voorbereidingsles bezoek kamp Westerbork

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Een bezoek aan kamp Westerbork

Praktische voorbereidingsles

2 November ga je met je klas naar kamp Westerbork. Wat weet je al over dit kamp?

Groep 1 & 2

08:25 - Starten in de mentorgroep

08:45 - vertrek

Groep 3 & 4

08:25 - Starten in de mentorgroep

08:45 - vertrek

Als je naar kamp Westerbork gaat, dan bezoek je twee plekken die drie kilometer uit elkaar liggen.

Hoe zit dat nu precies?

Herinneringscentrum

In het Herinneringscentrum vind je de tentoonstellingen, filmzalen en  een museumcafé. Het museum werd in 1983 geopend. Een bezoek met je klas start meestal hier.

Kampterrein

Het kampterrein is de plek waar kamp Westerbork heeft gestaan. Het ligt op 2,7 kilometer van het herinneringscentrum. Na het bezoek aan het museum wandel je door het bos naar het kampterrein. 

Storingsvrije zone?

Op het kampterrein wordt met radiotelescopen onderzoek gedaan in de ruimte. De omgeving van het kampterrein is daarom storingsvrij. Je mag er niet met je auto of bus naar toe. Om op het kampterrein te komen moet je daarom een wandeling maken. Ook mag je je telefoon niet gebruiken. 

Je gaat de tentoonstelling over de geschiedenis van kamp Westerbork bekijken. 

In de filmzaal hoor je meer over de gevangenen van kamp Westerbork en kijk je een film.

Museum

Wist je dat?

Wist je dat het museum pas in 1983 is geopend. Dat was bijna 40 jaar na de oorlog. In de periode daarvoor was er weinig aandacht voor de oorlog. De meeste mensen hadden het zelf meegemaakt en wilden er niet aan herinnerd worden.

Wist je dat?

Wist je dat er in 1967 bij het kampterrein 14 telescopen van de Radiosterrenwacht zijn geplaatst. Daarmee wordt onderzoek gedaan in het heelal. Het museum kon daarom niet dichter bij het kampterrein worden gebouwd.

In de tentoonstelling staan de mensen die in het kamp gevangen zaten centraal: hun persoonlijke verhalen.

Leo

Leo Meijer was 7 toen hij in kamp Westerbork terechtkwam. Omdat zijn vader er in het ziekenhuis werkte, kon Leo bijna 2 jaar in het kamp blijven. Toen hij 9 jaar was werd hij weggevoerd en vermoord in Auschwitz.

Eva

Eva Beem zat met haar broertje Bram twee jaar ondergedoken in Ermelo. Ze werden verraden. In kamp Westerbork woonde ze bijna een maand in het weeshuis. Daarna moest ze naar Auschwitz. Eva was 11 jaar toen ze werd vermoord.

Iwan

Iwan de Vries moest toen hij 7 was vluchten uit Duitsland. Hij woonde in een gastgezin in Groningen. Als elfjarige kwam hij in kamp Westerbork waar hij nog een brief schreef aan zijn  vriendje. Iwan moest op transport en werd drie dagen voor zijn dertiende verjaardag vermoord.

Renate

Renate Borchert was maar heel kort in kamp Westerbork. Ze werd er na aankomst ingeschreven en ging direct weer naar de trein. Op 15 juli 1942 vertrok ze met het eerste transport uit kamp Westerbork naar Auschwitz. Kort na aankomst is ze daar vermoord. Ze was 17 jaar.

Lotte

Lotte Blein was nog maar drie toen ze in kamp Westerbork terechtkwam. Haar vader moest helpen bij de aanleg van de spoorlijn. In 1943 moest Lotte met haar ouders naar Sobibor. Daar werd ze direct na aankomst vermoord. Haar kinderserviesje wordt bewaard in het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

Zijn er vanuit jouw woonplaats ook Joden weggevoerd tijdens de oorlog? Wat weet je daarover?

plattegrond

Tijdens de oorlog was kamp Westerbork een kamp met meer dan 100 gebouwen. Op de foto zie je hoe volgebouwd het kamp was. Klik ook op de plattegrond. Gemiddeld waren er ongeveer 8.000 mensen in het kamp en soms wel 15.000. 

