Les 6 - Architectuur van het Modernisme

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Architectuur van het Modernisme

Functionalisme

Skeletbouw

Le Corbusier

De stijl en Bauhaus

De architectuur van het functionalisme

Het uiterlijk van een gebouw wordt bepaald door de functie. 

Er zijn geen of weinig ornamenten en decoratie. 

Hoe is het functionalisme in de architectuur ontstaan?

Een tijdlijn!

Industriële revolutie

Toepassing Glas en gietijzer

Loop van 19e eeuw
Gebruik gewapend beton

Camoufleren en Neo-stijlen (Romantiek)

Eind 19e eeuw behoefte aan eigentijdse stijl + functioneel + betaalbaar (verstedelijking)
Architectuur tijdens het Realisme = Ingenieursbouw

Architect Sullivan ontwerpt functioneel gebouw: "Form follows function". 

vanaf 1900 start het functionalisme in de architectuur, mogelijk gemaakt door skeletbouw. 

Jugendstil
1890-1910

Expressionisme
1905-1920

Romantiek
1800 -1840

Realisme
1840-1880

Art Deco

1910-1940

Futurisme
1909-1916

De Stijl
1917-1931

Bauhaus
1919-1933

Joseph Paxton - Crystal Palace 1851

P.J.H. Cuypers - Ontwerptekening van de perronoverkapping uit 1881 tot 1889

Ingenieursbouw ± 1870

• Moderne materialen zoals staal, glas, gietijzer
• Prefab (prefabricage)
• Grote overspanningen worden mogelijk door de technieken. 
• De techniek wordt niet langer verhuld door baksteen of andere materialen maar mag zichtbaar blijven. 
• Constructie is de basis van het ontwerp. Constructie mag zichtbaar zijn. 

 Maurice Koechlin en

Émile Nouguier - Eiffeltoren (naar de aannemer) 1887-1889

Skeletbouw van beton, openluchtschool Amsterdam, 1929-30, Johannes Duiker

Skeletbouw vanaf 1900

Stalen skelet van de Fair Store, Cicago, 1891, architect William Le Baron de Jenney

• Veel open ruimte mogelijk, 
• Gebruik van veel glas mogelijk omdat muren niet dragend zijn -> Vliesgevel
• Verschillende materialen kunnen worden gebruikt (houtskelet, staalskelet, betonskelet)
• Mogelijkheid om hoog te bouwen, lichter van gewicht. 

Vliegevel - Walter Gropius, Bauhausgebouw 1925-1926

L. H. Sullivan - Guaranty Building 1894. Voorloper van moderne wolkenkrabber. 

Louis Henry Sullivan

• Grondlegger Functionalisme/modernisme in architectuur
• Form follows function
• Lift wordt uitgevonden
• Dure grond, behoefte aan veel en goedkope woningen
• We gaan de lucht in!
• Sullivan = geen pure functionalist en gebruikt wel "functionele" decoratie. 

Het nieuwe Bouwen

Het nieuwe bouwen: een verzamelnaam voor verschillende bouwstijlen en radicale vernieuwingen in de architectuur in de periode van 1915 tot circa 1960. 

Doelen en kenmerken:

- Leven verbeteren van arbeiders

- functioneel en betaalbaar

- Kernwaarden:

            lucht, licht en ruimte

- Constructie en materiaal is leidend voor uiterlijk

- Witte buitenmuren, herhaling, geen versieringen. 

- Bezig met stadsplanning

Le Corbusier

DE architect van de 20e eeuw

5 punten van een nieuwe architectuur- volgens Le Corbusier

1. de kern van het gebouw moet op zuilen vrij van de grond staan.
2. het platte dak wordt als buitenruimte ingericht, daktuinen
3. vrije indeling op elk niveau dankzij skeletbouw
4. de gevels zijn geen dragende muren
5. het horizontale panoramaraam

Le Corbusier - Modulor -
ca. 1947

Le Corbusier - 

The Villa Savoye in Poissy (1928–1931)

Was van grote invloed op het nieuwe bouwen en de internationale stijl

Geef een argument waarom de architectuur van Le Corbusier veel lof kreeg. Geef ook een argument waarom men ertegen was.

