LL module 3 - alle theorie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§3.2 Geschiedenis: waarover wordt verteld?

geschiedenis/fabel/story                                        hoofdpersoon

chronologisch (temporeel in tijd)                        bijpersoon: helper/tegenstander

logisch (causaal)                                                          kern van de geschiedenis

handelingsfunctie                                                       ruimte

personages                                                                     tijd

verhaalwerkelijkheid                                                   setting

experimentele ruimte

waarde en normen

geschiedenis

verhaal

sujet

plot

chronologie

tijdsvolgorde

setting

tijd

ruimte

personages

rollen

hoofdpersoon

bijpersoon

versnelling

vertraging

scène

flashback

motieven

3.4 Verteller

Twee vertelvormen, drie vertelinstanties:

• de basisvertelvorm waarbij de verteller geen personage is in de handeling:
• --> auctoriale vertelinstantie (verteller heeft rol van verteller)
• --> personale vertelinstantie (verteller beschrijft uitvoerig vanuit een personage, hij/zij perspectief)
• de basisvertelvorm waarbij de verteller een personage is in de handeling:
• --> ik-vertelinstantie

3.4 Verteller

• Auctoriale vertelinstantie verteller van een gs waarin hij zelf niet meedoet - kan alwetend zijn -  (Jane the Virgin) 
• Personale vertelinstantie (soms meervoudig) alles gezien vanuit de hij/zij-persoon
• Ik-vertelinstantie (soms meervoudig) alles gezien vanuit de ik-persoon
• --> vertellend-ik: vertellersrol wordt benadrukt, vertelt achteraf in de vt en weet meer 
• --> belevend-ik: handelen als personage wordt benadrukt, gevoelens en gedachten, heden
• Onbetrouwbaar perspectief de verteller liegt, gebruikt drugs of is vergeetachtig

Welk perspectief?

De Aanslag - Harry Mulisch - 1982

Ver, ver weg in de tweede wereldoorlog woonde een zekere Anton Steenwijk met zijn ouders en zijn broer aan de rand van Haarlem. Aan een kade, die over een lengte van honderd meter langs het water liep en dan met een flauwe bocht weer een gewone straat werd, stonden vier huizen niet ver van elkaar.

van welk perspectief is sprake?

1. ik-vertelinstantie
2. personale vertelinstantie (hij/zij)
3. auctoriale vertinstantie

Welk perspectief?

Een nagelaten bekentenis - Marcellus Emants 1894

Mijn vrouw is dood en al begraven.

Ik ben alleen in huis, alleen met de twee meiden.

Dus ben ik weer vrij; maar wat baat me nu die vrijheid?

Ten naastenbij kan ik krijgen, wat ik sinds twintig jaar - ik ben vijf en dertig -

verlangd heb; maar thans durf ik 't niet nemen en zoo heel veel zou ik er toch niet meer
van genieten.

van welk perspectief is sprake?

1. ik-vertelinstantie
2. personale vertelinstantie (hij/zij)
3. auctoriale vertinstantie

Welk perspectief?

Een bord spaghetti - Adriaan van Dis 1984

Muller was hinderlijk keurig. Hij zag er altijd uit of hij zojuist van de stomerij kwam, broek vlekkeloos in de plooi, regenjas opgesteven, blauwe blazer ongekreukt en zijn lippen in een glimlach geperst. Niemand mocht zich aan hem storen. Hij wilde een onberispelijke indruk maken. Muller was beleefd, hij knikte altijd begrijpend als een ander wat betoogde, ja als het ja moest zijn,  soms nee. Een vertegenwoordiger mag nooit opvallen, vond hij. Vaak wisten de mensen met wie hij onderweg te maken had, niet eens of hij komen moest of al was langs geweest.

van welk perspectief is sprake?

1. ik-vertelinstantie
2. personale vertelinstantie (hij/zij)
3. auctoriale vertinstantie

Welk perspectief?

Een bord spaghetti - Adriaan van Dis 1984

Muller was hinderlijk keurig. Hij zag er altijd uit of hij zojuist van de stomerij kwam, broek vlekkeloos in de plooi, regenjas opgesteven, blauwe blazer ongekreukt en zijn lippen in een glimlach geperst. Niemand mocht zich aan hem storen. Hij wilde een onberispelijke indruk maken. Muller was beleefd, hij knikte altijd begrijpend als een ander wat betoogde, ja als het ja moest zijn,  soms nee. Een vertegenwoordiger mag nooit opvallen, vond hij. Vaak wisten de mensen met wie hij onderweg te maken had, niet eens of hij komen moest of al was langs geweest.

Welk perspectief?

Noodlot - Louis Couperus 1890

De handen in de zakken, den kraag van zijn pels op, ging Frank door het stuiven der sneeuw voort, langs den eenzamen Adelaïde-Road, in den avond. Toen hij het villa-tje naderde, waar hij woonde, - White-Rose, geheel gedoken, gedompeld, verzonken in de blankheid der sneeuw, als een nestje in watten, - zag hij iemand op zich afkomen, van Primrose Hill. Hij richtte zijn blik vast op het gelaat van den man, die hem blijkbaar wilde aanspreken; niet wetende wat deze in zijn schild voerde in dien eenzamen sneeuwnacht, en hij was zeer verbaasd, toen hij, in het Hollandsch, hoorde: - Neemt u me niet kwalijk... is u niet meneer Westhove? - Ja, antwoordde Frank. Wie is u? Wat is er? - Ik ben Robert van Maeren, misschien herinnert u zich... - Bertie, jij? riep Frank uit. Hoe kom je hier in Londen!

van welk perspectief is sprake?

1. ik-vertelinstantie
2. personale vertelinstantie (hij/zij)
3. auctoriale vertinstantie

welke perspectieven ken je?