5.3 De protestantse reformatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Tijd van ontdekkers en hervormers

De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had

Kenmerkende Aspecten 

21 De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had.

leerdoelen 5.3 

1 Je kunt de kritiek op de Kerk beschrijven en verklaren.

2 Je kunt de oorzaak, de inhoud en de gevolgen van de contrareformatie beschrijven.

3 Je weet welke gevolgen de hervorming had voor de maatschappelijke en politieke situatie in Europa.

De Kerk rond 1500

Aan het einde  van de ME had de Kerk veel macht over de bevolking en de politiek.
Mensen die zich aan de macht van de Kerk probeerden te onttrekken werden ketters genoemd. Zij worden vervolgd door de inquisitie.
De Paus was de leider van de christelijke Kerk, en werd gezien als de plaatsvervanger van Jezus op aarde.

Naast religieuze macht had de Kerk ook wereldlijke macht, ze vochten oorlogen uit en hadden de leefstijl van koningen en rijke adel.

De Kerk rond 1500 - kritiek groeit

• De paus had opdracht gegeven tot de bouw van de nieuwe Sint Pieter in Rome. Deze kerk werd gefinancierd door middel van aflaten.
  
• De leefwijze van de paus en hoge geestelijken stond ver af van de soberheid die de Kerk verkondigde en dit leidde dan ook tot kritek op de Kerk.

Middeleeuwse Sint- Pieter

Huidige Sint- Pieter

humanisme

De humanisten = wetenschappers die de mens weer in het middenpunt  plaatsten. Het waren zelfstandige, kritische denkers die probeerden op een rationele  manier de samenleving beter te maken. 

• Daarbij bestudeerden de humanisten allerlei teksten uit de klassieke oudheid. 
• Een van de belangrijkste humanisten was Erasmus.

Desiderius Erasmus

God en het geloof moeten niet centraal staan maar de mens zelf. Erasmus vond dat er in de kerk dingen gebeurden die niet goed waren. Hij hoopte dat de Kerk dit door zijn kritiek zélf ging aanpakken.

Erasmus

Erasmus schreef meerdere boeken, waaronder het boek Lof der zotheid

De belangrijkste punten uit dit  boek:

• De Kerk zou moet handelen zoals in de Bijbel staat 
• De geestelijkheid zou sober moeten leven, net zoals Jezus. Maar dat gebeurt lang niet altijd!

Erasmus

• De humanisten doen steeds meer onderzoek naar klassieke geschriften, waaronder ook de Bijbel. 
• Erasmus vergelijkt de pas ontdekte oudere Griekse versie van het Nieuwe Testament met de Latijnse vertaling die de Kerk gebruikt (=Vulgaat). 
• Er blijken veel (vertaal)fouten in de nieuwere versie te zitten.
  

hervormers 

Maar Erasmus is niet de enige met commentaar.

De Reformatie

Reformatie is een ander woord voor scheiding in de kerk (opnieuw formeren). 

De protestantse Reformatie was het zestiende-eeuwse schisma binnen het westerse christendom, dat ingezet werd door Maarten Luther, Johannes Calvijn en andere vroege protestanten. Het startpunt wordt traditioneel in 1517 gesitueerd toen Maarten Luther volgens het verhaal zijn 95 stellingen ophing aan de deur van de Slotkerk te Wittenberg. 

Luther: van hervorming naar splitsing

• De Duitse monik Maarten Luther had grote kritiek op de Kerk. Met 95 stellingen ondersteunde hij deze kritiek.
• Veel stellingen gingen over de aflaathandel, de luxe levenstijl van de geestelijken, verkoop van kerkelijke ambten en de geringe geloofskennis bij priesters.
• Dankzij de uitvinding van de drukpers konden de ideeën van Luther snel worden verspreid.
• Luther wilde met deze hervorming of reformatie  de fouten van de katholieke Kerk rechtzetten.

Luther: van hervorming naar splitsing

• Luther was ervan overtuigd dat een gelovige genoeg had aan de Bijbel, dit was immers het woord van God.
• Priesters en andere geestelijken waren dus niet nodig.
• Luther wilde dat tijdens de kerkdiensten de volkstaal werd gebruikt (ipv Latijn).
• Luther vertaalde de Bijbel in het Duits.
• De paus bestreed Luthers ideeën en deed hem in de Kerkelijke Ban. Luther was hiermee uit de Kerk gestoten.

Maarten Luther

Afaltenhandel

Luther: van hervorming naar splitsing

• Keizer Karel V deed Luther in de rijksban, omdat hij bang was voor godsdienstoorlogen. Hij zag deze als een bedreiging van de eenheid in zijn rijk.
• Deze rijksban hield in dat Luther vogelvrij werd verklaard.
• Luther en zijn aanhangers starten daarom kerkgenootschappen. Hierbij kregen ze steun van verschillende Duitse keurvorsten.
• Wat begon als een hervorming eindigde als een kerksplitsing.

Gevolgen Reformatie 

• In het Heilige Roomsche Rijk (huidige DL) braken godsdienstoorlogen uit tussen de protestanten en de katholieken. Deze oorlogen eindigen in 1555 met de Vrede van Augsburg (voortaan wiens gebied, wiens gebed)
• De Rooms-Katholieke Kerk start de contrareformatie met als doelen het bestrijden van de protestanten en het verbeteren van de misstanden binnen de Kerk

Calvijn

• In Frankrijk en Nederland kreeg een andere hervormer veel aanhangers, Calvijn. 
• Ook hij beschouwt de Bijbel als enige bron voor het geloof en de katholieke kerk wijkt daar op veel punten van af. 
• Er zijn twee grote verschillen tussen de ideeën van Luther en Calvijn. 
  

Luther vs Calvijn 

• Luther is van mening dat een goed leven en oprecht geloven je naar de Hemel bracht. Volgens Calvijn is bij de geboorte al bepaald of je naar de Hemel/Hel gaat. (=predestinatie)
• Luther is van mening dat de vorst het geloof van zijn onderdanen bepaalt, het volk mag daar niet tegen in opstand komen. Volgens Calvijn bepaalt een gelovige zijn eigen geloof. Als de vorst niet volgens de Bijbel handelt, mag het volk in opstand komen

Zelf verder 

lees §5.3 

maak opdr. 1, 2 en 3

examenvraag oefenen 

volgende slide 

2 vragen 

In 1562 werd de eerste druk uitgegeven van de protestantse
'deux-aesbijbel'. Deze Nederlandstalige bijbel werd gedrukt in Emden, in
Noord-Duitsland. Dat de bijbel in Emden kon worden gedrukt, was het gevolg van de
afspraak over de godsdienstpolitiek uit 1555 die Karel V maakte met de Duitse vorsten.
Noem deze afspraak en geef aan waardoor het drukken van deze bijbel
daardoor wel mogelijk werd in Emden, maar niet in de Nederlanden. (3p)

Een bewering: De afspraak 'cuius regio eius religio' uit de Vrede van Augsburg maakte
duidelijk dat het beleid van keizer Karel V in het Duitse rijk mislukt was.
Licht deze bewering toe door aan te geven:
 wat de godsdienstpolitiek van Karel V inhield en
 wat de afspraak uit de Vrede van Augsburg inhield en
 waardoor deze afspraak voor Karel V betekende dat zijn beleid mislukt was