§4.4 Veranderingen vanaf de jaren '60

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3,4

Tijdvak 10: Televisie en computers

Er komen andere tijden....

Schrijf enkele woorden op waar jij aan denkt bij 'de jaren '60':

Leerdoelen

Aan het eind:

1, kun je minimaal 3 / 4 sociaal-culturele veranderingen uit de jaren '60 benoemen;

2, kun je verklaren waarom je Nederland kan omschrijven als een 'verzorgingstaat';

3. weet je een argument te verwoorden waarom je graag in de jaren '60 zou willen leven als je het vergelijkt met nu.

In deze les: 18 punten.

Economie en verzorgingsstaat.

1945- 1950: Direct na WOII ligt Nederland in puin, de wederopbouw start. 

Zuinigheid,  gezagsgetrouw, ijverigheid, 'genoegen nemen met weinig' moeten zorgen

voor een wederopbouw. 

• De woningnood is hoog, ook deels ontstaan door de babyboom. 

Tot 1973: economie groeit snel, elk jaar met min. 5% --> nooit meer voorgekomen. Belangrijke oorzaken:

1. Marshall hulp: hulp van VS (geld en machines) vanaf 1948.

2. Geleide loonpolitiek (tot 1963) werkgevers, vakbonden en regering maken afspraken over het laag houden van lonen en prijzen. Gevolg: industie is goedkoop en kan dus goed concurreren met buitenland. 

3. De vondst van een groot aardgasveld (Slochteren, 1959), zodat de loongolf (vanaf 1963 elk jaar 10% meer loon) betaald kan worden.

• Premier Willem Drees 'Vadertje Drees' (1948- '58) is de oprichter van een verzorgingsstaat: een staat waarin de overheid zorgt voor mensen die minder goed voor zichzelf kunnen zorgen via sociale wetten, bv WW-wet (1949) en de AOW (1956), later ook de WAO (1967) en de Bijstandwet (1967), waardoor gescheiden vrouwen niet meer financieel afhankelijk zijn van de man.  Een verzorgingsstaat gaat uit van solidariteitsgevoel (saamhorigheidsgevoel): mensen die werken betalen mee voor de ondersteuning voor mensen die niet (meer) kunnen werken.

• Vanaf de jaren '60: consumptiemaatschappij en Amerikanisering De Nederlander hoeft niet meer zuinig te zijn, kan bv een auto, of een televisie consumeren/ betalen, gevolg: contact met Amerikaanse muziek (Rock & Roll) en tv-zenders (Amerikaanse spelletjes, soaps en comedy's)
  

Volgende dia: bewegende leeftijdsgrafiek (babyboom), daarna dia: Google maps eigen woning (woningnood)

https:

Andere opvattingen

In Nederland is tot de jaren '60 veel sprake van verzuiling.

Maar door de televisie gaan mensen ook tv programma's kijken van een andere zuil + met de auto komen mensen steeds vaker in het buitenland, later ook vliegtuig.

Gevolg: Nederlands komen in contact met opvattingen buiten hun eigen zuil, waardoor ontzuiling ontstaat.

• Het geloof wordt minder belangrijk (ontkerkelijking, ook wel secularisatie), waardoor het aantal humanisten (iemand die zich niet laat leiden door een God, maar zelf nadenkt wat de beste keuze is. God staat niet centraal, maar de mens) toemeent.  Secularisatie wordt versterkt door: 1. mensen worden mobieler, zodat je op zondag ook je vrije tijd anders kan besteden, 2. door t.v. krijgen mensen andere denkbeelden en worden dus kritischer op wat de kerk zegt, 3. mensen gaan massaal in de stad wonen (urbanisatie) waar zij ook niet meer naar de kerk gaan, 4. er is veel voorspoed, mensen gaan vaak in tegenspoed naar de kerk. 

• Nederland indidualiseert: persoonlijke onafhankelijkheid wordt belangrijk, eigen keuzes maken en niet meer luisteren naar de dominee of paus. Mensen gaan meer zelf nadenken over eigen moraal (opvattingen over goed of kwaad)

Ook komt in 1967 voor het eerst bloot op tv, veel ophef! 

Seksuele revolutie

- In de jaren '50 zorgt de vrouw thuis voor man en (veel) kinderen + vader is de baas, werkt hard (kostwinner) en leest 's avonds de krant. Scheiden komt niet voor! Man en vrouw zijn volgens de wet niet gelijk, de vrouw is zelfs handelingsonbekwaam (mag bv geen belangrijke documenten ondertekenen)

Maar in de jaren '60 verandert de verhouding tussen man en vrouw. Meisjes gaan ook studeren en getrouwde vrouwen gaan ook werken. Ook krijgen moeders minder kinderen + huishouding kost minder tijd door nieuwe huishoudelijke apparaten. Gevolg: Tweede Feministische Golf (verzet tegen de traditionele rolverdeling + gelijke kansen), o.l.v. de Dolle Mina's.

