Lijdende en bedrijvende vorm A3 NN

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

LEZEN

Lijdende en bedrijvende vorm

H 5. Formuleren

Programma

1. Uitleg theorie (deel 1)

2. Opdracht in duo's

3. Uitleg theorie (deel 2)

4. Opdrachten oefenblad

5. Afsluiting

Lesdoelen 

Aan het eind van de les kun je:

1. Lijdende van bedrijvende zinnen onderscheiden.
2. Bepalen in welke situaties je juist wel of geen lijdende zinnen gebruikt.
   
3. Zelf lijdende zinnen bedenken.
4. Een bedrijvende zin omzetten in een lijdende zin.

vraag?

• Wat denk je dat de bedrijvende vorm inhoudt?
• Wat denk je dat de lijdende vorm inhoudt?

Lijdend of bedrijvend?

Is de opdracht nu goed nagekeken?

1. Bedrijvend
2. Lijdend

De buurman zet de vuilnisbak buiten.

1. Lijdend
2. Bedrijvend

Bedrijvende vorm

Dit is een actieve zin: het is in bedrijf, iets/iemand voert wat uit.

Deze zinnen hebben een werkwoordelijk gezegde, onderwerp en een lijdend voorwerp.

Bijv. Mijn dochter bakt een overheerlijke appeltaart.

Lijdende vorm

• Deze zin is passief/iet of iemand ondergaat iets
• Heeft een vorm van worden of zijn in de zin; 
• Het woord door staat vaak in de zin.
• Bijv.  Het oud papier wordt door mijn zoon naar de papierbak gebracht.

Tip over gebruik lijdende vorm

Als je veel lijdende zinnen gebruikt, is het taalgebruik te zakelijk, te passief. 

Voor de lezer is dat vervelend lezen en soms is het daardoor ook onduidelijk wie de handeling in de zin uitvoert. 

vragen?

Aan de slag

1. Kies een reden waarom het beter is de lijdende vorm te gebruiken (theorie blz 160).

2. Bedenk van bovengenoemde reden een voorbeeldzin (zet het op de andere kant van het blaadje).

3. Wissel uit met je buurman/vrouw. Laat de voorbeeldzin zien (en niet de reden!)

4. Benoem om beurten de reden waarom dit een correct (of incorrect)

 voorbeeld is van een lijdende vorm.

Van bedrijvend naar lijdend 

Wat moet je dan doen?

1. Maak van het lijdend voorwerp een onderwerp
2. Door-bepaling: voeg het woord door  toe.  NB Niet in alle lijdende zinnen!
3. Bij een werkwoordelijk gezegde zorg je dat het hulpwerkwoord worden of zijn  wordt toegevoegd.
4. Bedrijvend: Wim zag het journaal
5. Lijdend: Het journaal werd gezien door Wim

Van lijdend naar bedrijvend

Lijdend: Het journaal werd gezien door Wim 

Bekijk wie de handelend 'persoon' is in de zin ('wie' voert het uit). Meestal staat deze achter het woord 'door', soms moet je deze verzinnen. 

Maak van de handelend persoon het onderwerp van de zin, haal het woord 'door' weg en de vorm van 'worden'  of 'zijn'.

Bedrijvend: Wim zag het journaal

Toelichting lijdend naar bedrijvend

Is de lijdende zin voltooid?  Dit is een vorm van 'zijn' met voltooid deelwoord, dan maak je een zin met 'hebben' en het voltooid deelwoord.

 De nachtwacht is door Rembrandt geschilderd WORDT Rembrandt heeft de nachtwacht geschilderd.

Is de lijdende zin onvoltooid? Dit is een vorm van 'worden' met voltooid deelwoord, dan maak je de zin onvoltooid door van het voltooid deelwoord een persoonsvorm te maken..

Het journaal werd gezien door Wim WORDT Wim zag het journaal

vragen?

Aan de slag

Maak oefenblad opdracht 2 en 3.

Hoe: alleen of in duo's (zachtjes overleggen)

Tijd:  10 minuten 

Klaar: Vraag om nakijkblad en kijk je antwoorden na

Klaar? Ga verder met HW oef 1/2/3, blz 160

Lesdoelen behaald?

Aan het eind van de les kun je:

1. Lijdende van bedrijvende zinnen onderscheiden. (Hoe?)
2. Bepalen in welke situaties je juist wel of geen lijdende zinnen gebruikt. (welke 5 redenen zijn dit ook alweer?)
   
3. Zelf lijdende zinnen bedenken.
4. Een bedrijvende zin omzetten in een lijdende zin.