Kinderarbeid & Twentse textiel

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 5-8

Kinderarbeid

Vraag wat de leerlingen nog weten over de eerste les, dat ging over kinderarbeid en het wetje van van Houten.

Waar gaat deze les over?

We gaan het hebben over kinderarbeid in (Enschedese) textielfabrieken. 

Textielfabriek

In een textielfabriek worden van garen stoffen en textiel gemaakt. Met deze stoffen kun je kleren maken. Dit werd veel in Twente en met name in Enschede gedaan. 

Uitvindingen

Voordat de weefmachine er was moesten er eerst een aantal uitvindingen worden gedaan..

Schietspoel

1733

• Om sneller kleding te maken, moet je sneller kunnen weven.
• De Engelsman John Kay vond de schietspoel uit. Hiermee kun je veel sneller weven dan met de hand.
• De schietspoel was nog geen échte machine: het bedienen ging met de hand.

Spinning Jenny

1764

• Als je sneller kunt weven, heb je ook meer draad nodig.
• Met de Spinning Jenny van James Hargreaves kon je 8 en later 16 draden tegelijk spinnen

Cotton Gin

1793

• Omdat het spinnen en weven veel sneller ging was er ook meer katoen nodig.
• Om de zaden sneller uit katoenpluizen te halen vond de Amerikaan Eli Whitney de Cotton Gin uit ("Katoen motor"). 
• Slavernij neemt toe: er zijn veel meer slaven nodig om de katoen te plukken...

Stoommachine

rond 1764 

• De eerste werkende stoommachine van de Industriële Revolutie was die van Thomas Newcomen rond 1705
• Pas door de verbeteringen van James Watt kon de stoommachine pas echt worden ingezet

De Engelsman James Watt voerde een aantal belangrijke veranderingen door in Newcomen's stoommachine waardoor het gebruik en de inzet makkelijker werden.

Textielfabriek

Vroeger werd kleding met de hand gemaakt. Later werden machines uitgevonden die konden weven: de weefmachines. Deze waren groot en gevaarlijk.

Wat zou er gevaarlijk zijn aan zo'n weefmachine?

Gevaarlijk

De weefmachines in de textielfabriek werden steeds groter. De garen gingen soms nog wel eens dwars zitten, of een machine ging wel eens stuk. Volwassenhanden waren te groot om tussen de machine te komen om iets te repareren. Hiervoor werden kinderen gebruikt. 

Kinderhanden waren kleiner en konden makkelijker bij de garen en klossen om ze te verwisselen. 

Dit was niet zonder gevaar....

Gevaarlijk

Ook voor kinderen was dit gevaarlijk. Ze moesten soms wel 6 uur achter elkaar tussen de machines staan, soms in een geknielde houding!! Ze moesten goed opletten want als je hand tussen de machine kwam verloor je zo een vinger! Dit is vaak gebeurd.

Gevaarlijk

Kinderen moesten soms wel 12 uur werken per dag! Ook moesten ze zich steeds concentreren omdat ze gevaarlijk werk deden. Om ze een beetje bij de les te houden kregen ze geen energydrink maar iets anders...

Wat kregen de kinderen tegen vermoeidheid?

1. Koffie
2. Borrel
3. Suikers
4. Druiven

Waarom?

Volwassen arbeiders verdienden maar 12 stuivers dag (60 cent). Kinderen moesten het inkomen aanvullen.

Kinderen verdienden minder, namelijk 7 stuivers per dag. (35 cent)

Waarom?

Sommige taken konden dus ook beter door kinderen uitgevoerd worden, en ze waren nog eens goedkoper ook!

Kinderarbeid

Vroeger was het heel gewoon dat een kind van 7 of 8 jaar al aan het werk was. In Twente was dit in de Textielfabrieken of bij je ouders op de boerderij.

Leerplicht of recht op onderwijs bestond nog niet.

Een jongen werkt op de boerderij van zijn ouders op Stroinkslanden.

Bestaat er nog steeds kinderarbeid?

Textiel in Enschede

Ook in Enschede waren er textielfabrieken waar kinderen werkten, net zoals in meer plaatsen in Twente, zoals Almelo, Hengelo en Nijverdal. 

We gaan leren wat de 3 grootste textielfabrieken uit Enschede zijn.

1. Gebroeders Jannink,

Haaksbergerstraat

Jannink

De fabriek stond eerst aan Zuiderhagen, brandde daar af. In de fabriek Jannink werkten ze met katoen. 

De weverij had 567 weefmachines!! De fabiek sloot 60 jaar geleden.

Jannink

Wist je dat?

- De schoorsteen staat er nog steeds!

- In de Tweede Wereldoorlog werd de fabriek gebombardeerd

- In de toren zat water dat ze gebruikten voor het blussen van brandjes.