- Ook het seksueel moraal verandert, eerst: als maagd het huwelijk in, over seks wordt niet gepraat, homoseksualiteit is taboe en bloot in openbaar is verboden. Maar door de uitvinding van de anticonceptie-pil (1962) ontstaat een seksuele revolutie (seks wordt bespreekbaar) waardoor mensen vrijer omgaan met seks. 'Kortom, met de pil gaat iederen van bil!'

- Tenslotte ontstaat in de jaren '60 een sterke jongerencultuur / jeugdcultuur.

De babyboomers zijn ondertussen tieners en twintigers en gaan niet, zoals hun ouders, op hun 13e werken, maar leren door. Door de toenemende welvaart hebben jongeren geld om uit te geven aan kleding, kapsel en muziek (bv the Beatles en The Rolling Stones)). Jongeren zijn optimistisch en zijn opstandig (komen snel in verzet). 

Fragment uit een brief aan een Nederlandse minister-president (1954):
"Geachte minister, morgen brand ik een kaarsje voor u, want mijn moeder zal u altijd heel dankbaar blijven. U heeft er met deze wet voor gezorgd dat zij en zoveel anderen een fijne, prettige oude dag kunnen hebben."

Aan wie was deze brief gericht? En bij welk onderwerp past de bron?

1. 1. aan Colijn, 2. de bron past bij de opbouw van de verzorgingsstaat.
2. 1. aan Colijn, 2. de bron past bij de oplossing van de sociale kwestie.
3. 1. aan Drees, 2. de bron past bij de opbouw van de verzorgingsstaat.
4. 1. aan Colijn, de bron past bij de oplossing van de sociale kwestie.

Welk begrip is van toepassing op de afbeelding?

1. multiculturele samenleving
2. ontstaan van een jongerencultuur
3. opkomst van de televisie
4. de Tweede Feministische Golf

Welke twee kenmerken horen bij de Tweede Feministische Golf?

1. doorbreken van rolpatronen en recht op abortus
2. recht op abortus en stemrecht
3. stemrecht en toegang tot basisonderwijs
4. toegang tot basisonderwijs en doorbreken van rolpatronen

Op de afbeelding zie je het aantal katholieke en protestantse kerkgebouwen in Nederland (tussen 2003 en 2012).

Welk begrip hoort bij de afbeelding?

1. Ontzuiling
2. Secularisatie
3. Verzuiling
4. jongerencultuur

Hiernaast zie je een prentbriefkaart (rond 1950).

Onderaan staat: Moeder in het gezin en niet in de fabriek!

Rond 1950 paste de boodschap van de poster in die tijd. Twintig jaar later kwam er steeds meer kritiek op deze boodschap.

Bij welke ontwikkeling past die kritiek?

1. bij het ontstaan van de consumptiemaatschappij
2. bij het ontstaan van de Eerste Feministische Golf
3. bij het ontstaan van de individualisering
4. bij het ontstaan van de Tweede Feministische Golf

Hieronder staan vier doelstellingen:

1. herverdeling van huishoudelijke taken;

2. invoering van vrouwenkiesrecht;

3. legalisering van abortus;

4. toelating van meisjes tot het basisonderwijs.

Welke doelstellingen horen bij Tweede Feministische Golf? 

Hierna: sleepvraag

1. 1 en 4
2. 2 en 3
3. 2 en 4
4. 1 en 3

Hieronder staan vijf begrippen die te maken hebben met Nederland in de periode 1965-1975.

Sleep de juiste twee begrippen naar de juiste omschrijving.

Let op! Er blijven dus drie begrippen over.

Hierna: quizvragen

Hierna: quizvragen

Amerikanisering

consumptiemaatschappij

democratisernig

ontzuiling

Tweede Feministische Golf

Nederland werd na de Tweede Wereldoorlog een ontzuilde samenleving.

Daarbij speelden de volgende drie ontwikkelingen een rol:
1 invoering van het Marshallplan
2 ontstaan van een jongerencultuur
3 welvaartsstijging en economische groei

Wat is de juiste tijdsvolgorde van deze ontwikkelingen?

1. Tweede Wereldoorlog → 1 → 2 → 3 → ontzuilde maatschappij
2. Tweede Wereldoorlog → 1 → 3 → 2 → ontzuilde maatschappij
3. Tweede Wereldoorlog → 2 → 1 → 3 → ontzuilde maatschappij
4. Tweede Wereldoorlog → 2 → 3 → 1 → ontzuilde maatschappij

Uit een boek over de muziek van The Beatles:
De muziek van de Engelse popgroep The Beatles, uit de zestiger jaren, komt eigenlijk van de andere kant van de oceaan. Net als de glimmende jukeboxen, de grote, luxe koelkasten, de spijkerbroeken en natuurlijk de rock-’n-roll van Elvis Presley. Bij de muziek horen de langere haren van de jongens en de korte minirokjes van de meisjes.

