Filosofie 2: Wat is Ethiek?

• Ethiek
• MBO
• Studiejaar 2

Ethiek en Filosofie

Programma

• Wat is ethiek?
  
• Wat zijn waarden en normen en moreel(kompas)
• Hoe herken je ethische vragen?
• Wat is een dilemma?
• Casus bespreken?
  
•  Wat is Ethiek-filosofie?

Lesdoelen

De student kan aan het einde:

• Aangeven wat ethiek is
  
• Ethische keuzes herkennen
  
• Normen, waarden en moreel benoemen
• Dilemma's  uitleggen
  

Als je 100 filosofen vraagt wat ethiek is krijg je 100 verschillende antwoorden. 

Waarden

Waarden zijn idealen en motieven die men belangrijk en nastrevenswaardig vindt.

Collegialiteit kan bijvoorbeeld een waarde zijn voor sommige mensen.

Normen

Gedragsregels; opvattingen over hoe mensen zich in bepaalde situaties wel en niet dienen te gedragen.

De norm bij collegialiteit kan bijvoorbeeld zijn dat je iedere ochtend koffie haalt voor je collega's.

Wat is voor jou een belangrijke waarde?
En welke norm hoort daarbij?

Hoe kun je ethische keuzes maken?

Afhankelijk van ethische theorie:

• Plichtethiek (regels)
  
• Gevolgenethiek (het gevolg van een actie/keuze)
  
• Deugdenethiek (een deugdelijk/goed mens willen zijn)
  
• Zorgethiek (zorgen voor mensen)
  

Gegeven:
Twee pedagogisch medewerkers werken samen in een kinderdagverblijf. Plotseling krijgt één medewerker een vervelend telefoontje; zijn huis staat in brand en hij moet direct naar huis. Hij vraagt zijn collega dan ook of het goed is als hij naar zijn huis rijdt. De regel binnen de opvang is dat er ten alle tijden twee medewerkers aanwezig zijn.

Vraag:
Hoe zou je moeten handelen volgens de plichtethiek?

1. Je blijft op het kinderdagverblijf
2. Je rijdt naar huis

Gegeven:
Je bent net begonnen aan een game toernooi en je broertje vraagt je om hem te helpen met zijn rekensommen. Je wilt eigenlijk niet helpen omdat je niets wilt missen van het toernooi, maar als je je broertje helpt kan hij waarschijnlijk een beter cijfer halen op zijn rekenexamen.

Vraag:
Hoe zou je moeten handelen volgens de gevolgenethiek?

1. Je gaat verder met het toernooi
2. Je helpt je broertje met zijn rekensommen

Gegeven:
Je zit in de klas en er worden tussen groepjes studenten grappen gemaakt over en weer. Op een gegeven moment wordt er een grap gemaakt die écht niet door de beugel kunt en je ziet dat iemand gekwetst is maar niks zegt.

Vraag:
Hoe zou je moeten handelen volgens de deugdethiek?

1. Je legt uit dat die grap niet oké was
2. Je zegt niks, anders ben jij het doelwit straks

Gegeven:
Je begeleidt ouderen op een zorginstelling. Een van de cliënten is zeer slecht ter been en kan eigenlijk niet meer zelfstandig reizen. Helaas komt zijn familie hem steeds minder vaak opzoeken om met hem op stap te gaan. Toch heeft de man het recht om twee keer per week op stap te gaan. Hij is al weken niet buiten geweest, het is stralend weer en rustig op straat. De man wil heel graag even naar het winkelcentrum een paar straten verderop om een frisse neus te halen en wat fruit bij de groentenboer.

Vraag:
Hoe zou je moeten handelen volgens de plichtethiek?

1. Je laat hem gaan
2. Je verplicht hem binnen te blijven

Casus energiebedrijf

Stel je voor:
Je werkt voor een energiebedrijf dat contracten voor gas en stroom aanbiedt. 

Er zijn veel verschillende energieleveranciers die het liefst zoveel mogelijk klanten wil hebben, dus ook het energiebedrijf waar jij voor werkt. Daarom huurt het energiebedrijf jongeren zoals jou in om bij de deuren langs te gaan om klanten te werven voor het bedrijf.
Per nieuwe klant krijg jij 10 euro, bovenop je uurloon. 

Je teamleider stelt voor om bij een gebouw naar binnen te gaan waar weel oude mensen wonen, die soms wat kwetsbaar zijn en niet helemaal door hebben waar het over gaat. In sommige gevallen zullen ze een stuk duurder uit zijn met het contract maar uit goedwillendheid en goedgelovigheid aannemen dat jij hun iets goedkopers aanbiedt!.
“Makkelijk scoren mensen!” zegt je teamleider.

Ethisch dilemma

 Een ethisch dilemma ontstaat als er botsing is tussen verschillende waarden.

 Het kiezen voor de ene waarde gaat dan ten koste van de andere waarde. 

Bij een moreel dilemma moet je dus altijd een keuze maken tussen verschillende waarden.

0

Is het verkeerd om te stelen om je familie van eten te voorzien?

Is het mogelijk om een onschuldige leugen te vertellen?

Huiswerk:

Bedenk zelf thuis 3 'grote vragen' waarop je het antwoord niet op kunt zoeken.

Voorbeeld vragen

Wat is de aard van de werkelijkheid?

Wat is de aard van de menselijke geest en bewustzijn?

Wat is waarheid?

Wat is de aard van moraliteit?

Wat is de relatie tussen ethiek en geluk?

Wat is rechtvaardigheid?

Wat is vrijheid?

Hoe moeten we omgaan met de dood?

Deontologie

Immanuel Kant

1724 - 1804

Deontologie

- Leer/logica van de plicht.

- Goed handelen = volgen van de morele plicht, onafhankelijk van de consequenties v/d handeling.

- Consequentie handeling ondergeschikt aan de morele plicht

Immanuel Kant

- Zoon van een zadelmaker.

- Docent aan een universiteit.

- Een van de belangrijkste filosofen van "De Verlichting".

Categorisch imperatief

Onvoorwaardelijk  gebod (los van een te bereiken doel).

Niet liegen omdat dit onredelijk is.

Hypothetisch imperatief

Gericht op het bereiken van een bepaald doel.

Niet liegen omdat ....

De ethiek van Kant

Handel alleen volgens die maxime waarvan je kunt willen dat zij een algemene wet wordt.

Waarom deze les?

- Even iets anders.

- Aanzetten tot nadenken.

- Handvatten om met ethische vraagstukken om te gaan.

- Big Questions:
"wat is goed, wat is fout en wie bepaalt dit?"

Dus tot slot, wat heb jij geleerd over....

Ethiek