4.5 Zuid-Amerika: Politieke ontwikkelingen na 1980

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

4.5 Politieke ontwikkelingen na 1980

WO II - 1980: veel rechtse dictaturen 

• Veel regimes vervangen door meer democratische regeringen.
  

• Bloedige dictaturen met directe of indirecte hulp van de V.S. (gemotiveerd vanuit angst voor communisme)

Jaren '80: Neoliberalisme (naar Amerikaans voorbeeld)

Kernwoorden:

• Privatisering
  
• Bezuinigen op overheidsuitgaven
  
• Deregulering
  
• Vrijhandel
  

Neoliberalisme?

Een ontwikkelingsbeleid gebaseerd op het privatiseren van staatsbedrijven, het verlagen van handelstarieven, het verkleinen/afschaffen van overheidssubsidies, het verlagen van winstbelasting en het afschaffen van regels voor het bedrijfsleven.

Koloniale periode (1500-1800)

Cliëntelisme (op platteland) - 'voor wat hoort wat'.

Landarbeiders moeten loyaal zijn aan elite (rijke grootgrondbezitters).

Elite beschermt/helpt landarbeiders bij problemen.

Elite aan de macht (1800-1930)

Oligarchie

De macht is in handen van een kleine groep. 

Alles is erop gericht de belangen van de elite te dienen.

Grootschalige commerciële landbouw (voor export)

Moderne steden ontstaan

Buenos Aires - Rio de Janeiro

Grote ongelijkheid ontstaat.

Zorgt later voor onvrede.

Het volk aan de macht? (1930-1950)

Populisme

De leider gaat voor een sterke band met het volk en zet zich juist af tegen de elite.

Grote rol overheid

- industrialisering voor werk

- sociale programma's

- nationaliseren bedrijven

Nadelig gevolg

- Hoge staatsschuld

- Veel corruptie

- Vriendjespolitiek

Resultaat: onvrede bevolking nam weer toe

Het leger aan de macht (1950-1980)

Militaire dictatuur

Protesten met geweld neergeslagen. Geen democratie en de mensenrechten werden op grote schaal geschonden.

Dictatuur gesteund door Verenigde Staten.

Waarom?

Tijd van Koude Oorlog.

Socialistisch en communistisch gedachtegoed werd groot onder de bevolking. 

V.S. wilde zo dichtbij huis dit niet hebben, waren bang dat kapitalisme onder druk kwam te staan en deze landen met de Sovjet-Unie gingen samenwerken. Dus steunen de dictatuur, zodat de landen niet communistisch werden.

Na 1980:

Van top down naar bottom up

economische crisis

dictatoriale regiem onder druk

start

democrati-sering

politiek beleid

neoliberalisme

Verschil

Vanaf tijd populisme werd rol overheid groter.

Nationalisering bedrijven

Na 1985

neoliberalisme

- privatisering bedrijven

- minder regels voor bedrijven

- bezuinigen voor lagere staatsschuld

Gevolg van neoliberaal beleid

Toename sociale ongelijkheid.

Arme bevolking wordt ontevreden

Richten vakbonden op.

Verandering samenleving 'van onderaf' (=vanuit de bevolking zelf) 

->  bottom-up democratisering

armen armer, rijken rijker

-> bevolkingsparticipatie

Gewone burgers bemoeien zich actief met het bestuur van hun land

Gevolg van neoliberaal beleid

Toename sociale ongelijkheid.

Arme bevolking wordt ontevreden

Richten vakbonden op.

Verandering samenleving 'van onderaf' (=vanuit de bevolking zelf) 

->  bottom-up democratisering

armen armer, rijken rijker

-> bevolkingsparticipatie

Gewone burgers bemoeien zich actief met het bestuur van hun land

Voordelen van neoliberalisme?

Nadelen van neoliberalisme?

Vanaf 2000: Bevolkingsparticipatie

Door het neoliberalisme nam de sociale en regionale ongelijkheid enorm toe.

Reacties van burgers leidden tot:

• Bottom-up democratisering
• Sociale participatie

Wat? Waar? Waarom daar?

Door het neoliberalisme nam de sociale en regionale ongelijkheid enorm toe.

Reacties van burgers leidden tot:

• Bottom-up democratisering
• Sociale participatie

Wat? Waar? Waarom daar?

Wat? Waar? Waarom daar?

Wat? Waar? Waarom daar?

Wat? Waar? Waarom daar?

Wat? Waar? Waarom daar?

Wat? Waar? Waarom daar?

Wat? Waar? Waarom daar?

Maduro wint de verkiezing dec. 2020

Wat? Waar? Waarom is dat raar?

Let op: veel examenvragen gaan over protesten, bottom-up democratisering en good governance

Volgende slides geven achtergrondinformatie

Verdieping en achtergrond

BIJ TIJDGEBREK SLA JE 5 DIA'S OVER

Onrust Chili

Video: Protesten in Chili

Evo Morales

Voormalig president Bolivia (2006-2019).
Eerste inheemse president.

Verkiezingen in 2019 onwettig verklaard.
In 2019 gevlucht naar Argentinië na claim door huidige regering 'aanzetten tot opruiing van eigen bevolking tijdens verkiezingen'. 

Sinds november 2020 weer terug in Bolivia na inauguratie Luis Arce (voormalige minister van Financiën onder Morales).

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/bolivia-wil-arrestatie-oud-president-morales~b215479e/

Bolivia

Verdieping / extra: 

Documentaire

'In de naam van het volk

- Evo Morales (Bolivia)'

Kijkvraag: noteer minimaal drie

begrippen/concepten die je herkent of die

je opvallen en leg de relatie met de lesstof

Bolsenaro Brazilië

Opdracht

Maak een tijdlijn van een gekozen land in Z-A (in groepjes van 4 (twee per paragraaf)

Verwerk de belangrijkste kenmerken de periode die in het boek worden beschreven en gebruik alle begrippen uit de paragrafen!

Afsluiting: terug naar leerdoelen

• Je weet hoe de meeste Zuid-Amerikaanse landen zich in de postkoloniale periode hebben ontwikkeld tot meer stabiele democratische landen.
  
• Je kunt uitleggen waarom het neoliberalisme tot bottom-up democratisering en sociale participatie leidde
• Je kunt uitleggen hoe de koloniale tijd heeft gezorgd voor de huidige etnische en economische tegenstellingen
  

Drie dingen die ik deze les heb geleerd

Twee dingen die ik interessant vond deze les

Één vraag die ik nog altijd heb over de stof / de les