:21

Wat is het werkwoordelijk gezegde van de zin:

Ik zou dat anders gedaan hebben.

02:27

Welk werkwoord is het zelfstandig werkwoord (hoofdwerkwoord) in de zin:

Ik zou dat anders gedaan hebben.

1. zou
2. gedaan
3. hebben

In het rijtje hiernaast staan zinnetjes die een tweejarige peuter zou kunnen uitspreken.

Een peuter spreekt nog niet zo goed Nederlands, maar er zit wel een duidelijke betekenis in de zinnetjes.

Bedenk wat de uitingen in het hoofd van de peuter kunnen betekenen.

mama lief

papa slapen

popje stout

meloen vies

oma breien

tante zingen

broertje boos

treintje rijden

auto rood

Tommie lachen

hondje blaffen

snoepje lekker

tafel hard

Welke zinnen passen qua betekenis bij 'mama lief'?

Sleep ze naar het groene vlak.

papa slapen

popje stout

meloen vies

Welke zinnen passen qua betekenis bij 'auto rood'? Sleep ze naar het groene vlak.

Tommie lachen

snoepje lekker

hondje blaffen

tafel hard

Welke zinnen passen qua betekenis bij 'oma breien'? Sleep ze naar het groene vlak.

tante zingen

broertje boos

treintje rijden

Nu je deze drie vragen hebt beantwoord en de antwoorden hebt gezien, in welke twee groepen kun je de zinnetjes indelen? (noteer het antwoord in je boekje bij opdr. 15)

Welke van de onderstaande werkwoorden drukken uit dat het onderwerp iets 'is'? Oftewel, welke zijn koppelwerkwoorden?

1. worden
2. lijken
3. fietsen
4. praten

Koppelwerkwoorden

(het onderwerp IS iets)

zijn

worden

blijven

blijken

lijken

schijnen

heten

dunken

voorkomen

(Deze 9 werkwoorden, zijn de enige kww die er zijn. Leer ze uit je hoofd!)

Zelfstandige werkwoorden

(het onderwerp DOET iets)

fietsen

lachen

praten

hangen

kopen

ademen

openen

publiceren

(en zo zijn er nog honderden meer.)

Is het werkwoord in de zin een koppelwerkwoord of zelfstandig werkwoord?


Bewaakte Jan vorige week de schat?

1. koppelwerkwoord
2. zelfstandig werkwoord

Is het werkwoord in de zin een koppelwerkwoord of zelfstandig werkwoord?


Gaat Piet morgen op pad?

1. koppelwerkwoord
2. zelfstandig werkwoord

Is het werkwoord in de zin een koppelwerkwoord of zelfstandig werkwoord?

Mijn buurvrouw wordt morgen 43.

1. koppelwerkwoord
2. zelfstandig werkwoord

Je hebt vorig jaar ook over het hulpwerkwoord geleerd. Welk werkwoord uit onderstaande zin is een hulpwerkwoord?

Jan heeft vanmiddag een vaccin gekregen.

1. heeft
2. gekregen

En wat voor soort werkwoord is 'gekregen' dan?

Jan heeft vanmiddag een vaccin gekregen.

1. hulpwerkwoord
2. koppelwerkwoord
3. zelfstandig werkwoord

Tot zover...

Je hebt dus 3 soorten werkwoorden:
1. koppelwerkwoorden
2. zelfstandige werkwoorden

3. hulpwerkwoorden

Nu volgen er nog een paar tips om het kww en het zww uit elkaar te kunnen houden.

koppelwerkwoord (1/3)

- Je kunt altijd maar één kww of één zww in een zin hebben.

- Een kww kan dus nóóit samen met een zww in een zin staan.

- Als er meerdere ww in de zin staan, dan staat het kww of zww vaak achteraan. Alle overige werkwoorden zijn dan hww.

zijn	blijken (te zijn)	heten
worden	lijken (te zijn)	dunken
blijven	schijnen (te zijn)	voorkomen

koppelwerkwoord (2/3)

Als je twijfelt over of het werkwoord als kww in de zin staat of als zww, kijk dan of je het beoogde kww in de zin kunt vervangen voor alle twee de kww uit hetzelfde rijtje.

Bijv.

1a. Hij is  aardig voor mij geweest.

'geweest' komt van het kww  'zijn'. Om nu zeker te weten of

het een kww is, kijk je of je 'geweest' in de zin kunt vervangen

voor het vdw van 'worden' en 'blijven'. Dan krijg je.

1b. Hij is  aardig voor mij gebleven.

1c. Hij is aardig voor mij geworden.

Dit zijn twee correcte zinnen. 'geweest' is dus een kww.

zijn	blijken (te zijn)	heten
worden	lijken (te zijn)	dunken
blijven	schijnen (te zijn)	voorkomen

koppelwerkwoord (3/3)

Nu doe je hetzelfde maar dan met de zin:

2a. Hij is in Groningen geweest.

2b. Hij is in Groningen geworden.

2c. Hij is in Groningen gebleven.

Zin 2c klopt, maar 2b niet. Als één van de twee niet klopt, dan

is het géén kww. Dan is het belangrijkste ww in de zin een zww.

zijn	blijken (te zijn)	heten
worden	lijken (te zijn)	dunken
blijven	schijnen (te zijn)	voorkomen

Zelf aan de slag!

havo: 

maak in je werkboek opdr. 1 t/m 3 op blz. 39-41

vwo: 

maak opdr. 2 en 3 van blz. 41-43

maak vervolgens opdr. 4 t/m 6 en lees de bijbehorende theorie