Alle woordsoorten: De brug 3 havo

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Woordsoorten: de brug

Deze week herhalen we de
woordsoorten uit De brug (p. 251- 255)

Welke woordsoorten ken je nog?

1. 'Het' en 'de' zijn bepaalde lidwoorden.
2. 'Een' is een onbepaald lidwoord.

1. 1 is waar, 2 is onwaar
2. 1 en 2 zijn onwaar
3. 1 en 2 zijn waar
4. 1 is onwaar, 2 is waar

Zelfstandig naamwoord

Een concreet zelfstandig naamwoord (czn) geeft iets tastbaars aan, iets wat je kunt aanraken: balpen, armband, Carolien, Noordzee.

Een abstract zelfstandig naamwoord (azn) geeft iets aan wat je niet kunt aanraken (vrede, week, twijfel) of wat niet bestaat (elfje, Zweinstein).

Concreet zelfstandig naamwoord

abstract zelfstandig naamwoord

zomer

bakker

dag

Lotte

vrede

potlood

neef

vriendschap

Een bijvoeglijk naamwoord (bn) zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

1. waar
2. niet waar

Die goede zangeres is heel bekend.

'goede' en 'bekend' zijn beide bn.

1. waar
2. niet waar

Pers. vnw en bez. vnw

Een persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw) duidt een persoon of ding aan: ik ben verliefd, ze zijn erg mooi, die vriendin van jou.

Een bezittelijk voornaamwoord (bez.vnw) geeft aan van wie iets is. Het staat altijd vóór het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort: mijn jas, onze fietsen, haar bekendste liedje.

1. Ik geef hun een boek.
2. Zij hebben hun vakantie geboekt.

'hun' is...

1. 1. pers. vnw, 2. pers. vnw
2. 1. bez. vnw, 2. bez. vnw
3. 1. pers. vnw, 2. bez. vnw
4. 1. bez. vnw, 2. pers. vnw

De hond heeft me gebeten.

'me' is...

1. pers. vnw
2. bez. vnw

Werkwoorden

Als in een zin met een werkwoordelijk gezegde maar één werkwoord staat, dan is dat een zelfstandig werkwoord (zww). Het geeft aan wat het onderwerp doet.

Als er meer werkwoorden zijn, staat het zww achter in de zin. De andere werkwoorden (ook de persoonsvorm) zijn hulpwerkwoord (hww)

Dat zou best wel eens waar kunnen zijn.

'kunnen' is...

1. zww
2. hww

Gisteren ben ik ook naar school gegaan.

'gegaan' is...

1. zww
2. hww

Opdracht

Maak de volgende opdrachten:

• p. 251: opdr. 1
• p. 252: opdr. 2, vraag 1, 3, 5
• p. 253: opdr. 3

Aanwijzend voornaamwoord

Een aanwijzend voornaamwoord (aanw.vnw) wijst iets of iemand aan. Voorbeeld:

• Die rode mountainbike zou ik eerder kopen dan zo’n groene.

Aanwijzende voornaamwoorden: 

deze, die, dit, dat, zulk(e), zo’n, dergelijk(e), zelf, dezelfde, hetzelfde

Tip: dit zijn alle aanw. vnw. Leer ze uit je hoofd.

Vragend voornaamwoord

Een vragend voornaamwoord (vr.vnw) is een vraagwoord over een persoon of een ding:

• Naar welke film ben je gisteren geweest?
  
• Monica vroeg met wie ik gisteren naar de film ben geweest.

Vragende voornaamwoorden: 

wie, wat, welk(e), wat voor (een)

Tip: dit zijn alle vr. vnw. Leer ze uit je hoofd.

Onbepaald voornaamwoord

Een onbepaald voornaamwoord (onbep.vnw) duidt een persoon of een ding aan, maar zegt niet precies wie of wat bedoeld wordt. Voorbeeld:

• Er was vanmiddag iemand aan de telefoon die jou iets wilde vragen.

