Zinsontleding vwo

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Wat heb je nodig?

Pen en papier

Doelen van deze les:

Ik kan de volgende zinsdelen benoemen:

• Persoonsvorm
• Werkwoordelijk gezegde
• Onderwerp
• Lijdend voorwerp
• Meewerkend voorwerp
• Bijwoordelijke bepaling 

Terugblik:

1. Persoonsvorm -> tijdsproef of getalproef

2. Zinsdelen maken

3. Werkwoordelijk gezegde -> alle ww in de zin

4. Onderwerp -> wie/wat + wwg

5. Lijdend voorwerp -> wie/wat + wwg + o

6. Meewerkend voorwerp -> aan(voor) wie + wwg + o + lv

7. Bijwoordelijke bepaling -> Alle zinsdelen die over blijven

Benoem de zinsdelen

Wanneer geef je mij dat boek terug?

Pv -> vraagproef of getalproef

Wwg -> alle ww

O -> Wie/wat + wwg

Lv-> Wie/wat + wwg + O

Mv -> Aan/voor wie + wwg + O + lv +

Bwb -> alle zinsdelen die over blijven

Benoem de zinsdelen

Wanneer / geef / je / mij / dat boek / terug?

Pv -> geef terug

Wwg -> geef terug

O -> je

Lv -> dat boek

Mv -> mij

Bwb -> wanneer

Persoonsvorm(pv):

De persoonsvorm is:

• een vorm van het werkwoord.
• kan in enkelvoud of meervoud staan.
• kan van tijd veranderen.
• geeft aan wat iets of iemand doet of ondergaat.
• Bestaat meestal uit 1 woord, maar een samengesteld werkwoord kan gescheiden worden.

Persoonsvorm(pv):

De boom valt met een doffe klap om.

Door ziekte valt de geschiedenisles vandaag uit.

Werkwoordelijk gezegde(wg)

Soms staan er meerdere werkwoorden in een zin, al deze werkwoorden samen vormen het werkwoordelijk gezegde.

Onderweg naar school zag ik Dylan lopen.

Staat er te of aan het  vóór het infinitief, dan hoort dit bij het werkwoordelijk gezegde.

Werkwoordelijk gezegde(wg)

Zij is hard aan het leren voor zijn toets.

De docent is de toetsen aan het nakijken.

De jongens zitten bij de vijver te vissen.

Onderwerp(o)

Het onderwerp:

• zegt wie of wat de handeling in de zin uitvoert.
• is gerelateerd aan de persoonsvorm: 

Ik ga naar school.

Wij gaan naar school.

Let op! Een zin in de gebiedende wijs heeft geen onderwerp.

Onderwerp(o)

Zet onmiddellijk de muziek uit!

Laat die vieze schoenen buiten staan!

Wil je het lijdend voorwerp vinden, plaats je als hulp je in de zin.

Lijdend voorwerp(lv)

• begint nooit met een voorzetsel!
• Zinsdelen met hoeveelheden zijn nooit een lijdend voorwerp (maten, gewichten, afstanden).
• Staat niet in elke zin.

Wij willen vanmiddag naar de dierentuin.

Hij heeft 10 kilometer hardgelopen. 

Meewerkend voorwerp(mv)

• Werkt mee met onderwerp, werkwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp.
• Je vindt het door te vragen: aan/voor wie + wwg + o + lv?
• Net als het lv is er niet altijd een meewerkend voorwerp.
• Meestal kan je aan of voor voor het meewerkend voorwerp plaatsen of weglaten. 

Bijwoordelijke bepaling(bwb)

• Zegt iets over het werkwoordelijk gezegde of over de hele zin.
• Geeft vaak antwoord op vragen als: wanneer, waar, hoe, hoeveel, hoelang, waarom, waarheen, waardoor, waarmee, waarvandaan.
• Er kunnen meerdere bijwoordelijke bepalingen in een zin staan.

Benoem de zinsdelen

Hij heeft zijn klas gisteren een boeiende presentatie gegeven.

Pv -> vraagproef

Wwg -> alle ww 

O -> Wie/wat + wwg

Lv-> Wie/wat + wwg + O

Mv -> Aan/voor wie + wwg + O + lv + 

Bwb -> alle zinsdelen die over blijven

Benoem de zinsdelen

Hij/heeft/zijn klas/gisteren/een boeiende presentatie/gegeven.

Pv -> Heeft

Wwg -> Heeft gegeven

O -> Hij

Lv-> Een boeiende presentatie

Mv -> Aan zijn klas

Bwb -> Gisteren

Benoem de zinsdelen

De bezoekers van het museum parkeren hun auto voor mijn deur.

De deelnemers van de hardloopwedstrijd zijn door de hitte bevangen.

Een elektrische step kan je tijdens een regenbui niet gebruiken.

De supporters moedigen hun favoriete club aan met luid gejuich.

Ik heb jou laatst een nieuw schrift gegeven.

De hond geeft zijn baasje een lik over zijn gezicht.

Ga daar onmiddellijk weg!

Bijwoordelijke bepaling(bwb)

Ontleed de zin eerst via het stappenplan. De zinsdelen die overblijven zijn meestal de bijwoordelijke bepaling.

