Herhaling KA28 + KA29

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Herhaling

Herhaling

Welkom

Spullen op tafel

Laptop-lesson-up!

Horen de uitspraken van absolute vorsten of verlichte denkers?

Absolute vorsten

Verlichte denkers

Als bestuurders slecht besturen, moeten ze vervangen worden

Elke staat moet een grondwet hebben

De macht moet verdeeld zijn tussen de regering, het parlement en de rechters

Een koning hoeft zijn besluiten niet uit te leggen

Iedereen moet zich aan de wet houden

Mensen hebben mensenrechten

Koningen hebben hun macht van het volk gekregen

Koningen hebben hun macht van God gekregen

KA 28 voortbestaan van het ancien regime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven

KA29 uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekolonien en de daarmee verbonden trans-atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Terugblik/oefening

Geef aan welke twee uitgangspunten van de verlichting in deze tekst terugkomen.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Terugblik

1. Rationeel optimisme: Mensen kunnen van hun gezonde

verstand gebruikmaken als men hun dat leert, ook al

kunnen ze dat nog niet. Kant zegt namelijk dat de mens wel

genoeg verstand heeft, maar dat hij nooit geleerd heeft dat

te gebruiken. Het volk kan zichzelf dus wel verlichten.

2. Vrijheid: Om rationeel te kunnen nadenken is vrijheid

nodig, want, zoals Kant zegt, zijn er allerlei instanties die

mensen dwingen iets te doen zonder na te denken. Daarna

zegt hij ook dat mensen pas verlicht kunnen worden als men

hen maar voldoende vrijheid geeft.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Op zoek naar een nieuw evenwicht

• Ancien Regime: oude bestuur niet meer houdbaar-->einde bij Franse Revolutie

• 2e helft 18e eeuw--> absoluut vorsten in heel Europa in de ban van de verlichte filosofen.

• Politiek: hoe wordt samenleving bestuurd?

• Sociaal: hoe zijn de verhoudingen in de bevolking?

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

De verlichtingsfilosoof Voltaire hield briefcontact met verschillende verlichte vorsten

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Verlicht absolutisme

• Wat is dan het beste bestuur?
• Nieuwe balans zoeken tussen vorst en onderdanen.
  

• Droit divin - achterhaald idee
• Meer godsdienstvrijheid
• Meer aandacht welzijn bevolking

• Voor het volk, niet door het volk! 

• Verlicht absolutisme--> vorst(despoot) nog altijd beste leider voor volk.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Uitspraak Frederik de Grote van Pruisen

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Hervormingsgezinde alleenheerser

Catharina de Grote (Rusland)

• Absolute vorstin
• Streefde ernaar Rusland op culturele kaart te zetten:
• Stimuleerde boekdrukken + inkoop kunst.

• Investeerde ook in Russische volk:
  

• meer onderwijs, oprichting universiteit
• gezondheid - vaccinatie tegen pokken

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Hervormingsgezinde alleenheerser

• Speelde haar rol slim. 

• Feodalisme bleef bestaan (Adel moest ook tevreden worden gehouden)
• Lijfeigenschap bleef bestaan
• Maatregelen die niet (in haar voordeel) werkten draaide ze gelijk terug.

• Verlichting was leuk, maar moest wel haar dienen!

• Volk nul invloed.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

het verlicht absolutisme

Tijdvak 7.

Tijd van pruiken en revoluties, de verlichting, van 1700-1800

KA 29. Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

De Leusden 

Het slavenschip de Leusden was eind 1737 met 700 Afrikaanse gevangenen van het Afrikaanse slavenfort Elmina onderweg naar de slavenkolonie Suriname. Op Nieuwjaarsdag 1738 kwam het schip in zwaar weer terecht en sloeg stuk op een zandbank, vlak voor de monding van de Marowijnerivier. Er waren toen nog 680 gevangen aan boord, 20 mensen waren onderweg al overleden. Uit angst dat de gevangenen aan boord in opstand zouden komen, timmerden de bemanningsleden de luiken dicht. Mannen, vrouwen en kinderen zaten opgesloten en konden geen kant op in het langzaam vollopende ruim. De 73 bemanningsleden wisten zich 's ochtends met een sloep in veiligheid te brengen en kwamen twee dagen later in Paramaribo aan. Zij hadden bij aankomst 16 gevangenen in de sloep die de ramp hadden overleefd en bij aankomst alsnog werden verkocht. De 664 mensen in het ruim zijn allemaal omgekomen.