Onbepaalde voornaamwoorden:

 iemand, niemand, iedereen, men, menigeen, het, (zo)iets, niets, alles, elk(e), ieder(e), menig(e), wat, ene, (een) zekere, een of ander(e)

Telwoorden

Telwoorden

Hoofdtelwoorden (htw) geven een hoeveelheid aan, rangtelwoorden (rtw): geven een plek in een rij aan.

Bepaalde telwoorden geven een precies aantal (htw) of precieze volgorde aan (rtw), onbepaalde telwoorden geven een onduidelijk aantal (htw) of onduidelijke plek in een rij (rtw) aan.

Nog even op een rijtje

Aanw. vnw, vr. vnw en onbep. vwn hebben altijd betrekking op een persoon of een ding.

1. waar
2. niet waar

Zulke mensen moet je niet vertrouwen.

'zulke' is...

1. onbep. vnw
2. aanw. vnw
3. bw
4. bez. vnw

De hoeveelste is het nou vandaag?

'hoeveelste' is...

1. vr. vnw
2. aanw. vnw
3. onbep. htw
4. onbep. rtw

Opdracht

Maak de volgende opdrachten:

• p. 253: opdr. 4
• p. 254: opdr. 5
• Lever een stelling in voor je betoog via de opdracht in Teams.
  

Voorzetsel

Een voorzetsel (vz) geeft vaak plaats, tijd of reden/oorzaak aan.

• plaats: aan het water, te Schiedam, bij de bushalte, op de zolder;
• tijd: na de vakantie, tijdens de wandeling, gedurende de lente, onder de les;
• reden/oorzaak: vanwege de file, door het succes, dankzij jouw hulp.

Je kunt een vz zetten voor '... de kast' of voor '... het feest'.

Bijwoord

Zegt iets over een ander woord dan het zelfstandig naamwoord. Bijvoorbeeld een:

• werkwoord: Joop kan hard fietsen (ww).
  
• bijvoeglijk naamwoord: Dit is een heel mooi (bn) huis.
  
• ander bijwoord: Joop kan heel erg hard (bw) fietsen.
  

Bijwoord

• geeft een plaats aan:  hier, daar, rechts, nergens

• geeft een tijd aan: nu, soms, vanavond

• vraagwoorden: waar, wanneer, waarom...
  
• overige woorden: ook, graag, niet, misschien

Bijwoorden van plaats en tijd kun je niet zetten voor '... de kast' of voor '... het feest'.

Voegwoorden

Verbinden twee woorden, woordgroepen of zinnen met elkaar.

• twee woorden: pizza of hamburger
• twee woordgroepen: de zware training en de spannende wedstrijd
• twee zinnen: We willen weer naar het strand als het mooi weer is.

Nevenschikkende voegwoorden

Nevenschikkende voegwoorden (ns. vgw) verbinden meestal twee woorden, twee woordgroepen of twee hoofdzinnen.
Oftewel: groepen die aan elkaar gelijk zijn.

Er zijn vijf nevenschikkende voegwoorden:

dus, en, maar, of, want

Onderschikkende voegwoorden

Onderschikkende voegwoorden (os. vgw) verbinden meestal een bijzin met een hoofdzin.

Oftewel: groepen die ongelijk aan elkaar zijn!

Pak je een paraplu, voordat je naar buiten gaat?

Als het regent, word je nat.

Ik pak mijn leesboek erbij, omdat de les is begonnen.

Ik heb mijn telefoon overal gezocht.

'overal' is...

1. onbep. vnw
2. aanw. vnw
3. bw
4. vz

Vanwege een lekke band kon hij niet naar zijn werk.

Noteer de vz

Ik kan nu niet bellen want ik ben aan het werk.

'aan' is een...? (noteer de afkorting)

Ik heb hem ergens gezien in het bos.

Welk woord is een bijwoord?

Wanneer heb je tijd om af te spreken?

'Wanneer' is een... (noteer de afkorting)

Opdracht

Maak de volgende opdrachten:

• p. 254: opdr. 6
• p. 255: opdr. 7
• Lever een stelling in voor je betoog via de opdracht in Teams.