Welk begrip hoort bij bovenstaande tekst?

1. Individualisering
2. Tweede Feministische Golf
3. Jongerencultuur
4. Secularisatie

Sleep de woorden naar de juiste kolom:

Eerste Feministische Golf

Tweede Feministische Golf

Algemeen vrouwenkiesrecht

Toegang tot hoger onderwijs/ middelbare school.

Betere huishoudelijke apparaten.

De vrouw blijft handelingsonbekwaam.

de Pil moet gratis

'Baas in eigen buik'

Dolle Mina's

Invoering van de kinderopvang

Seksuele revolutie

Welke doelstelling hoort goed bij de Tweede Feministische Golf uit de jaren '60?





(Vanaf volgende dia: enkele korte filmfragmenten van 'Welkom in de jaren '60' met tussendoor quizvragen).

1. invoering van vrouwenkiesrecht
2. legalisering van abortus
3. toelating van meisjes tot het basisonderwijs
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

De vondst van een enorm aardgasveld in Slochteren (nabij Groningen) in 1959 stimuleerde het onstaan van.....

1. ontzuiling
2. Nederlands als verzorgingsstaat
3. een geleide loonpolitiek
4. het humanisme

Twee uitspraken:
1. Een oorzaak van de Bijstandwet was veel meer echtscheidingen.

2. De WW-wet (1949), de AOW (1956), de WAO (1967) en de Bijstandwet (1967) zijn allemaal voorbeelden van SOCIALE WETTEN.

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist

Voor de eerste keer naakt op televisie is een voorbeeld van ....

1. secularisatie
2. handelingsonbekwaamheid
3. de seksuele revolutie
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

Welk antwoord is NIET van toepassing op het filmpje van zojuist?

1. Tweede Feministische Golf
2. Dolle Mina's
3. 'Baas in eigen buik'
4. Individualisering

Klik op de afbeelding om in te zoomen. Hieronder staan vijf beweringen over de bron:

De Dolle Mina’s

1 wilden dat mannen meer huishoudelijke taken gingen doen.

2 wilden dat vrouwen werden toegelaten op de universiteiten.

3 wilden de aandacht vestigen op de ongelijke rechten van man en vrouw.

4 wilden gelijk kiesrecht voor mannen en vrouwen.

5 wilden met hun acties de aandacht van de media trekken.

Welke twee beweringen passen bij de bron?

1. 1 en 3
2. 2 en 4
3. 4 en 5
4. 3 en 5

De toenemende welvaart is een .....x..... van het ontstaan van een sterke jongerencultuur in de jaren '60. De jongeren hebben geld om uit te geven aan kleding, kapsel en muziek (bv the Beatles en The Rolling Stones)). Jongeren zijn optimistisch en zijn opstandig (komen snel in verzet).

Wat hoort bij ......x...... te staan?

1. oorzaak
2. gevolg
3. probleem
4. oplossing

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

In de afbeelding is een ontwikkeling te zien.

Welk begrip past bij deze ontwikkeling?

1. amerikanisering
2. gastarbeiders
3. individualisering
4. wederopbouw

Tussen 1950 en 1980 begon de samenstelling van de Nederlandse

bevolking te veranderen.

Waardoor veranderde de samenstelling?

Door de komst van: 

Hierna: sleepvraag

1. Amerikaanse soldaten + Belgische vluchtelingen
2. Belgische vluchtelingen + gastarbeiders uit het Middellandse Zeegebied
3. gastarbeiders uit het Middellandse Zeegebied + migranten uit Indonesië
4. migranten uit Indonesië + Amerikaanse soldaten

Bekijk de 5 print screens van de filmfragmenten. 

Sleep de woorden naar de juiste afbeelding. Bij elke afbeelding moet je maar 1 woord naartoe slepen:

Hierna: sleepvraag

Verzorgingsstaat

Jongerencultuur

De Bijstandwet

Dolle Mina's

De seksuele revolutie

Gastarbeiders

Sleep vier begrippen naar de juiste plek in de tekstbron. 

Er blijven dus ook vier begrippen over.

amerikanisering

emigratie

individualisering

jongerencultuur

Marshallhulp

ontzuiling

wederopbouw

welvaart

Zet de cijfers 1, 2 en 3 onder mekaar en geef antwoord op de leerdoelen. Aan het eind:

1, kun je minimaal 3 / 4 sociaal-culturele veranderingen uit de jaren '60 benoemen;
2. kun je verklaren waarom je Nederland kan omschrijven als een 'verzorgingstaat';
3. weet je een argument te verwoorden waarom je graag in de jaren '60 zou willen leven als je het vergelijkt met nu.