Felxles 5.1

5.1 Handel en de opkomst van steden

Leerdoelen

• Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen.
  
• Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond.
  
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was.
  

Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen.

Er komen weer steden

• Rond jaar 1000:
• Verandering --> handel + nijverheid bloeide weer op
• Continuiteit --> Meeste mensen woonden + werkten op platteland 

• Er zijn twee oorzaken voor het opkomen van steden

Er komen weer steden

• Voedsel ruilen op markten bij kruispunten, kloosters, kastelen --> Daar ontstonden dorpjes met handelaren + ambachtslieden --> sommige werden steden 
• Boeren trokken naar de steden 
• Tussen 900 - 1300 ontstonden er +/- 1000 steden in Europa
• Onstaan landbouw- stedelijke samenleving = Maatschappij waarin merendel op platteland woont + werkt, maar ook deel in steden als ambachtsman of handelaar

Er komen weer steden

• 2. Woeste gronden ontginnen -->
• = het voor landbouw bruikbaar maken van bossen en moerassen

• 1 + 2 zorgen voor stijging voedselopbrengst --> zorgt voor stijging bevolking + meer voedsel over om te ruilen 

Er komen weer steden

• 1. Verbetering in de landbouw:
• Betere werktuigen: ploeg van ijzer, het halsjuk
• Grond efficiënter gebruiken --> drieslagstelsel: 
• Een systeem waarbij zomergraan, wintergraan en braakliggen (dat er niets groeit) om het jaar wordt afgewisselt. Zo raakt het land niet uitgeput en is de oogst groter. 

Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond.

Er komt meer geld in omloop

• Ook boeren vonden ruilen vervelender worden
• Waarom?
• Op de markt niet altijd voldoende producten om direct te ruilen
• Hadden geld nodig voor pacht + belasting

Nadeel geldeconomie = overal een ander soort munt... moeilijk te bepalen hoeveel de munten waard zijn. 

Handelsnetwerk

• Groeit --> grotere gebieden
• Steden die geld met langeafstandshandel verdienen: handelssteden
• Extra geld door tol heffen

• Vanaf 12e eeuw samenwerking kooplieden Noord-Europese steden

Er komt meer geld in omloop

• Verandering: ontstaan geldeconomie vanaf 13e eeuw
• Domeinheer vond pacht in vorm van oogst ondhandig
• Waarom?
• Oogst vergaat 
• Geld praktischer --> leger + hofhouding betalen makkelijker

Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was.

Handelsnetwerk

• Hanze = handelsverbond van steden langs de Noordzee en de Oostzee. 
• Voordelen: 
• 1. Koggeschepen in groepjes varen = veiliger 
• 2. Samen eisen minder tol te betalen 
• 3. Leveranciers niet samenwerken met concurrenten Hanze

Producten: 

Engeland: wol, linnen

Oostzeegebied: hout, graan, haring, huiden

• Niet enige handelsnetwerk in Europa

• In Brugge ontmoetten Hanzekooplieden & kooplieden uit Zuid-Europa elkaar

Wat is GEEN verbetering in de landbouw in de middeleeuwen?

1. Ontginning
2. Ijzeren ploeg
3. Drieslagstelsel
4. Graanmolen

1. hofstelsel
2. drieslagstelsel
3. zomer en winter graan
4. landbewerken

Welk begrip hoort NIET bij het drieslagstelsel?:

1. Braak
2. Zomergraan
3. Lentegraan
4. Wintergraan

Van welk begrip is dit de betekenis?:
Woest grond veranderen in landbouwgebied

1. Oogst
2. Ontginnen
3. Landbouwtechniek
4. Drieslagstelsel

Door het drieslagstelsel werden de oogsten kleiner, omdat een deel van de grond leeg was

1. Waar
2. Niet waar

Waarom maakten de boeren gebruik van het drieslagstelsel

1. om misoogsten te voorkomen.
2. het voorkwam dat er ziektes uitbraken
3. dan hadden de boeren het niet zo druk

Waar ontstonden de steden?

1. Kloosters
2. Kastelen
3. Kruispunten
4. A, B en C zijn goed

Er kwam meer geld in omloop doordat domeinheren het onhandig vonden om hun pacht in de vorm van oogst te ontvangen

1. waar
2. niet waar

Definitie van een handelsstad is een stad waarin men elkaar met geld betaald

1. waar
2. niet waar

De geldeconomie zorgde voor een stijging in handel en nijverheid

1. waar
2. niet waar

Een voordeel van lid zijn van de Hanze is...

1. Minder concurrentie
2. Veiliger
3. Minder tol
4. A, B en C zijn goed

Nederlandse Hanzesteden haalden hout, graan, huiden en haring uit

1. Oostzeegebied
2. Engeland

Brugge was een belangrijke handelspost van de Hanze

1. waar
2. niet waar