Het tussendek van de Leusden heeft een hoogte van 1,90 meter. Om er zoveel mensen in te kunnen vervoeren, wordt er in het midden van het slavenruim een extra vloer gelegd. Daardoor ontstaan twee hele lage ruimtes boven elkaar van ieder ongeveer 90 cm hoog. Dat betekent dat de mensen die er worden opgesloten niet kunnen staan. Ze moeten dicht opeengepakt zitten of liggen. En anders dan bij een metrorit, die hoogstens een uur duurt, blijven de gevangenen maanden aan boord van het slavenschip. Mannen zitten apart van vrouwen, kinderen zitten bij de vrouwen. De mannen worden in het ruim bovendien aan elkaar vastgeketend. Zo probeert de bemanning opstanden te voorkomen.

'Het tussendek van de Leusden heeft een hoogte van 1,90 meter. Om er zoveel mensen in te kunnen vervoeren, wordt er in het midden van het slavenruim een extra vloer gelegd. Daardoor ontstaan twee hele lage ruimtes boven elkaar van ieder ongeveer 90 cm hoog. Dat betekent dat de mensen die er worden opgesloten niet kunnen staan. Ze moeten dicht opeengepakt zitten of liggen. En anders dan bij een metrorit, die hoogstens een uur duurt, blijven de gevangenen maanden aan boord van het slavenschip. Mannen zitten apart van vrouwen, kinderen zitten bij de vrouwen. De mannen worden in het ruim bovendien aan elkaar vastgeketend. Zo probeert de bemanning opstanden te voorkomen.'

Tekstbron van Elwood Harvey, een ooggetuige die aanwezig was bij een slavenveiling in Peterburg, Virginia, in 1846.

Slavenveiling, door Elwood Harvey

We waren aanwezig bij een openbare verkoop van land en ander onroerend goed, bij Petersburg, Virginia, en zagen onverwachts dat er ook slaven zouden worden verkocht. Tegen de slaven was gezegd dat ze niet zouden worden verkocht, maar ze werden wel voor hun verblijven bij elkaar gezet, terwijl ze naar het toegestroomde publiek staarden.

Na de verkoop van het land hoorden we de veilingmeester met luide stem roepen: ‘Haal de slaven’. Een schaduw van ontsteltenis en angst trok over hun gezichten; eerst keken ze naar elkaar, en daarna naar de menigte kopers, die vol belangstelling stond te kijken. Toen de gruwelijke waarheid tot hen doordrong, namelijk dat ze verkocht zouden worden, was het effect hiervan onbeschrijflijk en hartverscheurend. Vrouwen grepen hun jongste kinderen beet en renden krijsend naar hun hutten. Kinderen verstopten zich achter hutten en bomen, en de mannen stonden in stille wanhoop bij elkaar. De veilingmeester stond in de veranda van het huis en de ‘mannen en jongens’ werden op het erf opgesteld, zodat men ze rustig kon bekijken. Er werd meegedeeld dat er geen gezondheidsgarantie kon worden gegeven en dat de liefhebbers de koopwaar zelf moesten keuren. Een paar oude mannen werden verkocht voor prijzen van 13 tot 25 dollar, en het was een pijnlijk gezicht te zien hoe die oude mannen, gebukt gaand onder jaren van uitbuiting en lijden, de grapjes van de grofte tirannen moesten verduren en hoorden vertellen hoe ziek en waardeloos ze waren, terwijl ze doodsbang waren gekocht te worden als handelswaar voor de markt in het zuiden.

