1. 1 Een nieuwe grondwet T4 2024

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Historisch Overzicht 

vanaf 1848

Nederland van 1848 tot 1914

1. Een nieuwe grondwet

Deelvraag 1.1

Aan het eind van deze les weet je : Welke gevolgen had de grondwet van 1848 voor het bestuur van Nederland?

Grondwet: Belangrijkste wet van een land waarin staat hoe het land wordt bestuurd en wat de rechten van de inwoners zijn

1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

• Napoleon verslagen bij Waterloo

• Zoon van prins Willem V wordt koning Willem I

• Nederland krijgt een grondwet en een tweekamerstelsel

• Verenigd Koninkrijk der Nederlanden: Nederland, België en Luxemburg

Willem I

In 1815 werd Nederland een koninkrijk.

Koning Willem I had de macht

Willem II  (1840)

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen

• Regeert, min of meer, als absolute vorst

• Moet niets weten van democratie

Revolutiejaar 1848

• Onrust in veel landen, volk wil meer inspraak
• Koning Willem II in een nacht van   mening veranderd.
• Thorbecke mag een nieuwe   grondwet maken.
• In deze grondwet verliest de   koning zijn macht.

Gevolgen 

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (dus ook voor de daden van de koning)
  

NL werd een parlementaire democratie

De grondwet van 1848 maakt Nederland een parlementaire democratie. 

-> Het parlement wordt gekozen door de burgers en heeft grote invloed op het bestuur. 

Censuskiesrecht

De grondwet van 1848 gaf het volk inspraak in het parlement d.m.v. verkiezingen.

Maar....

Je mocht alleen stemmen als je een man boven de 25 jaar was en voldoende belasting betaalde (censuskiesrecht)

De macht is opgedeeld in Nederland (verdeelde macht)

De macht is sinds 1848 verdeeld over 3 groepen:
- De wetgevende macht: parlement
- De uitvoerende macht: regering
- De rechterlijke macht: rechters

Je kunt maar bij één macht tegelijk horen.

§Bron 5 blz. 15

Verdeelde macht

Het parlement heeft niet alle macht. 

De macht is in ons land namelijk in drie stukken opgedeeld

• Wetgevende macht (parlement)
• Uitvoerende macht (regering)
• Rechterlijke macht (rechters)

Je kan maar bij één  macht tegelijk horen!

Aan de slag

 Klassikaal:  1, 2, 4, 5 en 6

Zelf: opdr 3

Nabespreken opdr 3

 

Klassieke grondrechten

• De overheid mocht niet te machtig worden
• Burgers krijgen bescherming door klassieke grondrechten:

     - Vrijheid van godsdienst

     - Vrijheid van meningsuiting

     - Vrijheid van vereniging/vergadering  

     - Vrijheid van drukpers

     - Vrijheid van onderwijs

De Tweede Kamer

• 150 zetels. De verkiezingen bepalen hoeveel zetels (stoelen) een partij krijgt
• Om beslissingen te nemen moet er een meerderheid voor een wetsvoorstel stemmen (de helft + 1)
• Daarom moeten partijen samenwerken: de coalitiepartijen
• Zij leveren ministers voor de regering.
• De partijen die niet in de regering zitten zijn oppositiepartijen

Coalitie en oppositie

Coalitie en oppositie

Aan de slag

 Klassikaal:  7, 8 en 9

 

De taken van het parlement

(1e en 2e kamer)

1. Maken en goedkeuren van wetten

   recht van initiatief  (wetsvoorstel indienen)   (alleen 2e)

   recht van amendement  (wijzigen) (alleen 2e)

2. controleren van de regering

    recht van budget ( wat doet de minister met het geld, uitleg)

    recht van interpellatie  (om informatie vragen bij minister)

    recht van enquete (onderzoek laten doen naar ..)

Koning Willem III

1849 - 1890

De Luxemburgse Kwestie 1867

• Willem III was ook nog groothertog van Luxemburg. Luxemburg was onderdeel van de Duitse Bond (en dus niet van NL!)
• WIllem III wilde Luxemburg aan Frankrijk verkopen, zodat de Duitse Bond minder sterk zou zijn.
• De Duitse bond  hoort dit en wil oorlog. Overleg en een oplossing: Luxemburg werd onafhankelijk.

Gevolg van de Luxemburgse Kwestie 1867

• Het parlement was niet ingelicht door de ministers. Het parlement vertrouwde de regering niet langer en wilde dat zij af zouden treden.
  
• De regering weigerde en werden gesteund door de koning. De koning was onschendbaar. Maar de regering moest wel aftreden omdat het parlement geen financiële steun meer gaf

VÓÓR 1848

VANAF 1848

Koning heeft alle macht

Ministeriële verantwoordelijkheid

Constitutionele monarchie

Parlementaire democratie

Koning is onschendbaar 

Wat is 'censuskiesrecht'?

1. Alleen rijke mannen en vrouwen hadden kiesrecht
2. Alleen de koning bepaalde wie mocht stemmen
3. Alleen de adel en kooplieden mochten stemmen
4. Alleen rijke mannen hadden kiesrecht

Hoe reageerde Koning Willem II op de opstanden?

1. Niet, hij dacht dat het wel over zou gaan.
2. Hij liet de grondwet herzien
3. Hij zorgde voor lagere voedselprijzen
4. Hij ging met de regering in gesprek

In 1848 heeft Thorbecke de grondwet geschreven.

Thorbecke was :

1. Liberaal
2. Conservatief
3. Confessioneel
4. Socialist

Waarom was de Luxemburgse kwestie belangrijk

1. De koning maakte hiermee duidelijk dat hij de baas was
2. De regering maakte hiermee duidelijk dat zij de baas was
3. Nederland maakte duidelijk dat zij de baas waren over Luxemburg
4. Het parlement maakte duidelijk dat zij de baas was

Recht van interpellatie

Recht van initiatief

Recht van enquete

Parlement mag een groot onderzoek doen

Ministers en Kamerleden mogen wetsvoorstellen indienen

Een minister om informatie vragen of vragen stellen.

In welk jaar kreeg Nederland een nieuwe grondwet?

1. 1840
2. 1848
3. 1850
4. 1858

Aan de slag

Maak 1.1

Volgende week dinsdag teken ik dit af