BB K12 Ongeslachtelijke voortplanting bij planten

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Ongeslachtelijk voortplanten

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen dat nakomelingen bij ongeslachtelijk voortplanten dezelfde erfelijke eigenschappen hebben als de ouder

• Je kunt voorbeelden geven van ongeslachtelijke voortplanting

Wat is het verschil tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting?

Ongeslachtelijke voortplanting bij planten

Als uit een deel van een plant een nieuwe plant groeit, is dit ongeslachtelijke voortplanting.

Ongeslachtelijke voortplanting: Er is GEEN eicel, GEEN stuifmeelkorrel voor nodig.

De nieuwe plant is 100% gelijk (identiek) aan de moederplant

Geslachtelijke voortplanting

• nieuwe erfelijke eigenschappen
• eigenschappen van beide ouders
• nakomelingen kunnen er anders uitzien

Hoeveel planten zijn er nodig voor geslachtelijke voortplanting?

2

Geslachtelijk versus ongeslachtelijk voortplanten

• Geslachtelijke voortplanting: voortplanting waarbij een mannelijke en vrouwelijke geslachtscel nodig is
  --> Met stuifmeel en eicel (wel bloemen)
  --> de nakomelingen hebben verschillend DNA
  
• Ongeslachtelijke voortplanting: voortplanting waarbij een nieuw organisme ontstaat uit een deel van het ouder organisme
  --> De nakomelingen hebben hetzelfde DNA (kopie van ouders)
  --> zonder stuifmeel en eicel (geen bloemen)

Mitose (gewonde celdeling)

Meiose (reductie deling)

(geslachtelijke voortplanting)

(ongeslachtelijke voortplanting)

Ongeslachtelijke voortplanting bij planten

Voorbeelden:

• deling (bijvoorbeeld eencellige alg, zie afbeelding)
  
• wortelstok  
  
• uitloper
  
• stekken
  

Verschillende manieren in de natuur

• Bollen: bestaat uit wortels en rokken en vormt nieuwe bollen door ongeslachtelijke voortplanting
  --> Rokken: verdikte bladeren met reservevoedsel
• Knollen: verdikte stengel met reservevoedsel en knoppen
  
• Uitlopers: bovengrondse stengel waaraan op bepaalde plaatsen jonge planten ontstaan
  
• Wortelstokken: ondergrondse stengel waaraan op bepaalde plaatsen jonge planten ontstaan

Bij planten komt zowel geslachtelijke als ongeslachtelijke voortplanting voor.

Bij ongeslachtelijke voortplanting groeit een deel van een plant uit tot een nieuwe plant.

Bij ongeslachtelijke voortplanting zijn er géén twee ouderplanten nodig.

Ongeslachtelijke voortplanting kan op verschillende manieren plaatsvinden.

Bij ongeslachtelijke voortplanting groeit een deel van een plant uit tot een nieuwe plant.

Bij ongeslachtelijke voortplanting zijn er géén twee ouderplanten nodig.

Ongeslachtelijke voortplanting kan op verschillende manieren plaatsvinden.

Klik op de groen knoppen!

Deling

Stekken

Knollen

Bollen

Uitlopers en wortelstokken

BOLLEN

knollen en bollen

Uit een knol (bijvoorbeeld aardappel) groeit een nieuwe plant

Uit een bol (bijvoorbeeld ui) groeit een nieuwe plant

knollen en bollen

ongeslachtelijke voortplanting door knollen:

        van 1 naar meerdere aardappelen

ongeslachtelijk

Wortelstok

Wortels groeien naar de zijkant. 

Een stukje verderop groeit er uit de wortel een nieuwe plant

Stekken

Uit een afgebroken deel van de plant groeit een nieuwe plant.

De mens gebruikt dit ook om planten snel en goedkoop te vermeerderen

Ongeslachtelijke voortplanting

Uitlopers

Er komen speciale stengels uit de plant.

Waar deze stengels de grond raken groeit een nieuwe plant.

Ongeslachtelijk voortplanten door de mens

•  vermeerderen
  - stekken: uit een stengel van een plant een nieuwe plant laten groeien
  - weefselkweek: groeipunten worden afgesneden en in een speciale voedingsbodem geplaatst

STEKKEN

Weefselkweek 

0

Je ziet een lelietje-van-dalen,
Kan het lelietje-van dalen zich ongeslachtelijk voortplanten?
Kan het lelietje-van dalen zich geslachtelijk voortplanten?

hint

Zie je een bloem/zaad/vrucht?  Dan is het geslachtelijk

Zie je wortelstokken/uitlopers/stekken/knol/bol?  Dan is het ongeslachtelijk

1. ja, ongeslachtelijk en ja, geslachtelijk
2. ja, ongeslachtelijk en nee, niet geslachtelijk
3. nee, niet ongeslachtelijk en ja, geslachtelijk
4. nee, niet ongeslachtelijk en nee, niet geslachtelijk

1. Alle dieren kunnen zich geslachtelijk voortplanten
2. Alle dieren kunnen zich ongeslachtelijk voortplanten
3. Alle planten kunnen zich geslachtelijk voortplanten
4. Alle planten kunnen zich ongeslachtelijk voortplanten

hint

Kijk goed of de bewering ALTIJD klopt!

hint 2

Kunnen alle planten zich geslachtelijk voortplanten?? Eencellige planten niet!

Denk zo ook na over de andere opmerkingen

1. alle beweringen zijn waar
2. 1 en 2 zijn waar 3 en 4 zijn niet waar
3. 1 en 3 zijn waar 2 en 4 zijn niet waar
4. alle beweringen zijn niet waar

Oeverkruid plant zich voort door uitlopers en door zaden.
Geef bij elk van deze manieren van voortplanting aan of die geslachtelijk of ongeslachtelijk is.

1. uitlopers = geslachtelijk zaden = geslachtelijk
2. uitlopers = ongeslachtelijk zaden = geslachtelijk
3. uitlopers = geslachtelijk zaden = ongeslachtelijk
4. uitlopers = ongeslachtelijk zaden = ongeslachtelijk

Bij ongeslachtelijke voortplanting heb je twee planten nodig

1. Waar
2. Niet waar

In de afbeelding is een krokusknol met enkele scheuten getekend. De scheuten kunnen van de knol worden gehaald en verder groeien als afzonderlijke planten.
Is dit een voorbeeld van geslachtelijke voortplanting of ongeslachtelijke voortplanting?

1. geslachtelijke voortplanting
2. ongeslachtelijke voortplanting

Wat is geen voorbeeld
van ongeslachtelijke voortplanting bij planten?

1. Deling en stekken
2. Bollen en knollen
3. Uitlopers en wortelsstokken
4. Stuifmeelkorrels en eicellen

Mensen eten delen van planten. Deze planten noem je voedingsgewassen. Ze zijn door mensen gekweekt. Vaak eten mensen een deel of een paar delen van de plant.

Door het duizenden jaren kweken van planten, zijn de planten steeds groter en lekkerder geworden.

Niet alle planten kunnen we eten, planten kunnen giftig zijn.

Bieten: je  eet de wortel

1

Asperge: je  eet de stengel

2

Andijvie: je  eet het blad (de bladeren)

3

Aubergine: je  eet de vrucht

4

Pinda: je  eet de zaden

5

Saffraan: je  eet de stamper van de bloem.

Saffraan bevat smaak- en kleurstof en wordt gebruikt in bijv.  het gerecht paella (een spaans gerecht met kip, vis, groente en rijst.

6