Markt en overheid hoofdstuk 5

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Markt en overheid H5

Lesdoelen

• Octrooi
• Overheidsautoriteiten en regels

Plenda

Maandag 21 oktober

4.1 t/m 4.18

Dinsdag 5 november

5.1 t/m 5.19

6.1 t/m 6.8

Octrooi

• Winstkansen => bedrijven komen in actie!
• Octrooi (=patent)
• Alleenrecht op maken product (max 20 jaar)
• Terugverdienen investering!

Prikkels

• Dure ontwikkeling (technologie, medicijnen)
• Kans van slagen niet 100% (winnaars en verliezers)

• Monopolie geeft laag consumentensurplus/hoog producentensurplus. Hoge prijzen
• Maar anders misschien helemaal geen product!

Rol overheid markten (2)

• Markten werken via prijs, maar...
• Randvoorwaarden (wetten & regels)
• Naleving regels (autoriteiten) => marktmeester

ACM

• Consumentenbescherming
• Concurrentie en Marktwerking (Kartels)
• Regels ingewikkelde markten (Telecom, Energie, Post)

En veel meer...

• Contracten (rechter)
• Regels verslaggeving bedrijven (accountants, ACM)
• Milieuregels (RIVM)
• Gezondheidsregels (Gezondheidsinspectie, NVWA)
• Veiligheidsregels (Arbeidsinspectie)

Lesdoelen

• Octrooi
• Overheidsautoriteiten en regels

Plenda

Maandag 21 oktober

4.1 t/m 4.18

Dinsdag 5 november

5.1 t/m 5.19

6.1 t/m 6.8

Lesdoelen

• Collectieve goederen
• Collectieve dwang, sociale normen, geloofwaardige zelfbinding

Video

• Nederland moet mogelijk Defensie-uitgaven verdubbelen: ‘Op het slechtste scenario voorbereid zijn' (WNL)
• Over welk goed/product gaat dit gesprek?
• Wie zijn de betrokken partijen?

Video

• Nederland moet mogelijk Defensie-uitgaven verdubbelen: ‘Op het slechtste scenario voorbereid zijn' (WNL)

• Over welk goed/product gaat dit gesprek?
• Defensie/veiligheid
• Wie zijn de betrokken partijen?
• Nederlandse overheid/leger, Amerika, NAVO

Collectieve goederen: defensie

Niet splitsbaar

Geen losse defensietickets mogelijk. Geldt voor alle burgers.

=> wel splitsbaar: een concertkaartje

Niet rivaliserend

Defensie raakt niet voor de een als het gebruikt wordt door de ander. 

=>wel rivaliserend: een frikandelbroodje

Marktfalen privéleger

Meeliftgedrag & gevangenendilemma

Je betaalt liever niet mee, maar profiteert wel van de veiligheid

Positieve externe effecten

Positief voor de maatschappij, niet alleen de eindgebruiker, maar niet verwerkt in de prijs

Collectieve dwang

Oplossing marktfalen

De overheid (=collectief) levert het 'defensieproduct'

De overheid dwingt betaling af via de belasting

Internationale defensie

• Geen internationale overheid

=> collectieve dwang niet mogelijk

• Sociale normen
• Geloofwaardige zelfbinding

Sociale normen

Afspraak in relatief kleine kring gebaseerd op reputatie

=> Tweede Wereldoorlog
Amerika, Engeland, Canada, Sovjet Unie hebben ons bevrijd van Duitsland, omdat dit 'het juiste was om te doen'.

Geloofwaardige zelfbinding

Deelnemers binden zich geloofwaardig aan een afspraak

=> NAVO
Artikel 5: een aanval op één is een aanval op allen

Minimaal 2% van de begroting (verzonken kosten)

Lesdoelen

• Collectieve goederen
• Collectieve dwang, sociale normen, geloofwaardige zelfbinding

Plenda

Maandag 21 oktober

4.1 t/m 4.18

Dinsdag 5 november

5.1 t/m 5.19

6.1 t/m 6.8

Lesdoelen

• Quasicollectieve goederen
• Innovatie (Product & proces)

nos.nl

Quasicollectieve goederen

Uitsluitbaar

Ja, je kunt mensen uitsluiten van school/onderwijs

Rivaliserend

Ja, scholen/klassen hebben beperkte plaatsen

Individueel goed, maar toch geleverd door de overheid

=> Quasicollectief (quasi, is 'niet echt')

Externe effecten

• Positieve of negatieve effecten van productie of consumptie voor de welvaart van anderen (=extern)

      zonder dat hiervoor wordt betaald!

• Positief: onderwijs, vaccins, zonnepanelen
• Negatief: milieuvervuiling, geluidoverlast

3 soorten goederen

Individuele goederen

Uitsluitbaar & rivaliserend (brood, computers) => de markt produceert
Quasi collectieve goederen

Individuele goederen die toch door de overheid worden geproduceerd (onderwijs, wegen)
Collectieve goederen
Niet uitsluitbaar/niet splitsbaar & niet rivaliserend (defensie, dijken) => de overheid produceert

Innovatie

'Steve Jobs announces the original Iphone'

'Formula 1 pitstops 1950 & Today'

Innovatie

'Steve Jobs announces the original Iphone'

Productinnovatie

Een volledig nieuw product of een verbeterde versie van een bestaand product op de markt brengen

Innovatie

'Formula 1 pitstops 1950 & Today'

Procesinnovatie

Het verbeteren, versnellen, efficiënter of goedkoper maken van de manier waarop je iets maakt of organiseert (proces)

Lesdoelen

• Quasicollectieve goederen
• Innovatie (Product & proces)

Plenda

Maandag 21 oktober

4.1 t/m 4.18

Dinsdag 5 november

5.1 t/m 5.19

6.1 t/m 6.8

Collectieve goederen zijn niet rivaliserend

1. juist
2. onjuist

Wat zijn voorbeelden van semi-collectieve goederen?

1. onderwijs - ziekenhuis
2. huisarts - rechtspraak
3. brandweer - straatverlichting
4. snelweg - electriciteit

Het is winter. Het heeft gevroren. Hendrik ziet er nu ongelofelijk tegen op om met de auto naar zijn werk te gaan. Gelukkig is er wel gestrooid. Het strooien van zout op de wegen is een voorbeeld van een:

1. Individueel goed
2. Quasi-collectief goed
3. Collectief goed
4. Niet-collectief goed

Een voorbeeld van een collectief goed is:

1. Autosnelweg
2. Bibliotheek
3. Concert
4. Dijk

Door wie worden collectieve goederen geleverd?

1. bedrijven
2. particulieren
3. overheid
4. buitenland

Evaluatie Hoofdstuk 5