6.3 Het absolutisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Het streven van vorsten naar absolute macht 

tijdvak 6 Regenten en vorsten

1600 - 1700 

Zijn de volgende uitspraken over de Republiek juist of onjuist?
1. De Nederlandse Republiek bestond uit zeven zelfstandige gewesten.
2. De stadhouder uit het Huis van Oranje was een machtige regent.
3. Elk gewest in de Republiek had een eigen Staten-Generaal.
4. In de Republiek was de stadhouder een absoluut heerser.

1. 1. juist, 2. juist, 3. onjuist, 4. onjuist
2. 1. juist, 2. onjuist, 3. onjuist, 4. onjuist
3. 1. juist, 2. juist, 3. juist, 4. onjuist
4. 1. onjuist, 2. juist, 3. onjuist, 4. juist

Waarom was Maurits van Oranje ontevreden over het Twaalfjarig bestand? (Vrede met Spanie)

1. het bestand beperkte de macht van de raadspensionaris
2. het bestand beperkte de macht van de stadhouder
3. het bestand was niet in het belang van de gewesten
4. het bestand was in het voordeel van de Spanjaarden

Welk product was de basis voor de moedernegotie?

1. Graan
2. Zout
3. Specerijen
4. Wijn

Welke (tijds)volgorde is juist?

1. VOC - WIC - Oostzeehandel
2. Oostzeehandel - VOC - WIC
3. Oostzeehandel - WIC - VOC
4. VOC - Oostzeehandel - WIC

Wat is het grootste verschil tussen de VOC en de WIC?

1. De WIC deed aan slavenhandel
2. De VOC deed aan kaapvaart
3. De WIC ging richting het Oosten
4. De VOC werd later opgericht dan de WIC

1672 wordt het Rampjaar genoemd. Waarom?

1. De Republiek werd door Engeland én Frankrijk aangevallen.
2. De laatste stadhouder overlijdt.
3. Alle leden van de Staten-Generaal komen om bij een brand.
4. De VOC verliest al haar schepen.

Deze opdracht gaat over het Rampjaar 1672.

In 1672 werd de Republiek door vier andere Europese landen aangevallen.

Wat was een GEVOLG (dus geen oorzaak) van die aanval?

1. De Franse koning Lodewijk XIV besloot om zijn macht naar het noorden toe uit te breiden.
2. Willem III werd door de regenten, die dat eigenlijk niet wilden, toch benoemd tot stadhouder.
3. Engeland wilde een einde maken aan de sterke machtspositie van de Nederlandse handelaren.
4. Geen van de genoemde antwoorden is een gevolg

Vaak wordt er over Nederland gezegd dat het een tolerant is. Deze reputatie had Nederland al sinds de Gouden Eeuw. MAAR waarom migratie?

Economisch

Religieus

Wetenschap

Vanuit Zuidelijke Nederlanden (België) vluchtten veel kooplieden naar Holland.

Vaak rijke mensen die geld en hun contacten meenamen.

Joden uit Spanje, Portugal en Midden-Europa naar Nederland.

Mensen komen naar Nederland om hun kritische boeken te publiceren.

Vanaf 1685 komen hugenoten (Franse protestanten) naar Nederland door Lodewijk XIV.

Uit Duitse Rijk vluchtten veel mensen voor de oorlog naar Holland. Ook voor de VOC!

Twaalfjarig Bestand

Oprichting VOC

Stadhouderloze tijdperk

Rampjaar

Willem III wordt stadhouder

Nu door met het nieuwe kenmerkende aspect:

het streven van vorsten naar absolute macht 

Macht in de 17e eeuw

In de Republiek hadden de regenten de Spaanse koning afgezworen, de macht van de regenten was hierdoor maximaal.

In Frankrijk daarentegen probeerde de koningen het bestuur van het land steeds verder te centraliseren. 

centralisatie - het streven van vorsten om hun grondgebied vanuit een centrale plek te besturen, waarbij over dezelfde wetten en regels gelden.

Dit proces begon in het tijdvak van steden en staten (1000-1500) 

Koning Lodewijk XIV

De Franse koning Lodewijk XIV werd koning toen hij 4 jaar was. Zijn moeder en de eerste minister het beleid. In de tijd dat Lodewijk minderjarig was, werd Frankrijk geteisterd door opstanden van de adel tegen het gevoerde beleid. Bovendien waren er godsdienst twisten tussen de katholieken en de hugenoten.

Hugenoten = Franse protestanten

L'État, c'est Moi

Lodewijk XIV besloot: dit moet anders. Op het moment dat hij aan de macht kwam, accepteerde hij geen inspraak meer van de Staten-Generaal, hij bepaalde voortaan alles zelf. 

De wil van de Franse koning Lodewijk XIV was wet. Dit noem je absolutisme. 

Deze macht was door God gegeven: het droit divin (goddelijk recht). Omdat zijn macht van God kwam, was de Staten-Generaal (voor verantwoording aan het volk) overbodig

absolutisme - staatsvorm waarbij de koning of keizer alle macht in handen heeft

Versailles

Toonbeeld van absolutisme?

Leg uit hoe het 'droit divin' werkt en hoe dat dan als rechtvaardiging voor Lodewijks macht kon worden gezien.

