221101 De tachtigjarige oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Thema 5: De tijd van ontdekkers en hervormers 

16e eeuw: 1500 -1600 n.Chr.               Vroegmoderne tijd                                     

Planning

• Terugblikkende quiz
• Uitleg Nederlandse Opstand
• Opdracht moord mysterie
• Gezamenlijke afsluiter

Welk begrip past het beste bij de omschrijving?

'kerkhervorming in de zestiende eeuw waarbij het protestantisme ontstaat.'

1. Predestinatieleer
2. Katholicisme
3. Reformatie
4. Herformatie

Waar of niet waar

De splitsing van de kerk was een bedoeld gevolg van Luther en zijn 95 stellingen.

1. Waar
2. Niet waar

Wat was de directe oorzaak van de reformatie?

1. De misstanden
2. Humanisme
3. Luthers 95 stellingen
4. Predestinatieleer van Calvijn

Waar of niet waar

Calvijn vond dat de kerk niet van bovenaf geleid moest worden, maar vanuit de gelovigen zelf.

1. Waar
2. Niet waar

Welk begrip past het beste bij de omschrijving?

' een papiertje dat je kon kopen waarop stond dat je zonde vergeven zijn'

1. Predestinatieleer
2. Aflaat
3. Reformatie
4. Humanisme

Welke uitvinding zorgde voor de grote verspreiding van de kritiek op de kerk?

1. Monnikenwerk
2. Printer
3. Boek-nijverheid
4. Drukpers

De lesdoelen

 Oorzaken van de Opstand, Willem van Oranje & de Republiek

Aan het einde van de les:

•  Kan je de begrippen ‘beeldenstorm, watergeuzen, Staten-Generaal, stadhouder, landvoogd, plakkaat van Verlatinghe, en republiek’ uitleggen.
  
• Kan je de oorzaken van ontevredenheid in de Nederlanden opsommen.
  
• Kan je jaartallen, personen en gebeurtenissen aan elkaar koppelen door het maken van een tijdlijn over de Nederlandse Opstand.
• Kan je de hoofdpersonen herkennen op afbeeldingen. 

De Nederlandse Opstand 

In de eerste helft van de zestiende eeuw leefde Karel V, de koning van Spanje en vorst van de Nederlanden. 

• Streng katholiek
• Centralisatie: Het streven van vorsten om hun hele 

      gebied vanuit een hoofdstad te regeren.

De Nederlandse Opstand 

De Nederlanden was een onderdeel van het Spaanse rijk onder Filips II. Onder Karel V hadden de Nederlandse gewesten (provincies) inspraak in het besturen van de regio.

• Filips II schafte veel afspraken met de gewesten af.            
• Filips II nam zelf ambtenaren aan om de gewesten te besturen. 
• Gevolg: De edelen verloren veel macht                Grote ontevredenheid.

Staten-Generaal: Vertegenwoordigers van het gehele Nederlandse volk

(nu eerste en tweede kamer)

De Nederlandse Opstand 

 Het volk was ook niet blij met Filips, want de belastingen waren omhoog gegaan en er ontstond meer armoede. De vervolging van protestanten zorgde voor woede. 

• Filips II strenger dan zijn vader, Karel V. 
• Ketters (protestanten) actief vervolgen.
• Bloedplakkaten

Spaanse inquisitie: een rechtbank van de Rooms-Katholieke Kerk, die was belast met de opsporing, het onderzoek en het straffen van 'ketters' (niet-christenen)

De Nederlandse Opstand 

Filips II woonde zelf in Spanje, Nederland was te koud en nat. Daarom was zijn halfzus Margaretha van Parma aangesteld als landvoogdes, ze was zijn plaatsvervanger.

Landvoogd(es):  Bestuurder namens de landsheer, 

een plaatsvervanger.

De Nederlandse Opstand 

Een grote groep ontevreden edelen besloot om al hun bezwaren op te schrijven in een brief en deze aan te bieden aan de landvoogdes van de Nederlanden in 1566.

•  Gueux                 Bedelaars               Geus.
• Tijdelijk stoppen met kettervervolgingen.

Smeekschrift: een verzoek om religieuze tolerantie en opschorting van de vervolgingen van de Inquisitie.

De Adviseur van de landvoogdes Margaretha van Parma zei: 

“N’ayez pas peur, Madame, ce ne sont que des gueux” (vertaling: Wees niet bang, mevrouw, het zijn slechts bedelaars).

De Nederlandse Opstand 

De woede over de strenge vervolgingen bleef en op 10 augustus 1566 kwam het tot een uitbarsting.

Beeldenstorm: Vernielingen op grote schaal van heiligenbeelden en andere objecten van katholieke religieuze plaatsen door protestanten in de Lage landen.

De Nederlandse Opstand 

Filips was woedend toen hij hoorde van de beeldenstorm. Hij riep zijn halfzus terug en stuurde in 1567 generaal Alva met een leger naar de Nederlanden. 

• Edelen terechtstellen.
• Bloedplakkaten strenger inzetten.

De Nederlandse Opstand 

De Tachtigjarige Oorlog begon twee jaar na de beeldenstorm, in 1568. De leider van de opstand was Willem van Oranje, de stadhouder van gewesten Holland, Zeeland en Utrecht.

• Het land uit gevlucht.
• Leger vormen om Alva te verslaan.

Stadhouder: plaatsvervanger van de vorst in een gewest. 

De Slag bij Heiligerlee (1568)

Begin van de Tachtigjarige Oorlog

Een klein leger onder leiding van twee broers van Willem van Oranje boekten een eerste overwinning op de Spanjaarden bij Heiligerlee.

• Spanjaarden in de pan gehakt.
• Alva woedend.
• Gevolg: Twee gevangen genomen edelen onthoofd. 

De Nederlandse Opstand 

Steeds meer gebieden besloten om zich aan te sluiten bij Willem van Oranje. In het jaar 1575 was Spanje bankroet en konden de Spaanse soldaten dus niet uitbetaald worden. 

Gevolg: 

•  Antwerpen werd in 1576 geplunderd en in brand gestoken door de Spaanse soldaten.

Plakkaat van Verlatinghe: Onafhankelijkheidverklaring uit 1581 van zeven gewesten (Groningen, Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Holland, Zeeland)

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

 De mensen hoopten op Willem van Oranje als hun koning, maar helaas werd Willem in 1584 vermoord door Balthasar Gerards. 

• Opzoek naar een nieuwe leider.
• Geen geschikte kandidaat. 

Republiek: Een land zonder een koning, maar met 

een gekozen leider.

De Nederlandse Opstand 

De oorlog was echter nog lang niet voorbij, Spanje wilde namelijk niet dat de Nederlanden onafhankelijk zou worden. 

Maurits van Nassau (stadhouder) & Johan van Oldenbarnevelt (landsadvocaat) zetten de strijd voort!

• 1568: begin tachtigjarige oorlog.
• 1648: einde tachtigjarige oorlog.
• Gevolg: Nederland een onafhankelijk land. 

Opdracht moord mysterie

Hoe kwamen Johan van Oldenbarnevelt en Maurits van Nassau aan hun einde?

• Werk in twee- of drietallen.
• Verdeel de personen onder elkaar.
• Zoek uit wie het waren, wat ze deden, welke rol ze speelden in de Tachtigjarige Oorlog en hoe ze aan hun eind kwamen.
• Bereid een korte presentatie voor van 1 min., wees creatief!

Noem drie dingen die je hebt geleerd vandaag?

Waar heb je nog vragen over?