Rijm

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Project Poëzie

Rijm

Wat is rijm?

herhalen van klanken (klinkers en of medeklinkers)

Verschillende soorten rijm:

Eindrijm

Beginrijm (alliteratie)

Assonantie (klinkerrijm)

Verschillende soorten eindrijm:

volrijm: klinkers en medeklinkers rijmen

we de klanken van eindrijm aan met letters uit alfabet (zelf klank = zelfde letter, nieuwe klank = nieuwe letter)

1. Slagrijm 

2. Gepaard rijm

3. Gekruist rijm

4. Omarmend rijm

5. Gebroken rijm

6. Verspringend rijm

1. Slagrijm

Het rijmschema is een schematische weergave van de eindrijm in een gedicht. 

Gelijke letters zijn gelijke klanken.

AAAA

'Een mooie vrouw is langs me heen gegaan

Heel even bleef zij staan

Toen is zij weer haar gang gegaan

En trok zij een mooi jurkje aan'

2. Gepaard rijm

AABB

'Sint zat te denken

Wat hij jou zou kunnen schenken

Hoe hard hij ook dacht, hij wist het niet

En uiteindelijk vroeg hij het aan Piet'

Kan ook nog CCDD etc. 

3. Gekruist rijm

ABAB

'Uit twee mensen voortgebracht

't Lijkt zo'n simpel gegeven

Wat dieper erover nagedacht

Is het een wonder, zo'n nieuw leven'

4. Omarmend rijm

ABBA

'Albert Verwey, ik had u mij gedacht

Met ernstige oogen en te groote handen

Knutselend in uw kamer allerhande

Maskers en speelgoed waar ge zelf om lacht'

5. Gebroken rijm

Bij het gebroken rijm doorbreekt een nieuwe rijmklank de verwachte harmonie:

AACA  / ABAC / ABCB

Ze noemt dit gebroken

Het heeft wat minder rijm

De derde regel gaat zijn gang

De vierde brengt de lijm

6. Verspringend rijm

ABCABC

'De wereld is te groot en oud voor dit

Spel van het jonge hart en het verdriet

Van 't avondgrauwen dringt onze oogen binnen

En als ik straks naast haar bij 't haardvuur zit

Zie ik door de vensters in een zwart gebied

En hoor de nachtwind gieren langs de tinnen'

Wat is het rijmschema?

1. aabb gepaard rijm
2. abba omarmend rijm
3. abab gekruist rijm
4. abcb gebroken rijm

Rijmschema?

1. gepaard rijm (AABB)
2. gekruist rijm (ABAB)
3. omarmend rijm (ABBA)
4. gebroken rijm (ABCB)

Rijmschema?

1. gepaard rijm (AABB)
2. gekruist rijm (ABAB)
3. omarmend rijm (ABBA)
4. gebroken rijm (ABCB)

Wat is het
rijmschema?

1. gepaard (aabb)
2. omarmend (abba)
3. gekruist (abab)
4. gebroken (abcb)

Beginrijm (alliteratie)

De beklemtoonde beginklank van opeenvolgende woorden is hetzelfde: 

'Zachtjes zit hij aan zee'

'Denkend dat hij dingen moet doen'

'Bakker Bart'

Assonantie

Bij assonantie gaat het om klanken (klinkers) die steeds terugkeren.

'Raam en staan'

'Wind en stil'

Alliteraties afmaken

Veel Nederlandse uitdrukkingen bestaan uit twee of meer woorden waarop alliteratie van toepassing is.

Ken jij de uitdrukking en kun je het juiste woord aanvullen?

Veel vluchtelingen zijn
van huis en ... verdreven.

Ik weet niet wat ik moet doen.
Ik ben enorm aan het wikken en ...

Het gezicht van die bokser was na het gevecht bont en ...

Het probleem is opgelost:
alles is in kannen en ...

Aan die maaltijd hoef je zelf niets meer aan te doen, die is kant en ...

Mijn vriend kan heel goed klussen.
Hij is echt een handige ...

Wij zijn vrienden door dik en ...

Als ik het eerste uur les heb, moet ik 's ochtends voor dag en ... opstaan.

Het monster verslond de prins met huid en ...

Ik ben vanochtend door weer en ... naar school gefietst.

Sta jij hier nou gewoon zonder
... of blozen tegen mij te liegen?

Ik trek me niets van zijn advies aan
en laat dat ... liggen.

De schilderijen in school hangen
... en scheef.

Wat is er aan de hand?
Waarom is iedereen in ... en roer?

"Hoor het gefluister in het ruisen van de rusteloze zee" is een voorbeeld van

1. volrijm
2. assonantie
3. alliteratie
4. eindrijm

"De donder rommelt grommend in de koude grauwe lucht" is een voorbeeld van

1. volrijm
2. assonantie
3. alliteratie
4. eindrijm

Welke woorden
allitereren in de
eerste strofe?

Welke woorden allitereren
in deze strofe?

Welke woorden assoneren
in deze strofe?