Kenmerken van het
Functionalisme

Kenmerken functionalisme

• Vormgeving is ondergeschikt aan functie
  (Form follows function)
• Overbodige versieringen en decoratie worden weggelaten. 
• Constructie is vaak zichtbaar aan de buitenkant
• Streven naar betaalbare woningen en sociale vooruitgang

Rietveld-Schröderhuis, 1924

Gropius/Meyer, Fagusfabriek, Alfeld a.d. Leihe,
1910-1914 

Ook de architectuur van de Stijl valt onder het functionalisme!

New Bauhaus en Internationale stijl

• 'Less is more'
• Strakke vormen
• Rechthoeken,  haakse hoeken
• Grote glaspartijen
• Skeletbouw blijft goed zichtbaar
• Nieuwe bouwtechnieken toegepast: beton- of staalskeletbouw, vliesgevels en prefab bouw. 

Seagram Building van Mies van der Rohe en Philip Johnson

Omdat deze functionele zakelijke vormgeving over heel de wereld toegepast is, wordt deze manier van bouwen de internationale stijl genoemd. Spottend ook wel de gladde dozen stijl. 

Leden van het Bauhaus vertrekken massaal naar de VS door de dreigende oorlog (WO2). De stijl van het Nieuwe Bouwen gaat met hen mee. De techniek was er al (Sullivan). De stijl wordt nog strakker, gladder en nog minder decoraties. 

Waarom wordt de internationale stijl ook wel de "gladde dozen stijl" genoemd?

Architectuur van het Modernisme

Hier volgen een aantal slides met de architectuur gekoppeld aan de stijlperiodes. 

- Expressionisme

- Amsterdamse School

- De Stijl

- Bauhaus

Deze voorbeelden zijn allen van 1920-1925

Architectuur van het expressionisme

Uitgangspunten en kenmerken:

• architecten zijn ook kunstenaars
• Gebruik van nieuwe materialen zoals gewapend beton, staal, glas, baksteen.
• Samenhang tussen exterieur en interieur
• Organische vormen, vloeiende lijnen, gekromde vlakken, ongewone vormen. 
• Vernieuwend en origineel zijn

Goetheanum in Dornach nabij Bazel, Zwitserland, 1924-28 (Rudolf Steiner)

Architectuur van de Amsterdamse school

Uitgangspunten en kenmerken:

• Nederlandse variant op expressionistische architectuur met dezelfde kernwaarden. 
• Decoratief metselwerk, bakstenen, patronen, versieringen, natuursteen, glas-in-lood, laddervensters, verticaal geplaatste dakpannen. 
• Socialistische idealen: het bouwen van sociale-woningbouw. Het verbeteren van de leefomgeving van de arbeidersklasse. 

Piet Kramer - De Dageraad 1920-1923

Architectuur van de Stijl

• zelfde uitgangspunten als de schilderkunst
  -> primaire kleuren + niet kleuren
  -> Horizontale en verticale lijnvoering
  -> Geometrische vlakken
  -> Asymmetrisch
• Strak, sober, minimalistisch
• Wonen moet geen automatisme zijn, maar het moet actief zijn, net zoals zitten in de stoel van Rietveld, dat is ook niet comfortabel, je moet handelingen verrichten. 
• Grens tussen binnen en buiten verkleinen
• Grens tussen kamers wegnemen, open indeling. 
• Muren zijn niet dragend, dus een open plan is mogelijk. 

Rietveld Schrodinger-huis 1924

Architectuur van Bauhaus

• Bauhaus Architectuur is het functionalisme
• Geometrisch
• Functioneel
• Mooi in zijn eenvoud -> geen decoraties
• Constructie van het gebouw is niet verhuld 
• Vliesgevels

Een vliesgevel, ook wel gordijngevel of glasgevel, is een niet dragende gevel of afscheiding tussen exterieur en interieur van een gebouw. Omdat de vliesgevel niet-dragend is kan het worden opgebouwd uit lichte materialen, zoals glas, waardoor er bespaard kan worden op gewicht.

Studentenvleugel Bauhaus 1925-26, Dessau

www.lessonup.com