Toen, textielfabriek

Nu, appartementen

2. Textielfabriek Menko,

Roombeek

Menko

- 1 broer zat aan de Molenstraat, deze fabriek brandde helaas af.

- 1 andere broer had een weverij op Roombeek! Genaamd Spinnerij Roombeek.

Menko

Spinnerij Roombeek werd een van de meest succesvolle textielfabriek van Enschede.

Het pakhuis en de watertoren staan er nog steeds!

Toen, Spinnerij Roombeek

Nu, de Museumfabriek

3. Textielfabriek van Heek,

Noorderhagen aan de spoorlijn

Ken je de naam van Heek misschien? Zo ja, waarvan?

Van Heek

- Textielfabriek aan spoorlijn naar Gronau

- Spinnerij en weverij, een van de grootste textielfabrieken van Nederland

Van Heek

Wist je dat?
- Van Heek zo groot was, ze zaten ook aan de Oliemolensingel, hier dicht bij onze school! Nu staan daar appartementen.

Van Heek

Wist je dat?

- Ook zat van Heek aan de Lage Bothofstraat! Tegenover de Jumbo aan de binnenkant van de singel, nu staan daar huizen.

Van Heek

Wist je dat?

- Het Van-Heekplein in Enschede is vernoemd naar de textielfamilie.

Toen, textielfabriek

Nu, woningen

Er is veel beeldmateriaal over de Van Heek textielfabrieken.

Deze video is gemaakt in 1940. Je ziet in de volgende video hoe er werd gewerkt in de fabrieken. Denk je dat je ook kinderen gaat zien? En waarom?

Bestaan er nog steeds textielfabrieken?

1. Ja
2. Nee

Je kent de labels misschien wel: Made in China, of Made in India. Tegenwoordig halen de meeste grote bedrijven hun kleding uit Azië, waar mensen nog steeds voor een laag loon in een textielfabriek veel te lang moeten werken, ook kinderen.. Bekende bedrijven die hier kleding laten maken zijn C&A en Primark.

Stel: je koopt een T-shirt bij de Primark. Deze kost maar 5 euro, maar is gemaakt door een kind. Je kunt hetzelfde t-shirt ook kopen voor het dubbele, 10 euro, maar dan is hij wel gemaakt door een volwassene. Zou je dit doen?

1. Ja
2. Nee

Opdracht

Maak een mooie en creatieve tekening over kinderarbeid in de textielfabrieken (in Twente/Enschede). Wees origineel en neem je tijd voor de tekening, dit is namelijk je hele opdracht. 

Voorwaarden

- Je mag op a4 of op a3 tekening, de materialen waarmee je tekent mag je zelf bepalen. 

- Ga eerst een idee bedenken: wat wil je tekenen? Leg dit voor aan je leerkracht voordat je begint. Je maakt dus een plan.

- Voor dit plan mag je gebruik maken van plaatjes en informatie uit deze les en van het internet!

- Begin eerst schetsend en alleen met grijs, later ga je pas alles inkleuren. 

- Als je tekening een verhaal heeft, schrijf je dat achterop!

- Vrijdagmiddag 12 maart moet het af zijn.

Prijzen!!

1. De mooiste tekeningen worden opgestuurd en worden misschien uitgeprint op canvas voor een tentoonstelling in het stadhuis van Utrecht en het filmmuseum Eye, in Amsterdam!

2. Van de beste tekeningen wordt een script gemaakt. Met een aantal kinderen uit groep 7/8 gaan we vervolgens een nieuwe Kinderrechten film opnemen, die op YouTube komt!

We maakten al twee keer eerder een Kinderrechten film op onze school! De tweede won zelfs een prijs voor Beste Acteerprestaties en haalde al meer dan 1 miljoen views!!

Misschien dat we ze na deze les nog even kunnen bekijken.

Wat vind je van deze opdracht?

😒🙁😐🙂😃

Terugblik

Hier hebben we het over gehad:

- Waarom kinderen moesten werken

- Gevaren van kinderarbeid

- Kinderarbeid in de textielfabrieken

- Textielverleden van Enschede

De volgende les zie je een film over dat  Kinderarbeid nog steeds bestaat.

Na deze les wil ik:

Nog meer te weten komen over kinderarbeid.

Direct starten met de opdracht.

Meer te weten komen over textielarbeid in Enschede.

Nadenken over wat ik ga tekenen.

Niets meer te weten komen over kinderarbeid.

Meer filmpjes en foto's zien over het onderwerp.

De opdracht nog een keer uitgelegd krijgen.

De les opnieuw doen.

Voor de kinderen die nog meer willen weten over textielarbeid in Enschede: na de Corona kunnen we met een klein groepje nog een bezoek brengen aan de Museumfabriek in Enschede!

Succes!

Heel veel succes met de opdracht, zet hem op!