Een bijwoordelijke bepaling die uit een aantal woorden bestaat begint vaak met een voorzetsel.

Ook zinsdelen die geen vraag beantwoorden kunnen een bwb zijn.

Bijwoordelijke bepaling(bwb)

Ik / heb / mijn zus / vorige week / een duur cadeau / gegeven.

Bijwoordelijke bepaling(bwb)

Ik / heb / mijn zus / vorige week / een duur cadeau / gegeven.

o / p+w /  mv           /                           / lv                                 / wwg

Bijwoordelijke bepaling(bwb)

Morgen / ga / ik / met de trein / naar Amsterdam.

Bijwoordelijke bepaling(bwb)

Morgen / ga / ik / met de trein / naar Amsterdam.

bwb        /p+w/o/ bwb                   / bwb

Stappenplan:

1. Persoonsvorm -> tijdsproef

2. Zinsdelen maken

3. Werkwoordelijk gezegde -> alle ww in de zin

4. Onderwerp -> wie/wat + wwg

5. Lijdend voorwerp -> wie/wat + wwg + o

6. Meewerkend voorwerp -> aan(voor) wie + wwg + o + lv

Meewerkend voorwerp

Stel de vraag:

Aan(voor) wie + wwg + o + lv?

Ik / heb / mijn zus / een duur cadeau / gegeven.

Dus: aan wie heb ik een duur cadeau gegeven? 

Meewerkend voorwerp

1. De agent geeft de overtreder een fikse boete.

2. Meneer De Vries heeft de hardwerkende leerling een compliment gegeven.

3. De kleinkinderen hebben hun lieve oma een prachtige bos bloemen gegeven.

Meewerkend voorwerp(mv)

Meestal kan je aan of voor  voor het meewerkend voorwerp plaatsen of weglaten. 

Aan wie heb ik een duur cadeau gegeven? (Aan) mijn zus.

Ik / heb / (aan) mijn zus / een duur cadeau / gegeven.

Redekundig ontleden

Bepalen uit welke zinsdelen een zin bestaat.

Je begint altijd met de persoonsvorm.

Je werkt altijd in een vaste volgorde.

Persoonsvorm(pv):

Drie manieren om de persoonsvorm te vinden:

Tijdproef

Getalproef

Vraagzin

Zinsdelen

• Zinsdelen zijn 1 of meer woorden die bij elkaar horen.
• Zoek altijd eerst de pv en onderstreep deze.
• Verdeel de zin in zinsdelen door er streepjes tussen te zetten. Je begint dus bij de pv.

Zinsdelen 

• Je vindt de verschillende zinsdelen door de zin van volgorde te veranderen, zonder de betekenis te veranderen.
• De pv blijft altijd op zijn plaats.
• Welke woorden kan je voor de pv plaatsen? Die woorden vormen samen een zinsdeel. Een zinsdeel kan ook uit 1 woord bestaan.

Werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in de zin.

Ik heb gisteravond naar mijn favoriete serie gekeken.

De gemene dief wil de gestolen artikelen niet teruggeven.

Onderwerp(o)

Het onderwerp vind je door te vragen wie of wat + wg.

Mijn buurman gaat op vakantie naar Texel.

Pv = gaat

Wg = gaat

Wie/wat gaat? Mijn buurman.
 

Onderwerp(o)

Let op! Een zin in de gebiedende wijs heeft geen onderwerp.

Maken

Hoofdstuk 1.7 opdracht 2, 8, 9, 10 en 12

Reader grammatica oefening 3(blz. 7/8), 5, 6 (vanaf blz. 11)

Terugblik lijdend voorwerp

Pjotr / heeft / de band van zijn fiets / geplakt.

De hond / heeft / zijn baasje / gebeten.

Wie/wat heeft Pjotr geplakt? De band van zijn fiets.

Wie/wat heeft de hond gebeten? Zijn baasje.

Dus stel de vraag: wie/wat + wwg + o?

Stappenplan:

1. Persoonsvorm -> tijdsproef

2. Zinsdelen maken

3. Werkwoordelijk gezegde -> alle ww in de zin

4. Onderwerp -> wie/wat + wwg

Lijdend voorwerp

Wie/wat + wwg + o?

Terugblik:

1. Persoonsvorm -> tijdsproef

2. Zinsdelen maken

3. Werkwoordelijk gezegde -> alle ww in de zin

4. Onderwerp -> wie/wat + wwg

5. Lijdend voorwerp -> wie/wat + wwg + o

Terugblik:

1. Persoonsvorm -> tijdsproef

2. Zinsdelen maken

3. Werkwoordelijk gezegde -> pv + alle ww in de zin

4. Onderwerp -> wie/wat + wwg?

5. Lijdend voorwerp -> wie/wat + wwg + o?

6. Meewerkend voorwerp -> aan(voor) wie + wwg + o + lv

Meewerkend voorwerp(mv)

• Werkt mee met onderwerp, werkwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp.
• Je vindt het door te vragen: aan/voor wie + wwg + o + lv?
• Net als het lv is er niet altijd een meewerkend voorwerp