Een blanke jongen van een jaar op vijftien werd op de verhoging gezet. Zijn haar was bruin en sluik, zijn huid had precies dezelfde tint als die van andere blanken, en in zijn gelaatstrekken was niets te bespeuren wat aan het zwarte ras deed denken. Zijn huidskleur was aanleiding tot wat ordinaire grappen, en er werd tweehonderd dollar geboden; maar uit het publiek werd geroepen’ dat dit niet genoeg was voor zo’n keurige jonge slaaf’. Anderen zeiden dat ‘ze zoiets nog niet cadeau wilden hebben’. Weer een ander waarschuwde dat een witte slaaf meer ellende gaf dan profijt. En één man zei dat het niet aanging om blanken te verkopen. Ik vroeg hem of dat slechter was dan zwarte mensen verkopen. Hij gaf geen antwoord. Voordat de jongen verkocht werd, kwam zijn moeder radeloos van verdriet uit haar huis de veranda op gestormd. Ze schreeuwde: ‘Mijn zoon! O, mijn jongen! Mijn liefste jongen nemen ze mee…’Haar stem begaf het, terwijl ze ruw werd teruggeduwd, en de deur ging dicht. De verkoop ging ondertussen ongestoord verder en niet één toeschouwer leek door dit tafereel ook maar in het minst van zijn stuk gebracht. De arme jongen, die niet wilde huilen in het bijzijn van zo veel vreemdelingen, die geen van allen een teken van medeleven lieten zien, veegde met zijn mouwen zijn wangen droog. Voor 250 dollar ging hij van de hand. Terwijl hij verkocht werd, weerklonken er uit de verblijven van de slaven zulke vreselijke kreten en jammerklachten, dat mijn hart pijn deed. Daarna werd de naam van een vrouw afgeroepen. Ze gaf haar kind een laatste uitzinnige omhelzing, voordat ze het aan een oude vrouw gaf, en kwam mechanisch naar voren om aan een bevel gehoor te geven. Maar ze bleef staan, gooide haar armen in de lucht, schreeuwde, en kon geen stap meer zetten. 

Eén van mijn metgezellen tikte mij op mijn schouder en zei: ‘Kom mee, ik kan het niet langer aanzien.’ We liepen weg. (…)

Bron : Mak, G. & Van Stipriaan, R. (2005). Ooggetuigen van de wereldgeschiedenis in ruim honderd rapportages. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.

-Wat vindt Elwood Harvey (de schrijver van de bron) van de slavenveiling?
-Wat vinden de andere aanwezigen?
-Welke conclusie kun je hieruit trekken?

Even terug...

KA 25 - Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Kennen we deze nog ?

Het Verdrag van Tordesillas  7 juni 1494

'Nieuwe koloniën'

• Vanaf 16e eeuw: ook Nederland en Engeland. 
• Plantages: Suiker, tabak, katoen, enz

Trans-Atlantische slavenhandel

• Indianen (inheems) in eerste instantie gebruikt als slaven.
• Afgeschaft wegens schenden christelijke normen
• Waar halen we dan arbeid vandaan?

Driehoekshandel

Plantagekolonie

• Na aankomst wordt de slaaf:
• verkocht
• gebrandmerkt 
• niet meer in hun oorspronkelijke taal praten.
• 60 tot 96 uur per week aan het werk op plantages. 
  

Plantagekolonie

• Locatie plantages:
• aan de kust
  
• ontsnappen betekende vlucht in de jungle
• vorming Marrons.

Abolitionisme

• Verlichte manier van denken --> 
• Mensen in Europa steeds kritischer op slavernij. 
• Iedereen zou toch onafhankelijk en vrij moeten zijn?  (GELIJKHEID EN VRIJHEID) -->

• Abolitionisme 
• (to abolish, afschaffen) 
  
• Veel succes in GB

Abolitionisme

• Gedachtegoed krijgt al snel volgers over de hele wereld(christelijke opvatting + verlicht denken)
• Beweging is succesvol --> 

• Denemarken in 1803, 
• Groot-Brittannië in 1833 
• Frankrijk in 1848
• Nederland op 1 Juli 1863
• 'Ketenen gebroken'

Wat weten we van Elwood Harvey?

• Professor aan de universiteit in het noorden van Amerika.
• In het noorden van de VS werd slavernij  al aan het begin van de 19e eeuw afgeschaft.
• Was betrokken bij het redden van slaven.
• Brief over de slavenveiling circuleerde onder abolitionisten. Deze werd toegevoegd aan 'Uncle Tom's Cabin'.