Spelling leestekens in woorden en interpunctie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Herhaling

Leestekens in woorden

Interpunctie

Trema

Een trema gebruik je om te voorkomen dat twee klinkers in één woord samen worden uitgesproken: 

- calorieën, poriën, reünie

Daarnaast gebruik je een trema in leenwoorden: 

patiënt, fröbelen

In het Duits heet een trema een Umlaut. 

Welke vorm is goed?

1. egoist
2. egoïst

Welke vorm is goed?

1. gearriveerd
2. geärriveerd

Apostrof

Een apostrof gebruik je in de volgende gevallen: 

- om uitspraakproblemen te voorkomen --> jury's, zebra's (maar wel jockeys)

- als weglatingsteken: 's morgens, 's-Gravenhage, Thomas' pet 

- in meervouden en afleidingen van afkortingen: cd's, sms'en 

- in verkleinwoorden die eindigen op -y : baby'tje (maar wel cowboytje) 

Wat is het meervoud van politie?

1. polities
2. politie's

Wat is het meervoud van lolly?

1. lollies
2. lollys
3. lolly's

Wat is het meervoud van café?

1. cafés
2. café's

Accenten

Er zijn drie accenten. 

- accent aigu: café

- accent grave: carrière

- accent circonflexe: enquête 

Het accent aigu wordt soms gebruikt om de klemtoon aan te geven: 

- Dat is dé manier om het goed te doen. 

- Zij heeft geen twéé dochters, maar drie. 

Welk woord is goed gespeld?

1. de carriere
2. de carrière

Wat is de juiste spelling

1. Premierre
2. Premiere
3. Premiére
4. Première

Wat valt je op aan volgende zinnen?

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair. 

Weglatingsstreepje

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair. 

De onderstreepte woorden zijn samengestelde woorden. 

Soms kun je een deel vervangen door een weglatingsstreepje. 

Dan krijg je:

Dinsdag- en woensdagavond ga ik sporten

Fiets-, werk- en taalvakanties zijn best populair

Let op: gebruik geen weglatingsstreepje als je een heel woord weglaat: blauwe sokken en rode sokken: blauwe en rode sokken. 

Noteer het weglatingsteken:

Op die manier kun je exact bepalen welke deelnemer met een wiellengte of neuslengte voorsprong heeft gewonnen.

Kijk eens naar de volgende woorden:

radioomroep

autoongeluk

70jarige

%teken

NoordNederland

haatliefdeverhouding

Koppeltekens gebruiken we:

- in samenkoppelingen, die anders onoverzichtelijk worden

Jip-en-Janneketaal, half-om-halfgehakt

- om leesfouten te vermijden bij klinkers
zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen (maar wel: politieagent)

- bij letters, cijfers en andere tekens, afkortingen en St. of Sint:

$-teken, vmbo-leerling, 70-jarige, tbs-kliniek

- in aardrijkskundige namen met een extra toevoeging
Noord-Brabant, Zuid-Amerika, Midden-Nederland

Koppeltekens gebruiken we:

- bij een functie, rang of titel
assistent-bedrijfsleider, minister-president

- in woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, bijna-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling, niet-, non, oud- : non-actief, oud-werknemer

- als het tweede deel van de samenstelling een hoofdletter heeft:
anti-Amerikaans, pro-Amerikaans

- in samenstellingen van twee gelijkwaardige woorden (het ene woord is niet belangrijker dan het andere): hotel-restaurant, zwart-wit, cultureel-maatschappelijk, hink-stap-sprong

Wat is juist?

1. mee-ëten
2. mee-eten
3. meeëten
4. meëeten

Punt

- Als zinseindepunt aan het einde van een mededelende zin:

Waarschijnlijk regent het morgen niet.

- In afkortingen na ieder afgekort woord, als je de afgekorte woorden allemaal volledig uitspreekt:

n.a.v., want je zegt 'naar aanleiding van'.

Punt

Je gebruikt geen zinseindepunt:

- na een afkorting die eindigt met een punt:

In Italië hebben we gewandeld, geshopt, gezwommen, enz.

- in een zin die al eindigt met een ander leesteken:

Kom je morgen?

- Na een titel of kopje:

Goud voor Epke

Verschillen in betekenis

- Katten, spinnen, ijsberen, vissen, gieren, vliegen en honden slapen

- Katten spinnen, ijsberen vissen, gieren vliegen en honden slapen

Waardoor komt het verschil in betekenis?

KOMMA

Een komma laat zien hoe een zin in elkaar zit. Je zet een komma

– tussen twee gezegdes in een samengestelde zin;

– tussen de delen van een opsomming 

(behalve voor het woord en);

– na een naam of een uitroep aan het begin van een zin;

– voor voegwoorden, zoals maar, want, doordat, nadat, omdat, terwijl, voordat, zodat, zodra.

Aanhalingstekens

Kun je gebruiken:

- als je iemand citeert,

- als je een woord ironisch gebruikt,

- als je een nieuw of zelfbedacht woord gebruikt.

‘Sara zei:‘ Ik heb een super vakantie gehad.

1. Goed
2. Fout

Fernando vroeg: ‘Wil je de suiker aangeven?’

1. Goed
2. Fout

Marly zei tegen Waldo: ‘Ik kan je niet vinden.’

1. Goed
2. Fout

Mike vroeg Vera heb je de toets goed gemaakt?

De bovenstaande zin kan met leestekens op twee manieren worden opgeschreven:

Wat wordt dan het verschil in de betekenis?

Mike vroeg Vera heb je de toets goed gemaakt?

Degene die de vraag stelt verschilt.

 1 = Mike vroeg: ‘Vera, heb je de toets goed gemaakt?’
Dan vraagt Mike iets aan Vera.
2 = ‘Mike,’ vroeg Vera ‘heb je de toets goed gemaakt?’
Dan vraagt Vera iets aan Mike.