Dat daar nu maar weinig van over is, zie je in de beelden op de volgende slide.

De familie Stern uit Assen

En dan is daar ook nog het verhaal van een andere Joodse familie Stern, dat van een bloeiend modehuis in de Drentse hoofdstad. Hun lot is exemplarisch voor de hele shoah: eerst de anti-Joodse maatregelen die leidden tot onteigening van hun bezittingen, daarna het vertrek naar werkkampen (onder andere in Vledder) en Westerbork.

Vader en moeder Stern zijn ernstig ziek. Daarom worden beiden tot april 1943 opgenomen in ziekenhuizen in Assen en Groningen. Ze corresponderen veel met elkaar, met hun drie dochters Hetty, Jenny en Leny, en met anderen, Meer dan tachtig brieven blijven bewaard. Zij vormen de hoofdmoot van dit boek. Verschillende zijn geschreven vanuit de werkkampen en vanuit Westerbork; bijna alle brieven werden ongecensureerd verstuurd.

Het echtpaar Stern en hun zevenjarig dochtertje Leny worden op 20 april 1943, de verjaardag van Hitler, op transport gesteld naar vernietigingskamp Sobibor, waar ze na drie lange en bange dagen vol onzekerheid worden vergast. Van de 1166 mensen van dat transport overleeft niemand de oorlog. De andere dochters, Hetty en Jenny, duiken onder. Jenny ontsnapt als één van de weinigen uit Kamp Westerbork. Haar verhaal is de rode draad in het boek ‘Het mankeert ons aan een goed adres’ van journalist Niek van der Oord uit Noordwolde, zoon van Jenny Stern. 

Stéphanie heeft een gastles gegeven over haar oma Jenny Stern en haar familie. Wat weet je daar nog van?

Tussen de vele gebouwen op het kampterrein was een open plek: de appèlplaats. Hier werden de gevangenen geteld, maar soms werd er ook gevoetbald. 

Nu vind je op deze plaats de 102.000 stenen. In de vorm van de kaart van Nederland staan 102.000 stenen voor alle mensen die werden gedeporteerd en niet terugkwamen.

In 1992 zijn De 102.000 stenen onthuld. Initiatiefnemer was oud-gevangene Louis de Wijze. Met andere overlevenden startte hij een actie. Hiernaast zie je de oproep.

Bekijk de oproep en het filmfragment op de volgende slide en beantwoord dan de vraag. 

In Auschwitz wist Louis dat zijn familie en de meeste
anderen de oorlog niet zouden overleven. Waarom
zouden voor hem als overlevende de 102.000 stenen
zo belangrijk zijn geweest?

Wat kun je nog meer zien op het kampterrein?

Verhogingen en prikkeldraad

In 1992 is het kampterrein opnieuw ingericht. Op 17 plekken waar barakken waren is een verhoging gemaakt die net zo groot is als de barak toen. Let op: toen waren er meer dan 100 barakken!
Ook is op een aantal plekken het prikkeldraad weer aangebracht, de kampgracht uitgegraven en is er een nagemaakte wachttoren geplaatst.

treinwagons

Sinds 2015 staan er op het kampterrein twee goederenwagons. Ze zijn van hetzelfde type als de wagons die toen werden gebruikt. Vanuit de wagons hoor je 'de gesproken namen'. Per transport worden alle namen en leeftijden van de mensen die werden weggevoerd opgenoemd

barak 56

Barak 56 is net als de andere barakken na de oorlog weggehaald. Sinds 2014 staat er weer een stuk van deze bewaard gebleven barak op het kampterrein. Zo kunnen bezoekers zien hoe de barakken er ongeveer uitzagen.

videoschermen

In 1944 is er in opdracht van de kampcommandant gefilmd in kamp Westerbork. Sinds 2021 zijn fragmenten van deze film te zien op het kampterrein. De videoschermen staan op de plek waar toen is gefilmd.

Bedenk alvast een vraag die je
zou willen stellen tijdens de
rondleiding.