Geef per onderstaande onderdeel van Versailles aan hoe het streven naar absolutisme door Lodewijk hieruit af te leden valt.
- het gebouw
- de tuin

Lodewijk XIV noemde zichzelf de zonnekoning. Leg uit waarom hij koos voor deze bijnaam

Maar wat veranderde dat absolutisme aan de dagelijkse praktijk?

1. Macht van de adel werd beperkt 

politiek 

• Ambtenaren voerden het bestuur, de adel had daardoor geen enkele invloed meer op het bestuur 
• Het beroepsleger werd ingevoerd, de adel had daardoor geen enkele invloed meer op het leger
• De adel werd verplicht om een deel van het jaar op het paleis Versailles te wonen.

2. Mercantilisme

economie

economische politiek die erop gericht is om de rijkdom van het eigen land te vergroten, door de import te verkleinen en export te vergroten.

De economie van de Republiek werd hierdoor benadeeld.

3. Eén wet, één geloof, één vorst

religieus

Lodewijk vond dat hij ook de religie van zijn onderdanen mocht bepalen. Net als hijzelf moesten ze katholiek zijn.  Het doel: stabiliteit in zijn rijk. 

Daarom verklaarde hij het Edict van Nantes ongeldig, de Franse hugenoten (protestanten) hadden daardoor geen vrijheid van godsdienst meer. Hugenoten hadden de keuze: bekeren of vertrekken (naar de Republiek)

4. Oprichting Académie 

Cultuur 

Lodewijk XIV richtte meerdere koninklijke academies op. Hier bracht hij de beste wetenschappers en kunstenaars bijeen. Zo konden zij hun kennis delen en nieuwe (wetenschappelijke) inzichten ontwikkelen.  

Rampjaar 

Lodewijk XIV wilde de economische en militaire macht van de Republiek graag breken. Oorlog was de beste manier om dat te bereiken, daarom sloot hij een verbond met Engeland en de bisschoppen van Münster en Keulen.  

Macht in Engeland. Anders dan Frankrijk?

De katholieke Jacobus II werd in 1685 koning. 

Maar het parlement wilde ook van Jacobus af, omdat hij volgens hen meer macht wilde. Samen met het Engelse leger verjaagde de Nederlandse stadhouder Willem III de Engelse koning Jacobus  en werd zelf koning van Engeland. 

Willem III regeerde met instemming parlement, Willem ondertekende The Bill of Rights die zijn macht aan banden legde. 

In Engeland kreeg de koning dus juist minder macht en de macht van het parlement werd vergroot => Glorious revolution

Engeland wordt een constitutionele monarchie

Wat is mercantilisme?

Wat is een constitutionele monarchie?

Combineer de begrippen met het bijpassende land

De Republiek 

Frankrijk

Engeland

Constitutionele monarchie

Droit divin

particularisme

Bill of Rights

mercantilisme

Gebruik bron 1
Een bewering:De Saint-Simon beschrijft hier het hof van een absoluut vorst die vanuit politieke motieven zijn adel verplicht zich te laten vermaken aan het hof in Versailles.
Ondersteun deze bewering door aan te geven:
waarin het absolutisme van Lodewijk XIV in de bron naar voren komt en
welk politiek motief de koning heeft om de adel aan zijn hof te binden.

Bron 1 Louis de Rouvroy, hertog De Saint-Simon (1675-1755), is een hoge edelman aan het hof (van de absolute vorst) koning Lodewijk XIV van Frankrijk. Hij houdt dagboeken bij van zijn belevenissen aan het hof in Versailles. Op grond van zijn dagboeken schrijft hij later zijn Memoires. Over het jaar 1692 schrijft hij:

Voordat de koning aan tafel ging, tussen zeven en tien uur, was er een toeloop van het hele hof in de staatsievertrekken van een van de salons aan het eind van de spiegelzaal. Eerst was er muziek en daarna stonden er in alle vertrekken tafels klaar voor alle soorten spelletjes. Een tafel voor lanskenet (een kaartspel), een biljart, kortom, iedereen kon vrijelijk een partijtje spelen met wie hij maar wilde en kon meer tafels laten komen als ze allemaal bezet waren. Achter de biljartzaal was een vertrek waar verfrissingen stonden opgediend, overal was volop licht. Toen deze gewoonte nog nieuw was, verscheen de koning zelf ook nog aan de speeltafels. Maar hij liet zichzelf allang niet meer zien, hoewel hij wenste dat de rest van het hof trouw verscheen. Iedereen stroomde toe om hem te behagen. Hijzelf liet zich 's avonds bij Madame de Maintenon (zijn tweede vrouw) door de verschillende ministers, de een na de ander, verslag van zaken uitbrengen.

Gebruik bron 1 nogmaals
Twee gegevens: 1) Voor zijn memoires baseert De Saint-Simon zich op zijn eigen dagboek en op de dagboeken van twee andere edelen die aan het hof verbleven.
2) De hertog De Saint-Simon beschrijft in zijn dagboeken zijn afkeer van het frivole gedrag aan het Franse hof in Versailles.
Gebruik beide gegevens om de betrouwbaarheid van deze bron bij een onderzoek naar het Franse hofleven in die tijd te bepalen.